Cụ bà 79 tuổi mở lớp học miễn phí để bảo vệ ngôn ngữ

Mỗi tuần hai buổi, bà Wu Xiaodong (Trung Quốc) lại lên lớp dạy tiếng Oroqen cho các học sinh có độ tuổi từ 3 đến 60.

Là hiệu trưởng trường mẫu giáo đã nghỉ hưu và là người dân tộc Oroqen, bà Wu Xiaodong (79 tuổi) luôn lo lắng về việc ngôn ngữ của dân tộc mình có nguy cơ biến mất. Vì vậy, cách đây ba tháng, bà quyết định mở một lớp học miễn phí để bảo tồn văn hóa dân tộc.

Cứ vào sáng thứ bảy và chủ nhật hàng tuần, tại lớp học thuộc trường tiểu học dân tộc ở Xunke, Heihe (phía bắc tỉnh Hắc Long Giang), khoảng 20 học sinh từ 3 đến 60 tuổi lại có mặt để tham gia các buổi dạy kéo dài hai tiếng đồng hồ, theo China Daily ngày 4/2.

“Bất chấp những nỗ lực của chính phủ và một số cá nhân để bảo vệ ngôn ngữ, nó vẫn có nguy cơ biến mất do hiện đại hóa. Tôi chỉ hy vọng những gì tôi làm có thể khiến quá trình này chậm lại”, bà Wu nói và cho biết những học sinh theo học lớp của bà không có sự giới hạn về đối tượng, họ có thể là giáo viên, công chức hay đơn giản chỉ làm nội trợ, miễn là có quan tâm đến việc học ngôn ngữ dân tộc.

Bà Wu trong một giờ dạy. Ảnh: China Daily

Cuộc điều tra dân số quốc gia lần thứ sáu năm 2010 cho thấy có 8.659 người Oroqen ở Trung Quốc, trong đó có khoảng 45% sống ở Hắc Long Giang. Khoảng 1.300 người Oroqen sống ở Xunke, nhưng ít người trong số họ có thể nói ngôn ngữ dân tộc này và hầu hết người dưới 60 tuổi không nói được.

Những con số này khiến bà Wu thấy buồn. Dù lớp học miễn phí mới chỉ bắt đầu cách đây ba tháng nhưng thực tế bà đã làm việc để bảo tồn ngôn ngữ này suốt từ năm 2016 tới nay bằng việc đưa các bài học về Oroqen vào trong trường tiểu học dân tộc hay giảng dạy cho học sinh tham dự kỳ thi ngôn ngữ Oroqen được tổ chức hàng năm nhằm khơi gợi sự quan tâm của thế hệ trẻ trong việc học ngôn ngữ.

Từ các cuộc thi đó, bà Wu thấy các thí sinh đến từ Xunke, quê hương của bà, không thể hiện tốt bằng những học sinh ở khu vực khác bởi người Oroqen ở Xunke đã rời khỏi những ngọn núi của họ từ khá sớm và có nhiều cơ hội tiếp cận, nắm bắt văn hóa hiện đại.

“Mặc dù điều này chứng tỏ chúng tôi đang phát triển, tôi vẫn cảm thấy khá buồn bởi nó thúc đẩy quá trình biến mất của văn hóa dân tộc”, bà Wu nói.

Trong quá trình dạy học, bà Wu được nhiều học sinh chia sẻ rất quan tâm đến văn hóa Oroqen nhưng ít phụ huynh có thể nói tiếng Oroqen với họ. Sau đó, bà có ý tưởng mở một lớp học chủ yếu dành cho người lớn với hy vọng nó sẽ khuyến khích các bậc cha mẹ trẻ chú ý đến văn hóa của chính họ và cung cấp cho con cái môi trường ngôn ngữ Oroqen tốt hơn.

Các học sinh trong lớp học miễn phí của bà Wu. Ảnh: China Daily

Trong mỗi lớp học, bà dạy cho học sinh của mình 30 từ, xen kẽ với hướng dẫn về văn hóa Oroqen truyền thống, bao gồm trang phục, âm nhạc, nhảy múa…

Không giống như một số ngôn ngữ thiểu số khác, ngôn ngữ Oroqen chỉ được nói mà không có hình thức viết. Điều này khiến bà Wu phải chuyển đổi các từ thành bính âm (cách sử dụng chữ cái Latin để thể hiện cách phát âm chữ Hán trong tiếng phổ thông Trung Quốc) hoặc chữ Hán với cách phát âm tương tự khi viết lên bảng.

Để làm được điều này, bà lão 79 tuổi đã dành sáu năm để tìm kiếm ký tự các tiếng Trung Quốc hoặc bính âm với cách phát âm giống hoặc tương tự cho khoảng 5.000 từ Oroqen, bao gồm các con số, các từ ngữ mô tả cuộc sống hàng ngày và hoạt động săn bắn.

Bà Wu cũng cho biết mặc dù có thể nói trôi chảy, bà vẫn không thể nhớ tất cả từ do tuổi già và thiếu môi trường ngôn ngữ. Để ghi lại một số từ không quen thuộc, bà thường đến thăm những người cao niên thuộc dân tộc Oroqen ở địa phương.

Bà Wu cũng nhận được sự hỗ trợ lớn từ các thành viên trong gia đình. Con trai bà, một giáo viên tại trường tiểu học dân tộc, đã giúp bà đăng ký để có phòng dạy học và cũng cho học sinh học các bài học về ngôn ngữ Oroqen mỗi tuần. Cháu gái giúp bà đối chiếu các tài liệu giảng dạy trên máy tính. Bà Wu vẫn thường thảo luận về ý nghĩa của việc kế thừa ngôn ngữ với con cháu.

“Tôi biết rõ dù chúng tôi có nỗ lực bao nhiêu thì nguy cơ ngôn ngữ Oroqen mờ dần vào lịch sử vẫn tồn tại. Tuy nhiên, tôi hy vọng những gì tôi làm có thể để lại một dấu ấn nào đó”, bà Wu chia sẻ.

Mo Renjie (23 tuổi), sinh viên năm cuối của Đại học Công nghệ Vũ Hán, người từng tham dự lớp học của bà Wu, bày tỏ sự kính trọng với bà.

“Bà Wu là người cao tuổi đáng kính trong đại gia đình Oroqen chúng tôi. Tôi vẫn thường hỏi bà những câu hỏi về ngôn ngữ và văn hóa của dân tộc. Lớp học miễn phí của bà Wu có ý nghĩa lớn với tất cả người dân Oroqen, đặc biệt là với những người thuộc thế hệ trẻ như tôi”, Mo nói và hy vọng nhiều người xa quê sẽ được truyền cảm hứng từ tình yêu ngôn ngữ của bà Wu để có ý thức đưa ngôn ngữ, văn hóa Oroqen đi khắp nơi với một niềm tự hào lớn.

Oroqen là dân tộc được công nhận ở miền bắc Trung Quốc, phân bố chủ yếu ở Nội Mông và Hắc Long Giang. Người Oroqen sống nhờ vào săn bắn là chính. Họ có phong tục sử dụng lông thú và da động vật làm y phục. Tuy nhiên ngày nay, nhằm tôn trọng luật lệ bảo vệ động vật hoang dã, nhiều người Oroqen đã từ bỏ phong tục này.

Dương Tâm

Theo Dân trí