Để học sinh dân tộc hòa nhập không hòa tan

Học sinh dân tộc mang nhiều nét văn hóa, truyền thống. Điều đó đòi hỏi nhà trường, thầy cô trong công tác nuôi dạy sự linh hoạt, thấu hiểu, sẻ chia.

Vừa làm mẹ vừa làm thầy.

Linh hoạt giải pháp

Cô Nguyễn Thùy Giao, Phó hiệu trưởng Trường THPT A Túc (Hướng Hóa, Quảng Trị) đã gắn bó lâu năm cùng giáo dục học sinh dân tộc Vân Kiều, Pa Cô chia sẻ: Các em thường sống theo phong tục tập quán, văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Tuy nhiên, bên cạnh phong tục truyền thống đẹp còn tồn tại phong tục lạc hậu, không còn phù hợp với đời sống hiện đại.

Chính vì vậy, những năm trước đây nhà trường và giáo viên chủ nhiệm khá vất vả trong công tác duy trì sĩ số. Một số học sinh mới chỉ học lớp 10, 11 nhưng đã bỏ học để lấy vợ, chồng theo tập quán cũ. Cùng đó là tình trạng vào ngày mùa hay dịp lễ hội học sinh tự động nghỉ, bỏ học ở nhà phụ giúp gia đình, đi Sim (nam nữ tìm hiểu), vui chơi hội hè…

Để hạn chế tối đa tập tục không phù hợp, nhà trường, giáo viên chủ động tìm ra giải pháp linh hoạt, phù hợp. Trước hết xác định học sinh dân tộc về cơ bản khá ngoan, hiền lành nhưng thiếu tự tin, tiếp thu chậm và giao tiếp kém. Do đó tập trung tăng cường giáo dục về kĩ năng sống, kiến thức xã hội giúp các em tự tin, sống văn minh hơn. Khi nhận thức đúng, đầy đủ các vấn đề xã hội học sinh sẽ chuyển biến tích cực, chủ động loại bỏ hủ tục, giữ lại những nét văn hóa bản sắc truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Do đi đúng hướng và trọng tâm vấn đề giáo dục, làm tốt công tác tuyên truyền nên hiện nay nhiều hủ tục trong học sinh dân tộc đã cơ bản chấm dứt. Các em khi tới trường không chỉ học kiến thức mà còn được giáo dục kĩ năng sống, lối sống văn minh, tích cực đồng thời biết giữ gìn phát huy những bản sắc dân tộc truyền thống tốt đẹp.

Từ thực tế giáo dục học sinh dân tộc trong các trường nội trú, bán trú cho thấy thầy cô phải trở thành “cha mẹ” thứ hai ở trường, đủ kiên nhẫn, quan tâm, thấu hiểu… để chỉ bảo học trò từ lời ăn tiếng nói, đến cách sống, sinh hoạt trong cách sống hàng ngày.

Tại Trường PTDTNT Hương Khê (Hà Tĩnh), giáo viên làm công tác chủ nhiệm nhiều lớp của học sinh dân tộc Chứt chia sẻ: Học sinh dân tộc Chứt lối sống hoang dã còn lưu lại trong tác phong, thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Khi mới nhập trường nhiều em thích chạy nhảy, leo trèo, bốc đất, ném đá, đánh lộn. Thậm chí có em leo cây bàng trong trường hái quả ăn thích thú, nhai giấy bút chì như nhai kẹo, vào lớp học khó tập trung, chạy nhảy nhộn nhạo, khó ngồi yên một chỗ, trong giờ học tự nhiên nói chuyện bằng tiếng dân tộc.

Đặc biệt, các em không có thói quen ngủ trưa mà thường đùa nghịch, rượt đuổi nhau trong khu nội trú. Đến nhà ăn thay vì ngồi bàn, ăn bằng bát đũa lại ngồi phệt dưới đất, ăn bốc bằng tay…

Tìm giải pháp giúp học sinh dân tộc hòa nhập nhưng không cảm thấy đột ngột bởi cách sống, môi trường sống đã được Ban giám hiệu nghiên cứu. Trước hết dựa trên đặc tính, trường đã chuyển đổi sang một số thức ăn học sinh dân tộc Chứt thích ăn như ngô nướng, khoai nướng, hoa quả tươi… hàng tuần để phù hợp với khẩu vị. Từ đó thói quen ăn quả bàng, nhai bút chì, nhai giấy dần dần loại bỏ.

Với học sinh dân tộc cần thấu hiểu để sẻ chia và có phương giáo dục phù hợp. Ảnh: Đức Trí

Trong sinh hoạt tập thể hàng ngày, giáo viên trực tiếp hướng dẫn học sinh cách vệ sinh, lau chùi nhà cửa, dọn phòng ngăn nắp. Nhà trường ngoài xây dựng phòng truyền thống, sưu tập dụng cụ lao động, nhạc cụ, trang phục đồng bào dân tộc còn khuyến khích học sinh giữ gìn bản sắc dân tộc mình.

