Facebook đã kích động cuộc nội chiến Ethiopia như thế nào?
Những lời đe dọa, video tàn bạo trên Facebook góp phần khiến nội chiến tại Ethiopia ngày càng trầm trọng.
Là một nhà báo tự do, Lucy Kassa thường xuyên đưa tin về nội chiến tại Ethiopia, bao gồm những vụ g.iết n.gười, nạn đói, bạo lực t.ình d.ục và các hành động t.àn á.c khác. Mỗi khi đăng bài, những lời đe dọa nhắm đến Kassa xuất hiện hàng loạt trên Facebook.
“Đây là thực tế hàng ngày. Mỗi khi tôi đăng bài, một chiến dịch bôi nhọ trên Facebook lại xuất hiện, nội dung gồm lời nói thù địch. Đó là sự phỉ báng nhằm, quấy rối, đe dọa và ngăn tôi điều tra”, Kassa chia sẻ với Vice.
Cách xử lý chậm chạp của Facebook với bài đăng thù địch
Sau khi Kassa đăng bài về một b.é g.ái 13 t.uổi bỏng nặng do bị tấn công bằng vũ khí vào tháng 5, tài khoản Facebook ủng hộ chính phủ Ethiopia với hơn 200.000 người theo dõi đã đăng ảnh Kassa, kêu gọi tìm kiếm và bắt giữ cô. Những tuần sau, Kassa đối mặt làn sóng quấy rối, bị đe dọa về tính mạng và t.ình d.ục. Bài đăng kêu gọi săn lùng cô vẫn xuất hiện trên Facebook trong nhiều tháng, thu hút hơn 6.000 lượt thích và 1.000 bình luận.
Khi Facebook đối mặt làn sóng chỉ trích về nội dung thù địch và cực đoan ở Mỹ, loạt tài liệu nội bộ cho thấy tình trạng còn tệ hơn tại những quốc gia khác. Ngay cả Ethiopia, nơi được xếp vào cấp rủi ro cao nhất, các nhà nghiên cứu và nhà báo cho biết nội dung thù địch vẫn lan rộng, cáo buộc Facebook góp phần gây ra xung đột sắc tộc và chính trị tại quốc gia châu Phi này.
Facebook bị chỉ trích do lan truyền tin giả, góp phần khiến nội chiến tại Ethiopia căng thẳng.
“Mọi người chỉ trích họ (Facebook) với những nỗ lực ít ỏi tại Mỹ. Hãy tưởng tượng ở nơi khác, họ hoàn toàn không làm gì để giải quyết chủ đề chúng ta đang thảo luận, tôi nghĩ như vậy”, Timnit Gebru, cựu Giám đốc Đạo đức về trí tuệ nhân tạo (AI) tại Google chia sẻ với Vice.
Quốc gia đông dân thứ 2 châu Phi với 110 triệu người đã rơi vào nội chiến trong gần một năm. Chiến tranh gây bất ổn tại vùng Tigray, phía bắc Ethiopia, sau đó lan sang nhiều khu vực khác. Các tổ chức nhân quyền cáo buộc lực lượng chính phủ và đồng minh đã t.àn s.át, đàn áp người dân tộc thiểu số. Chiến tranh khiến ít nhất 1,7 triệu người phải di tản, tạo ra sự phân cực chính trị nặng nề, không chỉ ngoài đời mà còn trên các nền tảng Internet.
Facebook không hề hiểu chuyện gì đang xảy ra tại đất nước này.
Berhan Taye, tình nguyện viên báo cáo nội dung vi phạm tại Ethiopia cho Facebook
Vào tháng 10, một video trên Facebook quay cảnh người đàn ông tuyên bố bất cứ ai liên kết với các dân tộc thiểu số nhất định đều là “kẻ thù”. Đoạn video được nhiều tài khoản chia sẻ trước khi bị gỡ. Tài khoản kêu gọi săn lùng Kassa còn đăng bài khen ngợi Fano, một dân quân thuộc vùng Amhara sau khi kẻ này g.iết n.gười phi pháp.
