‘Dạy chay’ giáo dục địa phương, giáo viên chủ động linh hoạt
Môn học Giáo dục địa phương chưa có tài liệu chính thức hoặc giáo viên giảng dạy bằng file PDF khiến nhiều địa phương gặp khó khăn.
Học sinh Trường THCS Gò Xoài tìm hiểu kiến thức về địa phương tại thư viện trường.
Để khắc phục khó khăn trên, một số trường ưu tiên chuyên đề, hoạt động giáo dục trong học kỳ I.
Gần nửa học kỳ “học chay”
Giáo dục địa phương là môn học mới trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Môn học này cung cấp cho học sinh kiến thức hữu ích về nơi sinh sống; bồi dưỡng tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần xây dựng đất nước.
Ở cấp tiểu học, nội dung Giáo dục địa phương (GDĐP) được tích hợp với hoạt động trải nghiệm của học sinh. Còn cấp THCS và THPT nội dung này có thời lượng 35 tiết/năm học. Mặc dù là môn bắt buộc, nhưng từ đầu năm học 2022 – 2023 đến nay, khối lớp 3, 7 và 10 tại Kon Tum vẫn chưa có tài liệu GDĐP chính thức để giáo viên dạy và học sinh học.
“Tài liệu GDĐP lớp 3, lớp 7, Sở GD&ĐT Kon Tum biên soạn, được UBND tỉnh phê duyệt và Bộ GD&ĐT thẩm định nên sẽ sớm triển khai chính thức đến các trường. Để đảm bảo chương trình và kiến thức cho học sinh, đơn vị chỉ đạo các trường phân công giáo viên môn Lịch sử, Địa lý… nắm bắt tình hình địa phương, giáo dục các em thông qua hoạt động trải nghiệm, tiết ngoài giờ lên lớp. Khi bộ tài liệu được triển khai về các trường thì nội dung dạy sẽ chi tiết và cụ thể hơn”, ông Hòa nói.
Ông Thái Khắc Hòa, Trưởng phòng GD&ĐT TP Kon Tum cho biết, tài liệu GDĐP lớp 1, 2, 6, các trường trên địa bàn thành phố có sách và tài liệu chính thức ngay từ đầu năm học nên đã triển khai giảng dạy cho học sinh. Riêng lớp 3 và 7, do chưa có sách cũng như file PDF nên giáo viên linh hoạt, chủ động tìm hiểu về văn hóa, lịch sử địa phương để truyền tải đến học sinh.
Tại Trường Tiểu học Tô Vĩnh Diện (xã Đăk Pxi, huyện Đăk Hà, Kon Tum), do chưa có tài liệu GDĐP chính thức nên giáo viên của nhà trường chủ động tìm tòi trên mạng Internet và liên hệ thực tế để giảng dạy cho học sinh.
Theo cô Hiệu trưởng Nguyễn Thị Tuyết Mai, Chương trình GDPT 2018 đã áp dụng năm thứ 3. Do đó, giáo viên đã được tập huấn về tài liệu GDĐP khi thực hiện chương trình mới đối với lớp 1 và 2. Chính vì vậy, thầy cô dựa trên tài liệu có sẵn, cùng với việc tìm hiểu thêm ở địa phương để vận dụng giảng dạy khối lớp 3.
Từ đầu năm học đến nay, mỗi tháng Trường Tiểu học Tô Vĩnh Diện đều lồng ghép, tổ chức hoạt động tập thể gắn với giáo dục địa phương. Bên cạnh đó, mỗi tuần có 1 tiết hoạt động địa phương để học sinh tìm hiểu văn hóa, phong tục tập quán và lịch sử nơi mình sinh sống.
“Những năm trước, nhà trường thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm gắn với giáo dục địa phương, như múa xoang, làm rượu ghè… Đây là nét văn hóa truyền thống cũng như bản sắc dân tộc nên học sinh và phụ huynh rất thích thú, nhiệt tình hưởng ứng. Do đó, nhà trường cũng mong tài liệu chính thức sớm được triển khai để giáo viên và học sinh chủ động học tập”, cô Tuyết Mai bộc bạch.
Tương tự, tại TPHCM, tất cả khối lớp đều chưa có sách, tài liệu chính thức về môn học này để giáo viên dạy, học sinh học. Đặc biệt ở 2 khối lớp 7 và 10, hiện nhiều trường chưa thể tổ chức dạy Giáo dục địa phương, trong khi năm học 2022 – 2023 đã qua gần hết nửa học kỳ.
