Đổi mới dạy học theo chương trình mới – Chủ động chọn phương pháp phù hợp
Năm học 2021-2022 là năm đầu tiên Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 triển khai ở lớp 2 và 6.
Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên nửa đầu năm học chương trình triển khai theo hình thức trực tuyến với nhiều hạn chế về chất lượng giảng dạy.
Tiết học Toán của học sinh lớp 2/1, Trường Tiểu học Kỳ Đồng (quận 3) ngày 24-2
Giáo viên cần làm gì để bù đắp kiến thức và phát triển năng lực học sinh (HS) trong chưa đầy một học kỳ còn lại?
Tạo cơ hội cho học sinh tìm tòi, khám phá
Sáng 24-2, tại Trường Tiểu học Kỳ Đồng (quận 3), tiết dạy Toán với bài học “Mét” do cô Hoàng Thụy Minh Thư, giáo viên chủ nhiệm lớp 2/1, giảng dạy diễn ra trong không khí sôi nổi. Mở đầu tiết học, cả lớp được khởi động với trò chơi “Đố bạn”. HS trả lời nhanh các câu hỏi liên quan 2 đơn vị đo độ dài đã học tuần trước là dm (đềximét) và cm (xăngtimét).
Với câu hỏi “Chiều dài cục gôm có thể đo bằng đơn vị cm, vậy chiều dài lớp học có đo bằng cm được không?”, HS đưa ra nhiều ý tưởng sáng tạo như đo bằng sải tay, bước chân. Một HS đặt câu hỏi: “Bước chân mỗi người dài ngắn khác nhau. Làm sao kết quả đo của con và các bạn giống nhau vậy cô?”. Từ thắc mắc này, cô Minh Thư đã giới thiệu cho cả lớp đơn vị đo độ dài mới là “mét”.
Từ khởi động đầy hào hứng, HS được cô Minh Thư giới thiệu về tên gọi, ký hiệu, cách đọc, độ lớn và quan hệ của mét với các đơn vị đo đã học trước đó. Sau đó, từng HS được chạm tay vào hai đầu thước đo dài 1m để cảm nhận về độ lớn của đơn vị này. Các em được chia thành 4 nhóm thảo luận 2 câu hỏi của giáo viên là “Mấy gang tay của em thì được 1m?” và “So sánh chiều cao của em với độ dài 1m”. Nhiều HS đã liên tưởng đến việc đo chiều cao khi mua vé vào cổng khu vui chơi hay ăn tối ở nhà hàng.
Chia sẻ bên lề tiết dạy, thầy Khúc Thành Chính, Chủ biên SGK Toán lớp 2 – bộ sách “Chân trời sáng tạo”, cho biết, điểm khác biệt lớn nhất của Chương trình GDPT 2018 là không áp đặt kiến thức mà tạo cơ hội cho người học tìm tòi, khám phá kiến thức mới. Do đó, SGK và sách hướng dẫn dạy học chỉ là 2 trong số những gợi ý cho giáo viên liên hệ kiến thức với các vấn đề trong thực tế cuộc sống, từ đó giúp HS trả lời câu hỏi “Học Toán để làm gì?”.
Điểm mấu chốt của phương pháp dạy học theo chương trình mới là giáo viên phải tạo tình huống cho HS suy nghĩ, đưa phương án xử lý chưa đúng để học sinh phản biện, từ đó tìm kiến thức mới. Thầy Chính thừa nhận, dạy học trực tuyến rất khó để giáo viên triển khai các phương pháp dạy học mới do HS hạn chế tương tác, không thể thao tác trực tiếp với các dụng cụ, đồ dùng trong thực tế.
