Để cuộc thi khoa học kỹ thuật quốc gia là ’sân chơi’ thật sự của học sinh

Cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh (HS) là cần thiết để khơi gợi đam mê khoa học nhưng vấn đề đặt ra là làm sao để cuộc thi đích thực là sân chơi bổ ích.

Lễ trao giải cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp quốc gia – ẢNH Q.TRANG

Dư luận lại xôn xao về cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) quốc gia cho HS phổ thông. Sân chơi dành cho HS nhưng nhiều ý kiến cho rằng dường như đang có bóng dáng của người lớn sau các công trình dự thi. Bởi những công trình đoạt giải quá cao siêu, “ngang với đề tài tiến sĩ” và hoàn toàn quá tầm đối với HS phổ thông.

Kể từ năm 2011 đến nay, đã 9 lần cuộc thi được tổ chức, những lùm xùm, tố cáo sau mỗi cuộc thi vẫn thường xuất hiện. Đặc biệt năm nay, chỉ vài tiếng sau khi cuộc thi KHKT cấp quốc gia năm 2021 kết thúc, đã có ý kiến phản ánh về việc một trong 12 dự án đạt giải nhất có sự trùng lặp với một dự án từng tham gia cuộc thi này năm 2019.

Về bản chất, cuộc thi KHKT khi ra đời vốn hàm chứa một mục đích và ý nghĩa đúng đắn: nơi HS phát huy tư duy khoa học, tìm tòi kiến thức đa lĩnh vực, rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, thuyết trình… Tuy nhiên, chính vì nhiều lùm xùm trong những năm qua khiến không ít người cho rằng đề tài là do giáo viên nghĩ ra, hỗ trợ HS thực hiện để lấy giải và mang thành tích về cho trường.

Chưa kể, do HS đoạt giải sẽ được ưu tiên tuyển thẳng vào đại học (nếu đoạt giải nhất, nhì, ba) nên cuộc thi càng “khốc liệt” hơn với sự tham gia, đầu tư của phụ huynh nhằm kiếm vé vào đại học cho con. Ngoài ra, tỷ lệ trùng lặp đề tài/dự án, ý tưởng của cuộc thi qua các năm là rất lớn. Một điều trùng hợp nữa là hầu hết đề tài, dự án không có khả năng ứng dụng, sản xuất tung ra thị trường.

Nên chăng Bộ GD-ĐT cần có những quy định tránh sự trùng lặp về mặt đề tài? Mặt khác, để đánh giá thực chất thì Bộ cần có những quy định, tiêu chí cụ thể. Đồng thời, ngoài việc đánh giá dựa trên sản phẩm nghiên cứu, những đề tài có giải ban tổ chức nên có cuộc gặp gỡ thêm với tác giả, nhóm tác giả để tìm hiểu sâu hơn. Từ đó, có cách đánh giá khách quan và chính xác hơn.