Hồi tháng 4, một tài khoản với hơn 28.000 người theo dõi đăng video hướng dẫn sử dụng s.úng AK47, thu hút gần 300.000 lượt xem. Đến tháng 9, một trang tin tại Ethiopia công bố cáo buộc chưa được xác nhận trên Facebook rằng những người thuộc dân tộc thiểu số Qimant phải chịu trách nhiệm cho một vụ x.ả s.úng. Trong cùng ngày, lực lượng dân quân liên kết với chính phủ đã tấn công một ngôi làng ở Qimant, cướp bóc và đốt nhà, trong khi bài đăng vô căn cứ vẫn xuất hiện trên Facebook.
Ngày 30/10, các nhà nghiên cứu phát hiện một bài đăng trên Facebook viết bằng tiếng Amharic, nội dung kích động tội ác diệt chủng, kêu gọi bạo lực sắc tộc. Bài viết vẫn xuất hiện trong khoảng 24 tiếng, được nhiều tài khoản chia sẻ trước khi Facebook gỡ bỏ.
Video đang HOT
Facebook nói nhiều nhưng hành động ít
Các nhà nghiên cứu khẳng định thông tin sai lệch đã lan truyền rộng rãi trên Facebook trong cuộc nội chiến tại Ethiopia giữa lúc chính phủ nước này liên tục đàn áp, khiến việc đưa tin thực tế trở nên nguy hiểm. Hàng chục nhà báo bị bắt từ khi xung đột xảy ra, 2 người đã b.ị g.iết trong năm nay.
Vào tháng 2, 3 người đàn ông mặc thường phục có vũ trang xông vào nhà Kassa, đ.ánh cô rồi thu giữ laptop. Chúng đe dọa sẽ g.iết Kassa nếu tiếp tục đưa tin. Trên Internet, những lời đe dọa liên tục được gửi đến nữ phóng viên.
Dù biết rõ tình hình tại Ethiopia, những nỗ lực giải quyết của Facebook rất ít.
Trong khi đó, Facebook khẳng định Ethiopia là mối quan tâm của công ty, liên tục dành nhiều nguồn lực để ngăn chặn phát ngôn thù địch và tin giả.
“Trong 2 năm qua, chúng tôi tích cực tập trung vào Ethiopia, bổ sung nhân sự có chuyên môn, đầu tư nguồn lực đ.ánh giá để mở rộng số ngôn ngữ được hỗ trợ… Chúng tôi cũng cố gắng cải thiện khả năng chủ động phát hiện, xóa nội dung độc hại trên quy mô lớn, hợp tác với chuyên gia quốc tế lẫn địa phương để nắm thông tin, giảm rủi ro trên nền tảng”, phát ngôn viên Facebook chia sẻ.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu và nhà báo tại Ethiopia khẳng định nỗ lực của nền tảng trong việc chủ động ngăn chặn tin giả tại nước này rất ít. Thay vào đó, việc kiểm tra thuộc về một nhóm tình nguyện viên, gửi các bài đăng cho Facebook và giải thích lý do gây nguy hiểm.
“Họ (Facebook) hoàn toàn không hiểu bối cảnh. Mỗi khi chúng tôi thảo luận, họ lại hỏi về ngữ cảnh. Đó là vấn đề lớn, họ không hiểu chuyện gì đang xảy ra tại đất nước này”, Berhan Taye, nhà nghiên cứu độc lập, tình nguyện viên tìm kiếm bài đăng vi phạm chính sách tại Ethiopia rồi báo với Facebook cho biết.
Ngay cả khi các tình nguyện viên báo cáo nội dung thông qua công cụ của Facebook, một số kết quả ghi rằng chúng không vi phạm chính sách. Taye và nhóm tình nguyện viên của cô nhận thấy cách duy nhất để xóa bài viết kích động thù địch và thông tin sai lệch khỏi nền tảng là gửi trực tiếp đến nhân viên nhân quyền của công ty.
“Hệ thống báo cáo (của Facebook) không hoạt động. Công nghệ chủ động là AI không làm việc”, Taye khẳng định.
Nỗ lực kém cỏi của Facebook
Các tài liệu nội bộ của Facebook đã cho thấy nhiều giới hạn của công cụ kiểm duyệt. Một nghiên cứu nội bộ vào năm 2020 chỉ ra nền tảng này không có hệ thống kiểm duyệt lời nói thù địch bằng tiếng Amharic và Oromo, 2 ngôn ngữ phổ biến tại Ethiopia. Đến năm nay, nền tảng này mới tuyên bố thêm hệ thống phát hiện nội dung bằng tiếng Amharic và Oromo. Các nhà nghiên cứu khẳng định Facebook chỉ hành động khi tình hình ngày càng xấu.
Cách xử lý của Facebook trong cuộc nội chiến tại Ethiopia là một trong nhiều thất bại của nền tảng khi kiểm duyệt lời nói thù địch, tin giả tại những quốc gia ngoài Mỹ. Facebook từng bị chỉ trích do góp phần kích động cuộc diệt chủng người dân tộc Rohingya tại Myanmar.
Facebook từng bị chỉ trích do góp phần kích động bạo lực tại Ấn Độ và Myanmar.
Tại Ấn Độ, nền tảng này cũng thất bại trong việc ngăn chặn lời nói thù địch nhắm vào dân tộc thiểu số. Các bài viết kêu gọi bạo lực vẫn xuất hiện ngay cả khi cuộc bạo động c.hết người xảy ra tại Helhi năm ngoái khiến hàng chục người Hồi giáo t.hiệt m.ạng. Tài liệu của Washington Post cho thấy Facebook vẫn thiếu hệ thống phát hiện lời nói thù địch bằng Hindi và Bengali, các ngôn ngữ được hàng trăm triệu người Ấn Độ sử dụng.
Nhiều quốc gia châu Phi có lượng người dùng Facebook và WhatsApp tăng trưởng rất nhanh. Đây là kết quả từ Free Basics, chương trình mở rộng lượng người dùng của Facebook tại nước ngoài, cho phép truy cập một số tính năng của nền tảng mà không phải trả t.iền 4G. Điều đó khiến Facebook trở thành “trung tâm” của người dùng Internet những nước này.
Sự thống trị của Facebook và WhatsApp tại một số nước khiến rủi ro kích động thù địch ngày càng lớn. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng Facebook nên chủ động chuẩn bị giải pháp xử lý trước khi thâm nhập những quốc gia mới. Tuy nhiên, các nhân viên cũ khẳng định Facebook không xem xét nghiêm túc vấn đề.
Thời gian qua, hàng loạt cựu nhân viên đã lên tiếng t.ố c.áo Facebook trước những chính sách kiểm soát dữ liệu. Sophie Zhang, cựu nhà khoa học dữ liệu của công ty, cho biết đã nhiều lần cảnh báo về các chiến dịch thao túng chính trị tại Honduras và Azerbaijan, liên tục gửi đề xuất đến ban lãnh đạo Facebook trước khi bị sa thải vào năm 2020.
CEO Mark Zuckerberg hứng chịu chỉ trích sau hàng loạt t.ố c.áo từ nhân viên cũ.
Frances Haugen, cựu Giám đốc Sản phẩm của Facebook, đã t.ố c.áo công ty trước Thượng viện Mỹ vào tháng 10, khẳng định nền tảng này chỉ quan tâm lợi nhuận thay vì sự an toàn của người dùng. Hệ thống kiểm duyệt nội dung hoạt động kém hiệu quả tại Mỹ, gần như vô dụng tại những nước như Ethiopia.
Cho đến khi Facebook chịu thay đổi, các nhà báo và tình nguyện viên tại Ethiopia không còn lựa chọn khác ngoài việc chủ động báo cáo nội dung vi phạm lên nền tảng.
“Lý do duy nhất để chúng tôi tương tác với họ bởi chúng tôi biết nếu không hành động, những nội dung ấy sẽ không bị gỡ. Lẽ ra Facebook phải làm những việc này, họ kiếm hàng tỷ USD từ các nội dung như vậy trên khắp thế giới”, Taye cho biết.
Facebook: Nhà dột từ… Mark Zuckerberg
CEO Facebook Mark Zuckerberg sở hữu quyền lực vô song, khiến không ai có thể đụng tới.
Thông qua hàng ngàn trang tài liệu nội bộ Facebook bị rò rỉ, hình ảnh CEO Mark Zuckerberg dần hiện lên "xấu không tưởng". Những tài liệu này làm rõ một điều: đội ngũ lãnh đạo cấp cao, bao gồm Zuckerberg, nhận thức được những tác hại tiềm tàng của các nền tảng đến thế giới thực - phát tán nội dung thù hận, khuyến khích nhịn ăn ở trẻ v.ị t.hành n.iên, kích động bạo lực - song nhất định không làm gì cả.
Mark Zuckerberg, 37 t.uổi, người đã xây dựng Facebook từ một phòng ký túc đến doanh nghiệp giá trị gần 1.000 tỷ USD dựa theo câu thần chú "di chuyển nhanh và phá vỡ mọi thứ". Những nhà hoạt động, nhà lập pháp yêu cầu ông nhận trách nhiệm. Sau tất cả, "nhà dột từ nóc". Tuy nhiên, đó là chuyện nói dễ, làm khó.
Về phần mình, Facebook phủ nhận nhiều bài báo trên truyền thông, cho rằng chúng gây nhầm lẫn về các nghiên cứu và hành động của công ty. Ngay trước khi báo cáo kết quả kinh doanh hôm 25/10, ông Zuckerberg chỉ trích "Hồ sơ Facebook" là nỗ lực phối hợp nhằm chọn lọc tài liệu và vẽ ra bức tranh xấu về mạng xã hội.
Những cổ đông bất lực
Cơ cấu cổ phiếu theo cấp bậc của Facebook khiến việc loại bỏ Zuckerberg là điều không thể. Dù nắm chưa tới một nửa cổ phần, loại cổ phiếu mà CEO đang giữ có quyền bỏ phiếu cao hơn nhiều so với cổ phiếu phổ thông. Điều đó đồng nghĩa nhà sáng lập kiểm soát phần lớn cổ phiếu biểu quyết của công ty. Ngay cả khi các cổ đông và Ban quản trị hợp lực chống lại, ông vẫn có thể thoát hiểm.
Cựu nhân viên Facebook Yael Eistenstat trả lời trên tạp chí Time đầu tháng này: "Ông ta là vua, không phải CEO".
Quyền lực tại Facebook, Instagram và WhatsApp mang đến cho Zuckerberg "quyền kiểm soát đơn phương với hơn 3 tỷ người", theo người tố giác Frances Haugen.
Các cổ đông cũng không than phiền quá nhiều. Suy cho cùng, Facebook đã khiến họ trở nên giàu có. Dù cổ phiếu Facebook đi sau các Big Tech khác như Apple, Google, nó vẫn tăng gần 75% từ tháng 10/2019. Họ quan tâm đến các đồng đô-la hơn là "Hồ sơ Facebook" trên mặt báo.
Tắc nghẽn tại Washington D.C.
Tại thủ đô, các nhà lập pháp đang cố gắng quản lý một công ty đã vượt khỏi sự giám sát của chính phủ. Họ giới thiệu một số dự luật chống độc quyền nhằm vào Big Tech, song cấu trúc Facebook lại là độc nhất vô nhị trong số các hãng công nghệ, theo cựu nhân viên Haugen.
Trước Quốc hội Mỹ, bà Haugen cho biết: "Tại những doanh nghiệp lớn khác như Google, bất kỳ nhà nghiên cứu độc lập nào cũng có thể tải về kết quả tìm kiếm của công ty từ Internet và viết báo cáo về thứ họ tìm được. Song Facebook lại giấu mình sau những bức tường, khiến nhà nghiên cứu và nhà chức trách không thể hiểu được động lực thực sự của hệ thống".
Nói cách khác, đó là vấn đề phức tạp khó giải quyết, ngay cả khi Quốc hội không vấp phải khó khăn nào trong nội bộ.
Tiến trình chống độc quyền cũng tỏ ra chậm chạp. Đơn khiếu nại của Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) chống lại Facebook bị một thẩm phán bác bỏ do thiếu bằng chứng. FTC đã phải sửa lại hồ sơ và Facebook một lần nữa đệ đơn đề nghị bác bỏ vào đầu tháng này.
Một s.ố đ.ề xuất thành lập cơ quan mới hoàn toàn để tập trung vào Big Tech. Cựu Chủ tịch Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC) Tom Wheeler nhận định luật pháp hiện tại không tương xứng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ. Việc giám sát các nền tảng kỹ thuật số yêu cầu tập trung toàn lực, hơn là giao thêm việc cho một tổ chức.
Nhà quảng cáo không thể bỏ đi
Các nhà quảng cáo có thể đã ghi điểm về mặt truyền thông khi tẩy chay Facebook một thời gian nhưng lại không ảnh hưởng gì đến kết quả kinh doanh của công ty. Đó là vì phần lớn doanh thu quảng cáo Facebook đến từ doanh nghiệp nhỏ, những người không thể rời bỏ mạng xã hội này.
Mùa hè năm 2020, hàng trăm thương hiệu lớn tẩy chay Facebook vì cách xử lý phát ngôn thù hận. Dù vậy, cổ phiếu và doanh thu của hãng vẫn tăng trưởng. Chỉ riêng quý III năm nay, Facebook mang về hơn 28 tỷ USD quảng cáo, tăng 33% so với một năm trước đó.
"Hồ sơ Facebook" cung cấp những bằng chứng rõ ràng về việc Facebook chịu trách nhiệm trực tiếp cho những tác hại ngoài đời. Tệ hơn nữa, họ đã lờ chúng trong nhiều năm. Khác với các bê bối trước đó, dường như đây là bước ngoặt lớn đối với công ty của Mark Zuckerberg.
Washington không thể giải quyết những vấn đề pháp lý ngay lập tức, Phố Wall cũng sẽ không quay lưng lại với "cỗ máy in tiền". 3 tỷ người dùng Facebook, Instagram và WhatsApp sẽ không tắt ứng dụng. Với họ, chúng là công cụ quan trọng để giao tiếp, giải trí, kinh doanh, gần như đồng nghĩa với Internet.
Facebook sẽ tiếp tục đưa ra câu chuyện của riêng mình và hạ thấp các nhà phê bình, thậm chí xử lý những vấn đề trong thời gian chờ đợi. Tuy nhiên, xét đến quy mô và lịch sử trốn tránh quy định của Facebook, một phép tính toàn diện có thể rất khó xảy ra.
Lẽ ra Facebook có thể chặn hơn 10 tỷ lượt xem tin giả bầu cử Mỹ 2020 Facebook b.ị t.ố hành động quá muộn để ngăn cản tin giả bầu cử Mỹ 2020 lan truyền, đẩy nước Mỹ vào con đường đen tối từ bầu cử tới bạo loạn. Tổ chức vận động Avaaz cho rằng nếu Facebook không đợi tới tháng 10/2020 mới bắt đầu thay đổi thuật toán ngăn nội dung giả mạo và độc hại, công ty...