“Gã ăn mày sách” và hành trình sách hóa nông thôn

Sự kiên trì và tận tâm của người đàn ông khiếm thị Nguyễn Quang Thạch đang biến những điều không tưởng thành hiện thực

Tính từ ngày khởi hành chuyến đi bộ xuyên Việt bắt đầu vào mùng 1 Tết Ất Mùi (19-2-2015) từ Hà Nội, hiện anh Nguyễn Quang Thạch đã đến xã Phú Thể, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận với quãng đường dài 1.436 km, cách đích đến TP HCM 283 km. Chuyến đi bộ xuyên Việt dài khoảng 1.800 km này của anh nhằm thực hiện dự án kêu gọi 500.000 người Việt góp mỗi năm 240.000 đồng/người cho chương trình “Sách hóa nông thôn”. Hành trình của anh Thạch qua nhiều tỉnh – thành trong hoàn cảnh cơm đường, ngủ bụi là để gặp gỡ bạn bè, đến các thư viện, vận động phụ huynh học sinh, các trường và chính quyền nhiều địa phương xây dựng tủ sách cho con em mình.

18 năm làm “gã ăn mày sách”

Dù là lần đầu tiên đi bộ xuyên Việt nhưng chuyến đi này chỉ dài hơn những chuyến đi quyên góp của anh để dựng nên các tủ sách nông thôn ở Hà Tĩnh và các tỉnh gần kề trong suốt 18 năm qua. Mọi người đặt cho anh biệt danh đầy yêu thương, kính trọng: “Gã ăn mày sách”. Hình ảnh anh Thạch đi bộ hàng chục cây số đến từng trường học ở Thái Bình để thuyết phục nhà trường và các thầy cô đặt tủ sách trong mỗi lớp học, tạo văn hóa đọc cho học sinh đã quá thân thuộc với nhiều người ở đây.

Cả thập kỷ “ăn mày sách” để dựng những tủ sách ở các làng quê, công lao của anh Thạch bỏ ra cũng có thành quả. Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Bình đã ra văn bản đề nghị tất cả các trường phát động phong trào thành lập tủ sách trong lớp học, trở thành chủ trương của ngành giáo dục tỉnh này. Nhưng anh Thạch vẫn mong đến ngày Bộ Giáo dục và Đào tạo có chủ trương như thế. Anh cho biết tiền mua sách anh xin được, chỉ cần ngành giáo dục tạo điều kiện và khuyến khích để các em được đọc sách. Và anh đã đi ra khỏi làng quê mình để đến các tỉnh – thành khác, nhân rộng những tủ sách mà mình ấp ủ. Đến nay, chương trình “Sách hóa nông thôn” của anh, như Tủ sách phụ huynh, Tủ sách lớp em đã nhân rộng đến các tỉnh: Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam…

Qua 18 năm theo đuổi hành trình đi xin sách cho nông thôn, điều giúp anh Thạch có thể bền bỉ với công việc trong suốt thời gian dài như thế là vì có hơn 10 triệu trẻ em nông thôn đang khát sách. Anh Thạch cho biết những cuộc khảo sát nhỏ của anh ở nông thôn cho thấy trong nhiều gia đình, trẻ em không có quyển sách nào khác để đọc ngoài sách giáo khoa. “Lý do là ngành giáo dục chưa đặt ra mục tiêu tạo thói quen đọc sách cho học sinh. Thông thường, một chương trình đào tạo cơ bản đòi hỏi tối thiểu các em phải đọc những tác phẩm được trích dẫn trong sách giáo khoa môn ngữ văn nhưng điều này không được quy định trong chương trình học như một nội dung bắt buộc. Vì vậy, học sinh sẽ đối diện với những đề thi yêu cầu phân tích giá trị nghệ thuật của một tác phẩm mà các em có thể chưa bao giờ được đọc trọn vẹn hoặc chưa được biết gì nhiều về các tác giả của nó” – anh Thạch nói.

Vậy là anh bắt đầu dự án của mình và Chương trình “Sách hóa nông thôn” ra đời. Anh học cách khảo sát của người Canada từ khi còn là sinh viên, xin làm thủ thư để tìm hiểu về khoa học thư viện, cấu trúc cộng đồng, hệ thống hành chính… để thiết kế ra các mô hình thư viện, chiến lược truyền thông và vận động chính sách trong 10 năm. Anh đã áp dụng các mô hình tủ sách ở các vùng nông thôn để đo các kết quả và nhân rộng. Đó là lý do khiến anh có lòng tin tuyệt đối vào kết quả của những việc mình đã và đang làm. Bởi chương trình “Sách hóa nông thôn” của anh được thiết kế bài bản, đang thu lại những kết quả tích cực làm lợi cho hàng trăm ngàn người. “Hiệu quả của chương trình đang được chứng thực hằng ngày” – anh nói.

Không sáng mắt nhưng sáng lòng

Anh Thạch bị bong võng mạc một mắt và mất thị lực hoàn toàn. “Cứ mỗi khi trở trời, mắt hỏng lại nhức đến tận óc. Mắt còn lại cũng yếu và tôi đã tính đến khả năng mình bị mù hoàn toàn” – anh kể và cho biết trong hành trình xuyên Việt của mình, ngày lại ngày đi trong nắng và bụi, nhiều lúc có cảm giác sắp hỏng nốt mắt còn lại.

Người khiếm thị theo đuổi hành trình giúp người sáng mắt có sách để đọc nghe có vẻ hài hước, như trò đùa cay nghiệt của thượng đế. “Tôi được sinh ra trong gia đình có nhiều thế hệ lấy việc truyền bá tri thức cho người khác là bổn phận nên luôn nghĩ rằng việc ấy là bình thường. Hình ảnh cha tôi 80 tuổi vẫn dạy toán miễn phí cho nhiều trẻ em ở quê luôn truyền cảm hứng cho tôi làm việc này” – anh giải thích.

Anh bảo mỗi người đặt cho mình mục tiêu cuộc đời và hành động không ngừng nghỉ để đạt được nó. Xây dựng tủ sách luôn mang lại niềm vui cho anh. Niềm vui tăng lên mỗi ngày khi những thành viên xã hội đưa sách về quê của chính họ và đóng góp cho nông thôn qua chương trình “Sách hóa nông thôn”. Con số hơn 3.800 tủ sách hiện có của chương trình được bắt đầu từ những bước chân khó khăn đầu tiên của anh.

Cần sự chung tay của xã hội

15 năm đầu, anh Nguyễn Quang Thạch thực hiện dự án đưa sách về nông thôn bằng chính tiền của mình. Chỉ vài năm nay (từ năm 2011 đến nay), anh đã có được sự chung tay của xã hội khi dự án “Sách hóa nông thôn” nhận được đóng góp của nhiều người quan tâm. “Trước đây, tôi làm việc ở Bộ Giao thông Vận tải nhưng nhiều năm nay đã dành hết thời gian để thực hiện dự án của mình” – anh tâm sự.

Anh tránh nói về cuộc sống riêng tư. Mọi người chỉ biết anh có một con trai nhỏ và nơi sinh sống 18 năm qua là căn gác trọ ở TP Hà Nội. “Điều mà tôi hạnh phúc nhất là công việc của mình đang được nhiều tổ chức, cá nhân trong xã hội hưởng ứng; mạnh thường quân chung tay, góp sức” – anh hồ hởi.

Theo NLĐO