Đầu năm ăn cháo cá dền “lấy hên”

Năm nay, mặc dù dịch bệnh Covid 19 vẫn diễn biến phức tạp, nhưng bù lại thời tiết nắng ấm sau thời gian dài mưa gió, âm u nên cá dền ngược dòng Thu Bồn lên khu vực Hòn Kẽm Đá Dừng, xã Quế Lâm, huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam (nơi có vách đá dựng đứng, nước sâu và tĩnh lặng) để đẻ trứng, bắt đầu mùa sinh sản.

Nhờ vậy, người làm nghề chài vùng thượng nguồn sông Thu Bồn thả lưới trúng cá dền hơn so với mọi năm.

Sông Thu Bồn chảy qua khu vực Hòn Kẻm Đá Dừng. Ảnh: Tiên Sa

Theo các lão ngư ở xã Quế Lâm, cái tên cá dền (dềnh) có thể là do loài cá này chuyên đẻ trứng nơi ghềnh đá nên lâu ngày từ cá ghềnh đọc trại thành cá dền. Cá dền được dân vạn chài khai thác ở khu vực đầu nguồn sông Thu Bồn từ cuối mùa mưa đến hết tháng Giêng. Có những năm, cá dền ức nước, lên đây đẻ trứng, có lúc “cao hứng”, từng đàn cá chao lượn và phóng mình lên mặt nước trắng lấp lánh, tung bọt nước trắng xoá nơi “cuối bãi đầu gềnh”.

“Theo tục lệ tại khu vực này, năm mới, nhiều người vào ngày Mùng 2 Tết đã đi đánh cá dền bởi đầu năm thả lưới bắt được nhiều cá dền thì năm đó làm ăn may mắn. Cá dền bán tại chợ Trung Phước, huyện Nông Sơn, mỗi ký có khoảng 150.000 đồng. Trung bình mỗi đêm có người đánh bắt được 40-100 kg cá dền. Đây là lộc của vùng sông nước ban cho những người dân vạn chài trong khu vực trong những ngày đầu xuân. Theo tập tục của cư dân vạn chài, đầu năm đánh bắt được nhiều cá dền được xem là điều may mắn cho một năm chài lưới thuận lợi, góp phần nâng cao đời sống cho những gia đình ngư dân trên sông Thu Bồn và ngày Tết, đầu năm mới ăn cá dền thì người ăn sẽ được hên cả năm, làm gì cũng thuận lợi, may mắn…”, lão ngư Lê Lâm đánh cá vùng Hòn Kẻm Đá Dừng cho hay.

Cá dền bán tại chợ Trung Phước. Ảnh: Tiên Sa

Lão ngư Nguyễn Văn Sáu (62 tuổi, trú tại xã Quế Trung) cho hay, cá dền ngon có hạng, nấu thứ gì cũng hảo, chế biến món gì ăn cũng hấp dẫn nhất là món cháo nóng. Trong những ngày Tết, người dân chủ yếu dùng thực phẩm dự trữ, nhiều thịt heo, dầu mỡ ăn rất ớn nên cá dền là nguồn thực phẩm tươi được nhiều người chọn mua về dùng, chiêu đãi bạn bè. Từ cá dền có thể chế biến nhiều món như nấu canh chua, kho ngọt, kho dưa cải, chiên, nướng chấm mắm…, nhưng món cháo cá dền ăn nóng là được ưa chuộng nhất.

Theo đó, món cháo cá dền được nấu như sau: Cá dền bỏ mang, đánh vảy, bỏ vi, ruột, rửa sạch để ráo; rồi cắt lát ướp tiêu bột, ớt xanh và hành tím giã dập, cho thấm đều. Bỏ cá dền đã ướp vào nồi nấu lấy nước rồi vớt ra, cho 100g gạo và ít hạt sen vào nấu cháo. Khi cháo nhừ, cho cá dền vào, thêm gia vị. Ăn nóng với các loại rau thơm như rau quế, ngò tàu, ngò ta thì khỏi phải… bàn!

Nguyên liệu chính nấu canh chua cá dền. Ảnh: Tiên Sa

Tô canh chua cá dền cũng rất ngon và đầy hương vị. Ảnh: Tiên Sa

Với cái hương vị cá dền rất riêng lạ, du khách có thể mua một ít cá dền về nướng chấm muối tiêu chanh hoặc chiên giòn chấm nước mắm gừng, ăn với cơm cũng ngon. Nhưng ngon nhất là cặp trứng mà trắng ngà, vừa nóng, thơm, bùi và beo béo, bạn đã ăn một lần, thế nào bạn cũng tìm gắp thêm một lần trứng nữa…và cái hương vị của nó, có lẽ suốt đời khó quên! Ai đã một lần ăn cháo cá dền thì khó mà quên.

Có dịp, vào Tết Nguyên đán hằng năm, du khách đến thắng cảnh Hòn Kẽm Đá Dừng là một nơi phong cảnh hoang sơ, sơn thủy hữu tình nằm ở thượng nguồn sông Thu Bồn. Tại đây dòng sông trôi hiền hòa, miệt mài, len lỏi giữa hai dãy núi với những vách đá sừng sững oai nghiêm, hình thù kỳ dị, liêu xiêu, cây dại ken dày, khỉ sống thành đàn, chiều chiều ra sông tắm nắng, tạo nên cảnh quang thơ mộng và trữ tình, khói sương lãng đãng… trông rất hữu tình.

Nguyên liệu chính nấu món cá dền kho dưa cải. Ảnh: Tiên Sa

Đậm đà đĩa cá dền kho dưa cải. Ảnh: Tiên Sa

Du khách vừa ngắm cảnh vừa thưởng thức món cháo cá dền tươi rói mới đánh bắt dưới sông lên hoặc đến chợ Trung Phước hay làng trái cây “Nam bộ” Đại Bình nằm ở phía hữu ngạn sông Thu Bồn, thuộc xã Quế Trung (huyện Nông Sơn) thưởng thức món cháo cá dền mà không dễ nơi đâu có được.

Chuyện kể rằng, cô gái làng vạn chài trên sông Thu Bồn thường đãi người bạn trai quê ở đồng bằng đến chơi món cháo cá dền. Không biết vì mê cô gái làng chài hay mê “cá dền” mà sau này hai người nên vợ nên chồng. Sau này còn câu ca truyền lại:

Lấy hên ăn cháo cá dền

Làng chài anh nhớ mối tình đôi ta

Cầu cho mưa thuận gió hòa

Mùa màng tươi tốt anh lên cưới nàng…