Cộng điểm thi tốt nghiệp phổ thông làm hỏng giáo dục hướng nghiệp

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh hoàn toàn ủng hộ việc chúng ta giáo dục hướng nghiệp cho học sinh từ bậc tiểu học và không nên nghĩ đó là điều gì to tát.

Theo dự thảo Thông tư quy định công tác hướng nghiệp, tư vấn việc làm và hỗ trợ khởi nghiệp trong các cơ sở giáo dục đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến dư luận, đây là lần đầu tiên học sinh tiểu học sẽ được giới thiệu về vấn đề việc làm trong trường học.

Liên quan đến việc sắp tới sẽ định hướng nghề nghiệp cho học sinh từ bậc tiểu học, chia sẻ với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh – nguyên Vụ trưởng Vụ giáo dục Chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho hay:

Giáo dục hướng nghiệp cần được tích hợp qua các bài học trên lớp và qua học tập trải nghiệm để học sinh nhận biết dần cuộc sống xã hội trong đó có hoạt động nghề nghiệp của con người.

Trong giờ học, giáo viên có thể hướng các em kể về nghề nghiệp của bố mẹ, những người xung quanh dần dần hướng trẻ biết tôn trọng sức lao động của bố mẹ hay của những khác dù làm nghề nào cũng đều được coi trọng trong xã hội.

Muốn làm được việc này, đòi hỏi giáo viên cũng phải có chút hiểu biết về một số nghề trong xã hội và có các ví dụ liên hệ thực tế sao cho đơn giản và dễ hiểu với trẻ đồng thời từ thực tế tác động ngược trở lại trẻ yêu thích các môn học khác.

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh hoàn toàn ủng hộ việc chúng ta giáo dục hướng nghiệp cho học sinh từ bậc tiểu học và không nên nghĩ đó là điều gì to tát. Đặc biệt, không nên tách thành một môn học cho đến khi học sinh học hết trung học cơ sở mà cần dạy lồng ghép tích hợp vào các môn học khác thì hiệu quả hướng nghiệp mới cao.

Như vậy đòi hỏi giáo viên cần sáng tạo trong phương pháp và nội dung để giúp cho học sinh có những nhận thức ban đầu về nghề nghiệp rồi sau sẽ tự đam mê, khám phá ra nhiều vấn đề khác ở mỗi nghề nghiệp sau này.

Ảnh minh họa: Báo Chính phủ

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh cho hay, không chỉ tiểu học mà ngay bậc mẫu giáo cũng đã có những trường tư thục mạnh dạn thực hiện mô hình dạy tích hợp nghề nghiệp cho các bé. Đơn giản chỉ là tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động thực tế như làm đầu bếp, làm bác sĩ khám bệnh, tập làm bánh….để học sinh hình dung ra nghề nghiệp tương lai.

Ở đây định hướng nghề nghiệp chúng ta phải thực hiện dần dần và cho trẻ hình thành trong tương lai chứ không phải học hết lớp 1 mà định hướng được nghề nghiệp ngay.

Nhìn nhận từ thực tế, theo Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh thấy: “Hiện nay công tác giáo dục hướng nghiệp ở các cơ sở giáo dục của mình làm chưa chuