Dùng sách giáo khoa sao cho hữu ích?

Hiện nay, sách giáo khoa không được xem là nguồn tài nguyên duy nhất trong hoạt động dạy và học.

Ảnh minh họa Internet.

Tuy nhiên, trong thực tiễn giáo dục phổ thông ở Việt Nam, sách giáo khoa vẫn đóng vai trò quan trọng trong công tác hướng dẫn người dạy và người học thực hiện hoạt động dạy học để đáp ứng mục tiêu chương trình giáo dục đã đặt ra. Chương trình giáo dục phổ thông 2006 chỉ có một bộ sách giáo khoa nhưng Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có một chương trình và nhiều bộ sách. Tất cả bộ sách giáo khoa được thẩm định và phê duyệt đều có thể được sử dụng trong dạy và học.

Trao đổi tại Hội thảo quốc gia “Lý luận và thực tiễn triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trong các cơ sở giáo dục và đào tạo”, TS Nguyễn Thị Duyên, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2, cho rằng, điều này vừa là lợi thế, vừa có những khó khăn nhất định cho giáo viên khi phải lựa chọn, sử dụng sách giáo khoa.

Khi đưa vào sử dụng mỗi cuốn sách giáo khoa, các nhà xuất bản đều thực hiện tập huấn giáo viên và phát hành các tài liệu hướng dẫn sử dụng sách kèm theo. Tuy nhiên, tài liệu hướng dẫn sử dụng và các đợt tập huấn của nhà xuất bản chủ yếu hướng dẫn giáo viên cách khai thác, sử dụng cuốn sách đã được nhà trường lựa chọn và sử dụng mà chưa có gợi ý việc khai thác, sử dụng nhiều cuốn sách khác nhau trong quá trình dạy học.

Mỗi cuốn sách giáo khoa được tác giả tiếp cận và biên soạn theo những quan điểm khác nhau, tạo nên sự phong phú, đa dạng và cách tiếp cận đa chiều trong quá trình thực hiện mục tiêu, yêu cầu cần đạt của môn học. Chính vì vậy, việc kết hợp các cuốn sách giáo khoa khác nhau trong cùng một môn học giúp giáo viên khai thác được ưu điểm, lợi thế của sách, đồng thời bổ sung, khắc phục những thiếu sót.

Sách giáo khoa là một trong những công cụ giúp giáo viên đạt được mục tiêu giáo dục. Dựa vào sách giáo khoa, giáo viên có thể lập kế hoạch dạy học, bài dạy, sử dụng đồ dùng dạy học một cách tự chủ. Dạy học theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với quan điểm một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa, giáo viên không còn phải tuân thủ theo các hướng dẫn của một sách giáo khoa vì mỗi bộ sách khác nhau có cách tiếp cận, triển khai yêu cầu cần đạt, nội dung chương trình khác nhau. Do đó, giáo viên có thể sử dụng sách giáo khoa của một bộ sách hoặc khai thác đặc điểm, ưu thế của nhiều bộ sách để thiết kế hoạt động dạy học hiệu quả, phù hợp với phong cách dạy học và đặc điểm của học sinh.

Theo lưu ý của TS Nguyễn Thị Duyên, mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực của người học. Do đó, khi sử dụng sách giáo khoa cần linh hoạt, sáng tạo để giúp học sinh đạt được yêu cầu cần đạt và mục tiêu của môn học. Giáo viên có thể chủ động trong việc thay đổi thời lượng bài học, thứ tự, tách, gộp các hoạt động trong sách giáo khoa, thay hoạt động trong cuốn sách giáo khoa này bằng hoạt động trong cuốn sách giáo khoa khác phù hợp với thực tiễn và học sinh.

Trong cùng một hoạt động được gợi ý, hướng dẫn trong sách giáo khoa, giáo viên có thể linh hoạt sử dụng phương pháp, hình thức dạy học khác nhau phù hợp với năng lực, đặc điểm của học sinh và điều kiện lớp học. Sách giáo khoa trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 chỉ là phương tiện, công cụ hỗ trợ hoạt động dạy và học, không phải là “pháp lệnh”. Chính vì vậy, trong quá trình dạy học, giáo viên nên khai thác tối đa lợi thế, vai trò của sách giáo khoa nhưng không nên quá cứng nhắc, rập khuôn khi sử dụng.