Theo cô Đậu Thị Huế, chuyên viên Phòng Giáo dục tiểu học (Sở GD-ĐT TPHCM), các thầy cô có thể chủ động liên hệ kiến thức đang học với tình huống thực tế giúp HS nhớ lâu như học đơn vị tính trọng lượng thì liên hệ việc cân hành lý ở sân bay, quá số kilôgram quy định phải trả thêm phí; học đơn vị đo độ dài thì liên hệ quy định chiều cao khách tham quan khi mua vé vào cổng khu vui chơi…
Phát triển dạy học theo chủ đề
Video đang HOT
Đối với lớp 6, Bộ GD-ĐT đã trao quyền chủ động cho nhà trường xây dựng kế hoạch giáo dục đảm bảo yêu cầu thực hiện nội dung cốt lõi của chương trình, đồng thời ứng phó linh hoạt với tình hình phòng chống dịch ở địa phương. Trong đó, trường học ưu tiên triển khai trực tuyến các nội dung mang tính lý thuyết, tận dụng thời gian các em đến trường học trực tiếp để triển khai các hoạt động thực hành, thí nghiệm, kết hợp ôn tập và củng cố kiến thức cho HS.
Thầy Nguyễn Thành Phát, Hiệu trưởng Trường THCS Lạc Hồng (quận 10), cho rằng, yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả triển khai Chương trình GDPT 2018 là kỹ năng giảng dạy của giáo viên. Người dạy không chỉ đóng vai trò truyền thụ mà giúp HS xâu chuỗi kiến thức, tìm mối liên hệ giữa lý thuyết và thực tiễn, qua đó nâng cao khả năng thực hành. Trải qua nhiều lần trường học tạm đóng cửa vì dịch bệnh, các trường đã ý thức hơn tầm quan trọng của việc trang bị kho học liệu dùng chung cho giáo viên.
Sau hơn một học kỳ dạy học trực tuyến, đại diện các trường cho biết, quyết định cho HS trở lại học trực tiếp là “cơ hội vàng” cho giáo viên triển khai các phương pháp dạy học chương trình mới. Nhiều dự án học tập đã tái khởi động ở các trường THCS theo hình thức mới như xây dựng bảo tàng thu nhỏ ở sân trường, tìm hiểu ý nghĩa ngày tết cổ truyền qua mô hình tiểu cảnh ở sân trường… tạo không khí học tập sôi nổi cho HS.
Theo GS-TS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình GDPT 2018, dựa vào mục tiêu giáo dục của từng môn học, giáo viên chủ động lựa chọn nội dung và phương pháp giảng dạy phù hợp năng lực tiếp nhận của từng nhóm đối tượng HS.
Muốn đổi mới giáo dục phải bắt đầu từ hiệu trưởng
Theo tôi, kế hoạch bắt đầu từ hiệu trưởng, được xây dựng trên cơ sở điều kiện thực tế của từng nhà trường, từng địa phương, và mục tiêu của nhà trường hướng tới.
Thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông mới, người hiệu trưởng sẽ gánh trên vai trách nhiệm lớn trong việc tổ chức thực hiện dạy và học, đổi mới dạy học truyền thụ nội dung sang phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, cần chủ động và sáng tạo xây dựng kế hoạch giáo dục.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, nhà giáo Nguyễn Thị Nhiếp - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết: "Câu chuyện về xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường là câu chuyện dài vì mỗi năm một khác, liên tục đổi mới. Nhiều bài học, nhiều chủ đề tên vẫn như thế nhưng nội hàm tổ chức và thực hiện thì lại rất đổi mới sau mỗi năm.
Theo tôi, kế hoạch bắt đầu từ hiệu trưởng, được xây dựng trên cơ sở điều kiện thực tế của từng nhà trường, từng địa phương, và mục tiêu của nhà trường hướng tới, mỗi giáo viên hàng năm phải có sự đổi mới. Mỗi năm học, kế hoạch này phải được rà soát, điều chỉnh, bổ sung, cập nhật... và phương pháp tổ chức hoạt động để phù hợp với kiến thức. Nếu dự định đến 2025 là phải đạt được cái gì, vậy luôn luôn phải nhìn thấy rằng đến 2022 rồi đã đạt được đến đâu? Trong kế hoạch phải xây dựng để đạt được như vậy, để đến 2025 đạt được mục tiêu như đã đề ra.