Cô Vũ Thị Minh Hiếu, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Lương Định Của (TP Thủ Đức) cho biết, trường mới tổ chức dạy môn Giáo dục địa phương ở khối lớp 6. Căn cứ vào nội dung các chủ đề có trong tài liệu do Sở GD&ĐT TPHCM hướng dẫn, giáo viên phụ trách sẽ soạn chương trình và tổ chức các hoạt động giảng dạy. Nhà trường phân công giáo viên môn Giáo dục công dân và môn Công nghệ thực hiện tiết dạy môn Giáo dục địa phương với thời lượng 1 tiết/tuần.
Tương tự, tại Trường THCS Gò Xoài (huyện Bình Chánh), thầy Phan Minh Trung, Hiệu trưởng nhà trường cho hay, để chuẩn bị thực hiện chương trình mới, nhà trường đã bố trí giáo viên Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân tham gia tập huấn nội dung chương trình Giáo dục địa phương. Tuy nhiên, hiện nay, những giáo viên trên mới tham gia giảng dạy ở khối lớp 6, còn khối lớp 7 vẫn chờ. Theo thầy Trung, việc sắp xếp giáo viên các môn học khác kiêm nhiệm là do có sự gần gũi, phù hợp về chuyên môn và sau đó là đảm bảo số tiết nghĩa vụ của giáo viên thực hiện trong tuần theo quy định.
Cô Hoàng Thị Thu, Hiệu trưởng Trường THCS Gò Vấp (quận Gò Vấp) cũng chia sẻ: “Đội ngũ giáo viên hiện chưa đồng bộ về cơ cấu bộ môn. Các giáo viên được phân công giảng dạy các môn tổ hợp (Khoa học tự nhiên, Lịch sử – Địa lý), các môn và hoạt động giáo dục mới (Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp, Giáo dục địa phương) gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân do giáo viên chỉ được đào tạo đơn môn hoặc phải dạy kiêm nhiệm những môn mới chưa được đào tạo chính quy”.
Video đang HOT
Giáo viên Kon Tum chủ động, linh hoạt giảng dạy môn Giáo dục địa phương.
Chờ phê duyệt
Cuối tháng 9/2022, tại buổi làm việc với Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM về tình hình thực hiện Nghị quyết 88/2014/QH13 và Nghị quyết 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới Chương trình sách giáo khoa GDPT giai đoạn 2020 – 2022, ông Nguyễn Bảo Quốc, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM cho biết, đối với tài liệu môn Giáo dục địa phương, từ năm 2020, đơn vị đã tổ chức biên soạn, lấy ý kiến các sở, ngành để hoàn thiện cấu trúc nội dung cho từng cấp học theo yêu cầu của chương trình mới, đồng thời gắn với lịch sử phát triển của TP.
“Các khối lớp 1, 2, 3, 6, tài liệu Giáo dục địa phương đã được phê duyệt, nhưng sở không có chức năng in ấn, phát hành nên đã có văn bản đề xuất Bộ GD&ĐT hướng dẫn phương án thực hiện. Sở đã kiến nghị Bộ GD&ĐT có hướng dẫn pháp lý cụ thể và chặt chẽ để các địa phương chủ động in ấn và phát hành tài liệu Giáo dục địa phương. Hiện tài liệu cho lớp 7, 10 đã hoàn thành biên soạn trình hội đồng thẩm định, phê duyệt. Sau khi được UBND TP phê duyệt, sở sẽ báo cáo về Bộ GD&ĐT”, ông Quốc cho hay.
Về vấn đề này, bà Phạm Thị Trung, Giám đốc Sở GD&ĐT Kon Tum chia sẻ, tài liệu GDĐP lớp 3, 7 và 10 của Kon Tum đang được Bộ GD&ĐT thẩm định, phê duyệt. Theo bà Trung, địa phương đã gửi tài liệu GDĐP từ tháng 6. Tháng 9, Bộ GD&ĐT phản hồi và yêu cầu Kon Tum bổ sung, điều chỉnh một số nội dung trong tài liệu. Địa phương đã bổ sung đang đợi ý kiến từ Bộ GD&ĐT.
