Đây là những con cá ‘quái dị’ bậc nhất hành tinh khiến khoa học phải kinh ngạc: Tạo ra hẳn một loài mới mỗi khi sinh sản

Vì thói quen ‘ngủ đại’ của cá mẹ, loài cá này có thể cho ra những thế hệ mang bộ gene cực kỳ đa dạng, được xếp vào những phân loài mới luôn.

Hôn nhân là chuyện hệ trọng của một đời người. Bạn có thể yêu bất kỳ ai, nhưng nếu chọn sai người để kết hôn thì cái kết chỉ là chia tay thôi, không sớm thì muộn.

Nhưng đó là chuyện của loài người. Còn với loài vật trong câu chuyện sau đây, chuyện chọn sai đối tượng với chúng chẳng có gì nghiêm trọng, mà thậm chí còn tạo ra thành phẩm khiến giới khoa học phải ngạc nhiên.

Sinh vật chúng ta muốn nói đến ở đây là cá hoàng đế ( cichlid) – một họ cá có nhiều loài với màu sắc rất đa dạng. Chúng sinh sống dưới đáy những hồ nước ngọt tại châu Phi, và có thói quen làm những ‘chuyện ấy’ cực kỳ bừa bãi, với cả những phân loài khác chứ chẳng riêng gì đồng loại cùng loài. Mà mỗi lần làm như vậy, chúng lại đẩy thêm gene vào trong các thế hệ sau, tạo ra những loài cá mới hoàn toàn.

Đây là kết luận của các chuyên gia từ ĐH Cambridge (Anh), sau cả thập kỷ nghiên cứu hồ Mweru tại Congo.

‘Những cái hồ tại châu Phi khi mới hình thành có nước rất đục. Có lẽ điều này đã khiến chúng không thể quan sát được màu sắc, dẫn đến chuyện cá cái không có nhiều lựa chọn để chọn cho đúng người tình phù hợp,’ – Joana Meier, chuyên gia sinh học tiến hóa cho biết.

‘Quá trình giao phối giữa những con cá hoàng đế khác loài có thể tạo ra tổ hợp gene đặc biệt, hình thành nên loài mới.’

Chỉ trong thời gian ngắn, việc ‘ngủ nhầm’ với cá thể khác loài sẽ tạo ra một thế hệ cá thuộc loài mới. Trên thực tế thì hiện tại, cichlid là một trong những nhóm cá đa dạng nhất trên Trái đất với ít nhất hơn 2000 loài, và các chuyên gia tin rằng con số thực tế không chỉ có vậy.

Tại hồ Mweru, hiện tại có khoảng 40 loài cá hoàng đế. Nhưng khi cái hồ mới được hình thành vào cả triệu năm trước, ở đây chỉ có cá hoàng đế từ Congo và Zambezi thôi. Các phân tích ADN sau đó cho thấy các loài cá mới với tổ hợp gene của cả 2 tổ tiên đã xuất hiện và phát triển cực nhanh.

‘Chúng tôi hết sức vui khi tìm một loài có sự đa dạng sinh thái lớn khủng khiếp,’ - Meier chia sẻ. ‘Những con cá hoàng đế thế hệ sau có thể thích nghi tốt với nguồn thức ăn trong hồ. Chúng ăn ấu trùng, phù du hoặc tảo. Một số phát triển thành loài săn mồi với bộ hàm lớn và sắc nhọn.’

Rất nhiều loài cá hoàng đế hiện nay chỉ ‘mới’ tiến hóa từ khoảng 1 triệu năm trước – nghe có vẻ to tát, nhưng khoảng thời gian ấy là không nhiều đối với sự tiến hóa. Tại hồ Malawi chẳng hạn, có hơn 800 loài mới đã xuất hiện chỉ từ những con cá hoàng đế sống cách đây 2 triệu năm. Còn tại hồ Victoria có khoảng 700 loài, tiến hóa cách đây 150.000 năm.

Tốc độ tiến hóa nhanh như vậy đã tạo ra các thế hệ với bộ gene cực kỳ đồng bộ, cho phép chúng có thể tự mình giao phối và sinh sản dù là con lai. Nói cách khác, những thế hệ sau đã trở thành các phân loài cá mới.

Thử nghiệm giả thuyết này trong phòng thí nghiệm, các chuyên gia nhận ra rằng khi cá hoàng đế tìm bạn tình, chủ yếu là cá cái thực hiện, và chúng luôn chọn đúng chủng loài. Tuy nhiên khi ánh sáng mờ đi hoặc các con đực khác loài nhưng có màu sắc giống nhau, chúng lại có xu hướng chọn sai.

Theo các chuyên gia, hiện tượng này có thể đã xảy ra từ cả triệu năm qua, lúc các hồ nước ngọt mới được hình thành. Meier cho rằng chính nhờ sự lai tạo này mà quần thể của chúng trở nên đa dạng hơn, làm tăng khả năng cạnh tranh trong môi trường.

‘Chúng tôi tin rằng con lai chính là cách để một loài mới được hình thành. Khu vực hồ Mweru đã cho chúng ta cơ hội lớn để xác định giả thuyết này.’

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Communications.

Theo net news