Nhà giáo Nguyễn Thị Nhiếp - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội). Ảnh: NVCC.
Điều quan trọng là trong suốt quá trình mình xây dựng mục tiêu, mọi chuyện không ở yên một chỗ, bởi năm nay mình định như thế này nhưng sau khi thực hiện lại thấy chưa hợp lí, như vậy rất cần điều chỉnh. Giáo viên là người thực hiện, bắt tay vào việc xây dựng đó và họ có rất nhiều ý tưởng đổi mới. Ngay như trong một hoạt động trải nghiệm, năm nay cho học sinh đến để trải nghiệm ở vùng này, nhưng xét thấy không hiệu quả, vậy họ có thể xoay và vẫn chủ đề đó nhưng đưa học sinh đến vùng khác thích hợp hơn và hiệu quả hơn.
Khi thực hiện kế hoạch, nó cho tôi khá nhiều ý tưởng đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong tổ chức hoạt động học cho học sinh, theo xu hướng hiện nay học sinh phải được làm thì mới thể hiện được năng lực, phẩm chất, và chính những hoạt động đó đã hình thành năng lực, phát hiện ra học sinh có thiên hướng gì để định hướng cho tương lai nghề nghiệp sau này.
Qua mỗi lần hoạt động như vậy, chính các thầy cô, ban giám hiệu nhà trường cũng rút ra được kinh nghiệm, nó giống như một cái vòng khép kín, luôn làm cho mỗi một giáo viên, nhà trường luôn đổi mới hơn sau mỗi học kì, mỗi năm học".
Hiệu trưởng phải dám nghĩ, dám làm
Cô Nhiếp cho biết: "Việc xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường theo hướng dẫn 791 năm 2013, theo tôi văn bản như một "chìa khóa" mở ra cho các nhà trường trong việc đổi mới. Đến năm 2017, chính là Công văn 4612 tổng hợp lại 791, và Công văn 5555. Công văn 4612 có 4 nội dung chính: Thứ nhất cho phép các nhà trường loại bỏ kiến thức cũ, cập nhật và bổ sung kiến thức mới.
Thứ hai: Tổ chức, sắp xếp lại nội dung từng bài, từng chương, thậm chí là từng khối, ví dụ trong một bài, phần kiến thức đang ở phần B nhưng nếu không thấy phù hợp có thể đẩy sang phần C, và ngược lại. Hoặc trong chương đó, bài này đang ở bài cuối nhưng có thể đẩy lên bài trên cùng. Hiện nay trường chúng tôi có một số bộ môn, chương trình đang ở lớp 12 nhưng được đẩy lên lớp 10, hoặc bài ở lớp 11 đẩy xuống lớp 12, để làm sao phù hợp, đảm bảo mạch logic kiến thức của thầy cô và phù hợp với đối tượng học sinh Yên Hòa.
Thứ ba: Cho phép các bài có nội dung tương tự giống nhau, và giáo viên chọn để thành chủ đề, khuyến khích dạy chủ đề đó ở bên ngoài lớp học, đưa học sinh đi trải nghiệm. Theo tôi vấn đề này cực kì cởi mở, càng cho phép các nhà trường sáng tạo, nhất là khi kết hợp với điều đầu tiên loại bỏ kiến thức cũ.
Thứ tư: Những kiến thức trùng lặp nhau, ví dụ môn Hóa có, môn Lý cũng có, trên cơ sở đội ngũ và hiệu trưởng quyết định phân công môn Lý hay Hóa sẽ dạy phần kiến thức đó. Cũng có thể đưa những kiến thức trùng nhau vào chủ đề liên môn".
Học sinh Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội) trong ngày lễ khai giảng. Ảnh: NTCC.
Học sinh Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội) trong các hoạt động ngoại khóa. Ảnh: NTCC.
