Độc tố gây chết người botulinum không chỉ có trong pate chay

Nhiều vụ ngộ độc pate chay khiến bệnh nhân nhập viện, thậm chí tử vong. Tuy nhiên, ngộ độc botulinum không chỉ từ pate chay, mà những sản phẩm đóng hộp lên men đều có nguy cơ.

Vì sao ngộ độc botulinum?

Tại Hà Nội, TPHCM trong năm 2021 xảy ra nhiều vụ ngộ độc pate chay dẫn đến bệnh nhân cấp cứu, thậm chí tử vong. Ngoài ra, một số địa phương như tỉnh Kon Tum, tỉnh Bình Dương đã xảy ra một số trường hợp bệnh nhân nghi ngờ ngộ độc do độc tố botulinum.

Ngộ độc do độc tố botulinum là ngộ độc nặng, nguy cơ tử vong cao hoặc ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe. Người bệnh bị ngộ độc do độc tố botulinum có biểu hiện buồn nôn, nôn, chướng bụng, đau bụng, liệt theo trình tự liệt bắt đầu từ vùng đầu mặt cổ lan xuống hai tay, sau đó tới hai chân, liệt các cơ hô hấp; liệt nặng có thể gây suy hô hấp là nguyên nhân gây tử vong.

Độc tố botulinum được sinh ra do vi khuẩn Clostridium botulinum trong môi trường kỵ khí (môi trường thiếu không khí).

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, vi khuẩn Clostridium botulinum tiết ra chất độc botulinum là vi khuẩn kị khí. Do đó, bất kỳ thực phẩm nào dưới dạng đóng kín, cũng có thể là môi trường cho vi khuẩn Clostridium botulinum phát triển.

Vì thế, nguy cơ ngộ độc botulinum không giới hạn trong pate chay. Thời gian qua, ngộ độc liên quan pate chay rộ lên nên nhiều người lầm tưởng chỉ có sản phẩm này có nguy cơ. Không riêng gì nguy cơ từ pate, mà các sản phẩm từ rau, củ, quả, thịt, hải sản lên men, đóng hộp không đảm bảo điều kiện an toàn thực phẩm có nguy cơ bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum và sinh độc tố botulinum”, chuyên gia này cho biết.

“Nguy cơ nhiễm khuẩn Clostridium botulinum có liên quan trực tiếp đến khâu chuẩn bị, chế biến, đóng gói sản phẩm và ngay cả cách ăn của người tiêu dùng”, BS Cường nói.

Các loại thực phẩm chế biến tại hộ gia đình với quy trình thủ công có nguy cơ nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum cao hơn vì thường không được kiểm soát chặt chẽ.

Botulinum được xem là một trong những loại độc tố mạnh, chỉ cần hấp thụ với liều lượng 1,3-2,1 nanogam/kg thể trọng cũng đã có thể gây chết người.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, cho biết, botulinum tấn công vào hệ thần kinh, bệnh nhân bị liệt toàn bộ cơ, liệt kéo dài. Trong trường hợp liệt hô hấp, bệnh nhân phải thở máy trung bình nhiều tháng.

Mỗi năm, trên thế giới ghi nhận khoảng 1.000 ca ngộ độc botulinum. Thường gặp ở người trên 60 tuổi, khoảng 50% các ca bệnh phải đặt ống nội khí quản, tỷ lệ tử vong lên đến 7-10%.

Dấu hiệu ngộ độc botulinum

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc (BV Bạch Mai), thời gian ủ bệnh thường nằm trong khoảng 12-36 tiếng sau khi ăn, nhưng có thể kéo đến 2 tuần mới có triệu chứng.

Để nhận biết sớm tình trạng ngộ độc botulinum, người dân có thể dựa vào các triệu chứng điển hình sau:

- Yếu tay, chân, không làm được việc nặng.

- Khó nuốt, yếu cơ mặt, sụp mí, nhìn mờ, rung nhãn cầu.

- Bí tiểu, táo bón vì bị giảm nhu động.

- Khó thở, nói không tròn vành, rõ chữ.

- Khô miệng, đau bụng, buồn nôn.

Khi có những dấu hiệu này, bệnh nhân cần đến viện ngay lập tức. Bởi trong trường hợp nặng, bệnh nhân bị liệt cơ hô hấp thì có thể tử vong chỉ trong 24h.

Làm sao để phòng ngộ độc

Bà Trần Việt Nga, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cảnh báo, thời gian gần đây lại nổi lên ngộ độc thực phẩm tại các hộ gia đình do người dân tự chế biến, tiệc trong làng, chế biến cho gia đình sử dụng. Các vụ ngộ độc xảy ra ngộ độc với triệu chứng nặng như vụ ngộ độc bún chay ở Bình Dương (đang điều trị tại TP Hồ Chí Minh); vụ ở Kontum khi người dân chế biến cá ủ muối đóng vào hộp, bỏ ra ăn. Các ca ngộ độc này nặng bởi nhiễm độc tố của botulinum – độc tố được sinh ra trong môi trường yếm khí, điều kiện vệ sinh không đảm bảo.

Vì thế Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người dân, cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm phải lưu ý để đảm bảo an toàn, phòng ngộ độc. Đặc biệt những cơ sở sản xuất quy mô nhỏ hoặc hộ gia đình không nên cho thực phẩm vào đóng gói kín, không đủ điều kiện tiệt trùng nguy cơ ngộ độc độc tố botulinum rất lớn do độc tố này được sinh ra trong môi trường yếm khí, khi dụng cụ bao gói không đảm bảo an toàn.

Đặc biệt, ngộ độc do độc tố botulinum thường diễn biến rất nặng. Đây là một loại ngộ độc hiếm gặp, nhưng khi đã gặp gây hậu quả nặng nề. Vì thế, người dân sau sử dụng thực phẩm đóng hộp, thực phẩm bao gói kín, hút chân không xuất hiện các tình trạng nôn, đau bụng, đặc biệt là triệu chứng thần kinh như liệt, sụp mi, nhìn mờ, đau họng, khó nuốt, khan tiếng, khô miệng… cần đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.

Bà Trần Việt Nga lưu ý, độc tố này không bị loại bỏ dù đun sôi thông thường. Vì thế, khi thấy đồ hộp đã bị phồng, méo, quá hạn sử dụng tuyệt đối không sử dụng.