Cụ thể như, lớp có học sinh dân tộc Chứt vận động mặc trang phục dân tộc mình. Các ngày lễ như: lấp lỗ, lấy mật ong, cúng đầu nguồn đầu rừng hàng năm… tổ chức cho học sinh về thăm bản, giáo viên chủ nhiệm tham gia cùng bà con dân tộc Chứt những ngày này. Vào dịp tết tổ chức đốt lửa trại tại trường, học sinh dân tộc nhảy múa, hát ca những tiết mục đặc sắc truyền thống…

Tại Trường Tiểu học số 1 Mường Mươn (Mường Chà, Điện Biên) Ban giám hiệu chia sẻ: Học sinh bán trú phần lớn thuộc dân tộc Thái, Dao. Các em có thói quen ăn nhạt, chua không ăn mặn, thích ăn rau xanh thuộc loại củ quả. Trong sinh hoạt hàng ngày các em còn khá lộn xộn, bừa bãi…

Nắm được đặc tính này, nhà trường đã tăng cường chất lượng công tác bán trú theo hướng khẩu vị với học sinh, đồng thời hình thành cho các em nếp sinh hoạt gọn gàng, sạch sẽ…

Vừa làm cha mẹ vừa làm thầy

Đội ngũ giáo viên đang hàng ngày gắn bó với học sinh dân tộc đều khẳng định chìa khóa đưa tri thức đến học trò là sự kiên nhẫn, thấu hiểu, chia sẻ. Mỗi thầy cô phải như cha mẹ, quan tâm không ngừng để tìm ra phương pháp giáo dục phù hợp với bản sắc, phong tục tập quán, tâm lý và thực tế nơi các em sinh ra.

Cô Vũ Thị Ý, giáo viên Trường PTDTBT Tiểu học Xín Cái (Mèo Vạc, Hà Giang) cho rằng loại bỏ hủ tục trong đời sống sinh hoạt cho học sinh dân tộc hiệu quả nhất là chỉ ra tác hại, hậu quả ảnh hưởng trực tiếp đến các nhân, đồng thời chỉ ra tương lai khi được học hành đầy đủ, nhận thức đúng đắn, có lối sống văn minh…

Trên cơ sở đó khơi gợi niềm tin của học sinh, phụ huynh vào giáo dục. Khi có niềm tin, học trò sẽ học tập tự giác, chủ động hơn. Việc duy trì tỉ lệ chuyên cần cũng đòi hỏi giáo viên kiên nhẫn, tận tâm, bám lớp, quan tâm thường xuyên đến từng học sinh. Từ những phân tích, lý giải thiết thực, gần gũi sẽ tạo ra cho các em niềm tin và thấy được sự cần thiết của học tập, thay đổi tích cực…

Giúp học sinh dân tộc hòa nhập trong môi trường mới để học tập, phát triển toàn diện. Ảnh: Đức Trí

Thầy Nguyễn Tiến Công, Hiệu trưởng Trường Tiểu học PTDTBT Tiểu học Hoàng Thu Phố (Bắc Hà, Lào Cai) cũng cho rằng phong tục, tập quán lạc hậu còn tồn tại trong học sinh dân tộc khiến nhiệm vụ người thầy vất vả hơn. Hành trình mang kiến thức đến người học luôn đòi hỏi người dạy phải bắt đầu bằng giải thích, vận động và gieo niềm tin vào tri thức.

“Vẫn còn những hủ tục tồn tại trong cuộc sống hàng ngày của học sinh dân tộc nên suy nghĩ, lối sống của các em bị ảnh hưởng. Do đó, giáo dục làm sao để các em hiểu biết hơn, hạn chế hủ tục nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc là yêu cầu không dễ dàng. Nó đòi hỏi thầy cô giáo của học sinh dân tộc không ngừng tìm tòi, rút kinh nghiệm, có phương pháp cách làm hiệu quả. Từ đó giúp học trò tiến bộ, hòa nhập mà không hòa tan, mất bản sắc…”, thầy Công trao đổi.

“Với người thầy gắn bó với công tác giáo dục dân tộc thì việc tiếp xúc, thấu hiểu để giữ gìn bản sắc văn hóa là điều không thể thiếu. Chỉ khi nào có được phương pháp giáo dục sáng tạo, phù hợp… mới mang lại hiệu quả giáo dục mong muốn. Và hơn thế, qua đó giáo dục học trò lòng biết ơn, cảm phục, hình thành tấm lòng cao cả, nhân văn từ những người thầy…”, cô Bùi Thị Minh Khuyên, trường PTDTBT Tiểu học Pa Ủ (Mường Tè, Lai Châu)