Theo cô Nhiếp: "Để thực hiện tốt kế hoạch nhà trường còn Thông tư 32 về ban hành Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Giáo viên và nhà trường cần nắm chắc vấn đề, thứ nhất là mục tiêu tổng quan của từng cấp học là gì. Thứ hai là nắm bắt mục tiêu của từng bộ môn để xây dựng kế hoạch nhà trường.
Ở Công văn 5512, tôi thấy còn cởi mở hơn, cho phép các nhà trường không phải dạy dàn trải ra tất cả, mà cho phép dạy theo kiểu tín chỉ, căn cứ vào tình hình đội ngũ thầy cô và cơ sở vật chất của nhà trường. Một điều nữa là các mẫu, các phụ lục ở 5512, thầy cô cần quan tâm, tính toán làm sao phù hợp với điều kiện của nhà trường, chứ không nên "máy móc" áp dụng nguyên những mẫu phụ lục để vô tình gây áp lực cho giáo viên và học sinh.
Với tôi, đây là những văn bản "then chốt" để xây dựng kế hoạch nhà trường, qua mỗi năm học, hiệu trưởng cần nhìn nhận và đánh giá lại kết quả năm học đó có ưu, nhược điểm gì, nguyên nhân do đâu và trên cơ sở đó nhìn nhận lại thực chất đội ngũ của cơ sở mình, nhìn lại tình hình của địa phương bởi các hoạt động trải nghiệm đều ở bên ngoài trường.
Trường chúng tôi thường lên kế hoạch từ đầu năm học, định đưa học sinh đi trải nghiệm ở đâu thì đều có đi tiền trạm trước, tìm hiểu chi tiết vào thời gian đó thì địa phương thế nào, từ thời tiết, phong cảnh đến những thứ cây, con, khí hậu, đi xe hay đi từng nhóm lớp,...phù hợp việc học tập trải nghiệm. Việc này bắt buộc giáo viên phải tìm hiểu nhiều thứ trong khâu tổ chức, thậm chí có sẵn phương án dự phòng nếu có chuyện đột xuất xảy ra. Thậm chí có nơi đã đi tiền trạm, nhưng đến thời gian đó họ báo lại rằng cây, con... chưa phát triển được như yêu cầu của bài học, vậy là phải có phương án chuyển đổi ngay sang nơi khác".
Cô Nhiếp cho biết: "Một điều mấu chốt để giúp thực hiện tốt kế hoạch, hiệu trưởng phải là người nắm chắc nội dung, phương pháp, nguyên tắc, quy trình, tổ chức tập huấn cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, những nội dung triển khai. Hiệu trưởng phải là người cùng học, chân thành chia sẻ với đồng nghiệp những khó khăn mà bản thân hiệu trưởng cũng đang vướng mắc để mọi người cùng hợp tác và sẻ chia.
Ban xây dựng Kế hoạch giáo dục bộ môn có từ 2 đến 4 giáo viên, trong đó một giáo viên trưởng bộ môn là người chịu trách nhiệm tổng thể, một đến hai giáo viên chắc chuyên môn, nắm vững chương trình tổng cấp học không chỉ của bộ môn đang dạy, mà còn của bộ môn có liên quan, và một đến hai giáo viên trẻ giỏi công nghệ thông tin, nhanh nhạy và cập nhật xu hướng đổi mới dạy học.
Quá trình thực hiện Kế hoạch giáo dục bộ môn, nếu thấy bất cập, cần điều chỉnh để hiệu quả hơn thì ban giám hiệu tạo điều kiện cho bộ môn thảo luận, thống nhất, ghi vào biên bản sinh hoạt chuyên môn và khuyến khích bộ môn điều chỉnh việc thực hiện kế hoạch giáo dục.