“Nếu trong tháng 10, Bộ GD&ĐT phê duyệt thì tháng 11 đơn vị sẽ triển khai để các trường giảng dạy. Hiện Bộ chưa thông qua nên sở không thể triển khai cho các trường giảng dạy bằng file PDF”, bà Trung nói.
Cũng theo Giám đốc Sở GD&ĐT Kon Tum, dù chưa có tài liệu GDĐP đến các cơ sở giáo dục cũng không ảnh hưởng nhiều. Bởi Sở đã triển khai, hướng dẫn đến các phòng GD&ĐT, cơ sở giáo dục về kế hoạch dạy học ưu tiên chuyên đề, hoạt động giáo dục trong học kỳ I. Kế hoạch dạy học rất linh hoạt nên các trường có thể chủ động triển khai. Sau khi có tài liệu GDĐP chính thức, Sở GD&ĐT sẽ hướng dẫn chi tiết và không làm ảnh hưởng tới chương trình khung.
Tại Gia Lai, thầy Lê Xuân Chương, Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Trung Trực (huyện Phú Thiện, Gia Lai) cho hay, đối với lớp 7 vẫn chưa có tài liệu GDĐP chính thức. Giáo viên nhà trường giảng dạy, truyền tải kiến thức đến học sinh thông qua file PDF. Theo thầy Chương, mặc dù giáo viên giảng dạy môn GDĐP đã được tập huấn kỹ lưỡng, tuy nhiên khi giảng dạy bằng tệp PDF cũng gặp một số khó khăn. Bởi, giáo viên và học sinh không chủ động nghiên cứu trước bài học. Trong quá trình giảng dạy, thầy cô phải căn cứ vào tình hình thực tế để nghiên cứu dạy học, truyền tải đến học sinh.
6 giải pháp gỡ rối cho các môn học tích hợp ở cấp trung học cơ sở
Các môn học tích hợp đã thực hiện gần một nửa chặng đường mà giáo viên chưa được bồi dưỡng kiến thức dạy tích hợp là một bất cập rất lớn.
Từ năm học 2020-2021, ngành Giáo dục bắt đầu triển khai giảng dạy lớp đầu tiên đối với Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Nếu so với cấp tiểu học, trung học phổ thông thì cấp trung học cơ sở có nhiều thay đổi nhất và tất nhiên cũng dẫn đến những khó khăn cho cấp học này.
Hàng loạt các môn học tích hợp được Bộ chủ trương đưa vào cấp trung học cơ sở, đó là: Khoa học tự nhiên; Lịch sử và Địa lý; Nội dung giáo dục địa phương; Nghệ thuật.
Chính vì thế, ngay từ khi triển khai giảng dạy ở lớp 6 trong năm học trước đã xảy ra nhiều bất cập trong việc thực hiện.
Tuy nhiên, những khó khăn càng nhiều hơn khi năm học này triển khai thêm lớp 7 và 2 năm học tới là lớp 8 và lớp 9.
Trước thực trạng này, ngành Giáo dục cần phải làm gì để tạo sự yên tâm cho giáo viên và các nhà trường khi phân công, sắp xếp nhân sự và những nhà giáo dạy các môn học này không còn phải lên tiếng than vãn? Giải quyết các vấn đề này có thực sự khó khăn hay không?
Ảnh minh họa trên giaoduc.net.vn
Các môn học tích hợp đã tạo sự hoài nghi cho nhiều người trong thời gian qua
Hiện nay, ngành Giáo dục đã triển khai chương trình mới năm thứ 2 ở cấp trung học cơ sở và đến năm học 2024-2025 là hoàn tất lộ trình cuốn chiếu chương trình mới ở cấp học này.
Tất nhiên, việc Bộ chủ trương đưa môn tích hợp vào giảng dạy đến thời điểm này đã gần như hoàn tất. Bởi lẽ, chương trình tổng thể, chương trình môn học đã thông qua, sách giáo khoa thì Bộ đã thẩm định đến lớp 8 và có lẽ sách giáo khoa lớp 9 cũng đã được các nhà xuất bản đang biên soạn.
Vì thế, những công việc cơ bản đã được thực hiện và xét về mặt pháp lý thì Bộ chỉ còn thẩm định các bộ sách giáo khoa còn lại và tiến hành giảng dạy theo lộ trình.
Điều còn lại bây giờ là giáo viên dưới cơ sở vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều bởi những môn học này đang khiến cho họ thêm phần vất vả và hiệu quả giảng dạy như hiện nay khó có thể đạt được theo kỳ vọng.
