Đề tham khảo môn Văn: Muốn đạt điểm cao, thí sinh phải phản biện sắc bén

Theo giáo viên, để đạt 9-10 điểm, học sinh phải phát huy được tư duy phản biện, trình bày vấn đề nghị luận sắc bén, thể hiện quan điểm cá nhân mang tính sáng tạo.

Theo các giáo viên tổ Văn – Hệ thống giáo dục HOCMAI đánh giá, đề tham khảo môn Văn thi tốt nghiệp THPT 2021 giữ nguyên cấu trúc chính của đề thi những năm gần đây với 2 phần là Đọc hiểu (3,0 điểm) và Làm văn (7,0 điểm).

So với đề thi những năm trước đây, đề thi tham khảo lần này sự thay đổi đáng chú ý trong câu số 4 phần đọc hiểu. Đây là sự thay đổi phù hợp. Đề đảm bảo kiến thức cơ bản và không có kiến thức thuộc nội dung giảm tải.

Đề vừa sức với học sinh, học sinh trung bình không khó để đạt mức điểm 5 – 6; học sinh khá cứng đạt 7 – 8,5 điểm. Tuy nhiên để đạt mức điểm 9-10 đòi hỏi học sinh phải phát huy được tư duy phản biện, cách trình bày vấn đề nghị luận sắc bén, thể hiện quan điểm cá nhân mang tính sáng tạo.

Thí sinh tham gia thi tốt nghiệp THPT. (Ảnh minh hoạ: H.C)

Phần Đọc hiểu (3,0 điểm): Ngữ liệu cho phần Đọc hiểu là một ngữ liệu ngoài sách giáo khoa trích từ bài thơ Miền Trung của Hoàng Trần Cương. Ngữ liệu này có dung lượng vừa phải, có khả năng khơi gợi những suy nghĩ, xúc cảm mang giá trị nhân văn và có ý nghĩa thẩm mĩ sâu sắc cho học trò. Đi kèm ngữ liệu bao gồm bốn câu hỏi kiểm tra kiến thức về đọc – hiểu văn bản phân bổ theo các cấp độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu và vận dụng.

Câu 1 là một câu hỏi nhận biết, hỏi về thể thơ của đoạn trích.

Câu 2 cũng là một câu hỏi ở mức độ nhận biết, yêu cầu học sinh chỉ ra hai hình ảnh có trong đoạn trích diễn tả sự khắc nghiệt của thiên nhiên miền Trung.

Câu 3 là câu hỏi thông hiểu, từ hai câu thơ trong đoạn ngữ liệu, học sinh sẽ trình bày cách hiểu của mình về mảnh đất và con người miền Trung.

Câu 4 là một câu hỏi ở mức độ vận dụng yêu cầu học sinh nhận xét về tình cảm của tác giả đối với miền Trung được thể hiện trong đoạn trích.

Trong những câu hỏi đọc hiểu này, câu hỏi số 4 sự thay đổi về cách hỏi so với đề thi của các năm trước. Mức độ câu hỏi cũng giảm từ vận dụng cao xuống vận dụng.

Cụ thể, câu hỏi đọc hiểu số 4 ở đề thi các năm trước yêu cầu học sinh nêu ý kiến đồng tình hay không đồng tình về một quan điểm được tác giả đưa ra trong đoạn trích và giải thích cho sự lựa chọn đó. Cách ra câu hỏi như vậy được nhận xét là có “liên hệ gần gũi” với vấn đề nghị luận của câu số 2 phần Làm văn (câu viết đoạn văn nghị luận xã hội). Điều này dễ dẫn tới hiện tượng trùng lặp khi học sinh làm bài.

Trong đề tham khảo tốt nghiệp THPT 2021, câu số 4 phần Đọc hiểu yêu cầu học sinh nhận xét về tình cảm của tác giả được thể hiện trong đoạn thơ. Có thể thấy, việc thay đổi cách ra câu hỏi như vậy sẽ khắc phục tình trạng trùng lặp khi viết bài, đồng thời vẫn đảm bảo được mục đích kiểm tra đánh giá khả năng đọc hiểu văn bản của học sinh. Có thể thấy, đây là một sự thay đổi khá phù hợp, có sự tiếp thu những ý kiến nhận xét về các đề thi trước đây.

Phần Làm văn vẫn giữ nguyên cấu trúc bao gồm hai câu: một câu hỏi nghị luận xã hội và một câu hỏi nghị luận văn học.

Câu 1 là câu hỏi yêu cầu viết đoạn văn nghị luận xã hội (khoảng 200 chữ) bàn về một vấn đề được rút ra từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu. Đề bài đưa ra yêu cầu nghị luận về “sức mạnh của tình người trong hoàn cảnh khó khăn thử thách”. Đây là một vấn đề tư tưởng gắn liền với cuộc sống con người, gợi cho học sinh nhiều suy nghĩ.

Từ ngữ liệu của phần Đọc hiểu viết về mảnh đất miền Trung Việt Nam, học sinh dễ liên hệ đến thực tế những ngày bão lũ lịch sử vùi dập miền Trung cuối năm 2020 vừa qua. Trong những ngày tháng đau buồn với những thiệt hại về người và tài sản ấy, tình người, lòng nhân ái đã sưởi ấm trái tim, xoa dịu những thương tổn và tiếp thêm nghị lực để con người vượt qua khó khăn, thử thách.

Để giải quyết câu hỏi này, học sinh phải đưa ra và bảo vệ được quan điểm của bản thân bằng những lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. Việc yêu cầu học sinh viết đoạn văn trong câu nghị luận xã hội vừa giúp kiểm tra được kiến thức và kĩ năng, đồng thời cũng phù hợp với thời lượng và quỹ điểm của một đề thi tốt nghiệp THPT.

Câu 2 là câu hỏi nghị luận văn học. Ngữ liệu nghị luận là một đoạn văn trích từ bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Ai đã đặt tên cho dòng sông? là một văn bản học sinh đã được học trong chương trình Ngữ văn 12 học kì I, không nằm trong nội dung giảm tải của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Đoạn văn này tập trung thể hiện hình tượng sông Hương khi chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố Huế với vẻ đẹp vừa dịu dàng, duyên dáng, vừa trầm mặc, cổ kính. Qua đó, đoạn văn cũng thể hiện rõ tính trữ tình của bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường được thể hiện qua một cái tôi tài hoa, uyên bác và tình cảm nồng nàn, tha thiết với mảnh đất quê hương.

Ma trận đề thi:

Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên trường THPT Chu Văn An, Hà Nội, hiện là giáo viên môn Ngữ văn Hệ thống Giáo dục HOCMAI cho rằng, đề thi tham khảo có cấu trúc quen thuộc, mức độ các câu hỏi vừa sức, có xu hướng giảm tải khá rõ khi gia tăng câu hỏi nhận biết so với các kì thi trước đây. Đặc biệt, phần Đọc hiểu sẽ là phần kiến thức và kĩ năng hứa hẹn khả quan cho quỹ điểm của thí sinh trong quá trình thực hiện các yêu cầu của đề bài.

Nếu đề minh họa sẽ là định hướng đem lại sự yên tâm, cảm giác an toàn cho thầy và trò các trường phổ thông trong thời gian ôn luyện sắp tới, dù không có được nhiều cảm giác hồi hộp đón chờ sự mới mẻ, bất ngờ, điều vốn luôn là những thách thức thú vị cần có của mỗi kỳ thi.