Phải có sự ghi nhận, động viên, khen thưởng kịp thời những cá nhân, bộ môn xây dựng, tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục nhà trường sáng tạo và hiệu quả. Nếu hiệu trưởng làm tốt những điều đó, giáo viên sẽ thấy rất yên tâm bởi hiệu trưởng như một chỗ "dựa", luôn cung cấp những ý tưởng đổi mới, cùng đồng hành từ tập huấn cho đến chỉ đạo các bước thực hiện, sai đâu sửa đó, hiệu trưởng luôn là người chịu trách nhiệm, có như thế giáo viên dám làm, dám thực hiện.
Học sinh Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội) trong lễ hội sinh hoạt tại trường. Ảnh: NTCC.
Học sinh Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội) trong buổi học ngoại khóa với hợp tác xã trồng rau xanh. Ảnh: NTCC.
Công lớn của thầy cô và phụ huynh học sinh
Cô Nhiếp cho biết: "Theo tôi, đổi mới gì cũng phải đem lại được lợi ích cho giáo viên, có thể không phải là vật chất bởi mức đãi ngộ hiện nay hầu như chưa có, nhưng cái lợi nhất là thầy cô được đổi mới, biết cách đổi mới và các kĩ năng đều được nâng lên qua quá trình làm việc. Một điều nữa, nếu phụ huynh Yên Hòa không ủng hộ, thì chúng tôi không thể đổi mới được. Các thầy cô rất cố gắng, phụ huynh học sinh cũng luôn ủng hộ, cùng đồng hành trong tất cả các hoạt động trải nghiệm.
Khi đã đổi mới, nó cho ta rất nhiều cơ hội để tổ chức, sắp xếp phù hợp nhất với đặc điểm của cơ sở mình, giúp đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Họ cho nhà trường một "quyền" như vậy thì tại sao mình không làm? Xét về tổng chương trình không đổi, không được cắt bớt số tiết học, phải đảm bảo số đầu điểm, đồng thời thúc đẩy các hoạt động đổi mới...
Vậy tại sao Yên Hòa đổi mới được nghỉ thứ 7? Trên cơ sở nguyên tắc đó và do mình tự tổ chức sắp xếp, có rất nhiều tiết học được bố trí học bên ngoài nhà trường, thực chất không phải thứ 7 nào tất cả học sinh đều nghỉ, mà có thể là thứ 7 này với khối 11 đang học ở thực địa cách Hà Nội khoảng 30 km, hoặc lớp 10 đang học ở một hợp tác xã trồng rau nào đó, lớp 12 đang học tại Viện Bảo tàng,... Tất cả đều do cách sắp xếp nhưng rất mở.
Hiện nay, chúng tôi tổ chức cho học sinh được trải nghiệm ở tất cả các môn học, lựa chọn những phần kiến thức nào gắn liền thực tiễn với đời sống, bóc tách ra thành chủ đề tự chọn để học sinh được trải nghiệm, vậy nên cả môn Toán, Lý, Hóa, Sinh,...đều có mảng kiến thức liên quan đến thực tiễn cuộc sống, chỉ cần hiệu trưởng định hướng, tư vấn là các thầy cô sẽ nắm bắt được để triển khai.
Ngoài chương trình của Bộ, ban giám hiệu nhà trường cũng định hướng cập nhật thêm kiến thức mới để làm sao phải đáp ứng nhu cầu của xã hội. Chính vì vậy, ở chương trình môn Tin học của Bộ, chúng tôi tích hợp thêm chương trình của Microsoft, và khi ra trường, học sinh có được 3 chứng chỉ Word, Excel và PowerPoint. Và ở chương trình tiếng Anh cũng được tích hợp luôn để khi ra trường các con đạt chứng chỉ IELTS 5.0 trở lên".
Kiên Giang: Triển khai kế hoạch phụ đạo kiến thức khi học sinh đi học trở lại Ngay sau khi học sinh trở lại trường, ngành giáo dục Kiên Giang có kế hoạch phụ đạo cho những trường hợp chưa đạt yêu cầu, để tạo sự đồng đều về kiến thức cho các em học sinh. Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Kiên Giang Trần Quang Bảo cho biết, dịch COVID-19 ảnh hưởng lớn đến công tác dạy...