Bởi lẽ, chương trình hướng tới môn học tích hợp nhưng với nhân sự hiện có, các trường đang phải bố trí dạy theo đơn môn. Vì lẽ này, khiến cho công việc thực hiện chương trình mới theo lộ trình gặp nhiều chông chênh và dẫn đến hoài nghi cho xã hội.
Nhiều người lập luận rằng môn Lịch sử ở cấp trung học phổ thông lúc đầu được Bộ chủ trương đưa vào môn học lựa chọn nhưng sau đó cận thời điểm triển khai lại chuyển sang môn học bắt buộc thì các môn học khác cũng có thể thay đổi như vậy.
Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng việc chuyển các môn học tích hợp về đơn môn như trước sẽ rất khó xảy ra bởi những môn học này hoàn toàn khác với môn Lịch sử. Cái khác ở đây là các môn học này đơn giản là những môn học cung cấp kiến thức phổ thông đơn thuần.
Hơn nữa, muốn góp ý được các môn học tích hợp đòi hỏi những người lên tiếng phải có chuyên môn chứ không thể lên tiếng khơi khơi được nên về cơ bản không có nhiều áp lực như môn Lịch sử vừa qua.
Vì thế, vấn đề còn lại bây giờ là Bộ cần có những giải pháp căn cơ; có những hướng dẫn phù hợp, cẩn thận trong câu chữ trong các văn bản ban hành; những tác giả môn học tích hợp và ngay cả thầy Tổng chủ biên cũng cần có những giải đáp để giáo viên và các nhà trường yên tâm thực hiện các môn học này.
Giải pháp nào cho các môn học tích hợp ở cấp trung học cơ sở?
Để tiếp tục triển khai các môn học tích hợp ở cấp trung học cơ sở một cách hiệu quả và giúp cho giáo viên yên tâm, chúng tôi cho rằng Bộ và các sở giáo dục cần có sự phối hợp chặt chẽ để triển khai và thực hiện các vấn đề sau:
Thứ nhất: Khi chưa có giáo viên tích hợp, Bộ và các sở cần chỉ đạo cho các trường bố trí linh hoạt giáo viên giảng dạy theo đơn môn nhằm hướng tới hiệu quả giảng dạy cao nhất cho học trò.
Việc thanh tra, kiểm tra, dự giờ chuyên môn của cấp sở, phòng, hội đồng bộ môn trên cơ sở tư vấn, rút kinh nghiệm chứ không phải là về dự trường để "vạch lá tìm sâu", để quở trách và phê bình nhà trường và giáo viên.
Thứ hai: Bộ cần đốc thúc các địa phương triển khai nhanh chóng Quyết định số 2454/QĐ-BGDĐT (Chương trình bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở dạy môn Khoa học tự nhiên) và Quyết định số 2455/QĐ-BGDĐT (Chương trình bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở dạy môn Lịch sử và Địa lý).
Bởi lẽ, khi chương trình, sách giáo khoa các môn học tích hợp đã thực hiện gần một nửa chặng đường mà giáo viên chưa được bồi dưỡng kiến thức dạy tích hợp là một bất cập rất lớn, không thể bào chữa được.
Một khi chưa được bồi dưỡng, chưa được hướng dẫn cặn kẽ những kiến thức mới thì việc giáo viên lên tiếng là điều hiển nhiên.
Song, việc triển khai kế bồi dưỡng theo Quyết định số 2454/QĐ-BGDĐT và Quyết định số 2455/QĐ-BGDĐT phải có chiều sâu, bồi dưỡng để giáo viên lấy kiến thức chứ không bồi dưỡng chỉ để hoàn thiện về mặt chứng chỉ.
Việc bồi dưỡng kiến thức tích hợp cho các giáo viên ở các địa phương đòi hỏi các sở giáo dục cần tham mưu tốt với các Ủy ban nhân dân tỉnh (thành phố) để bố trí nguồn tài chính và sở cần chủ động liên kết với các trường sư phạm để mở lớp nhanh chóng nhằm hoàn thiện việc bồi dưỡng cho giáo viên tích hợp.
Để tránh những xáo trộn trong năm học, các sở cần thực hiện việc bồi dưỡng vào dịp hè và đảm bảo quyền lợi cho các giáo viên. Đặc biệt, kinh phí đào tạo phải do ngân sách địa phương, nhà trường chi trả.
Nếu yêu cầu giáo viên cùng đóng góp học phí sẽ tạo nên sự bất an và phản đối từ phía đội ngũ nhà giáo vì đây là chủ trương của Bộ chứ không phải nguyện vọng của giáo viên.
Thứ ba: việc bồi dưỡng kiến thức tích hợp chỉ nên tập trung vào đội ngũ giáo viên còn nhiều năm công tác, những thầy cô trên ngưỡng 50 tuổi không nhất thiết phải bồi dưỡng vì thực tế có tổ chức bồi dưỡng thì những nhà giáo này cũng rất khó lĩnh hội được những kiến thức của các phân môn khác.
Hiện nay, cấp trung học cơ sở vẫn có nhiều môn, phân môn không đòi hỏi kiến thức quá khó như môn tích hợp có thể bố trí đúng chuyên môn cho những thầy cô lớn tuổi giảng dạy các môn học này bởi thực tế những nhà giáo lứa tuổi này trong các nhà trường thường chiếm tỉ lệ rất ít.
Đó là, trong tổ Khoa học tự nhiên có môn Công nghệ lớp 7 (35 tiết/lớp/năm), lớp 8 (52 tiết/lớp/năm) và lớp 9 (52 tiết/lớp/năm) nên những trường hạng II, hạng I có tổng số tiết môn Công nghệ thường rất lớn.
Môn Lịch sử và Địa lý cũng sẽ thực hiện tương tự như vậy, những thầy cô không có khả năng dạy tốt cả môn Lịch sử và Địa lý thì nhà trường có thể bố trí dạy phân môn của mình trong Nội dung giáo dục địa phương vì 2 phân môn này có 12 tiết/ lớp/năm.
Thứ tư: trong năm học tới đây, một số trường sư phạm sẽ có lớp sinh viên tích hợp đầu tiên ra trường. Nếu được tuyển dụng luôn, những lớp giáo viên này sẽ là những người gánh trọng trách dạy chính các môn học tích hợp, các giáo viên đã tuyển dụng lâu nay có thể chuyển dần sang dạy các môn Công nghệ, Nội dung giáo dục địa phương như chúng tôi đã đề cập ở phần trên.
Thứ năm: công tác truyền thông của Bộ và các sở cần thực hiện liên tục để chia sẻ những trường, những cá nhân dạy môn tích hợp hiệu quả nhằm chia sẻ kinh nghiệm và cũng là cách để động viên giáo viên thực hiện.
Bên cạnh đó, Bộ cũng cần lắng nghe, thấu hiểu để mỗi khi giáo viên phản ánh những khó khăn, bất cập trong giảng dạy thì sẽ cùng với giáo viên tháo gỡ, tránh những phát biểu trịnh thượng làm tổn thương giáo viên dưới cơ sở.
Thứ sáu: mỗi khi Bộ ban hành văn bản cũng cần cẩn thận trong câu chữ để sau này khi đã đi vào triển khai tránh những thắc mắc từ phía cơ sở.
Chẳng hạn, Quyết định số 2454/QĐ-BGDĐT và Quyết định số 2455/QĐ-BGDĐT được Bộ ban hành năm 2021 đã hướng dẫn: " Chương trình bồi dưỡng này được coi là điều kiện tối thiểu để mỗi giáo viên có thể bắt đầu triển khai dạy học môn Khoa học tự nhiên; Lịch sử và Địa lý" dẫn đến việc khó khăn cho Bộ sau này khi bị giáo viên bắt bẻ.
Vẫn biết, phương án nào cho các môn tích hợp ở cấp trung học cơ sở trong bối cảnh hiện nay cũng đều có những khó khăn nhất định. Tuy nhiên, Bộ và đội ngũ nhà giáo cần cùng nhìn vào vấn đề để chia sẻ và tìm ra phương án tháo gỡ. Và, chúng tôi tin những giải pháp nêu trên sẽ tháo gỡ được phần nào khó khăn cho các môn học tích hợp hiện nay.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
Lý giải triển khai thuận lợi Chương trình mới ở lớp 10 Sau hơn 1 tháng triển khai, các trường THPT đều đáp ứng đủ cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên phục vụ chương trình giáo dục mới ở lớp 10. Các trường đã triển khai thành công chương trình lớp 10 mới Học sinh yêu thích môn học So với chương trình hiện hành, điểm mới đáng chú ý của Chương trình...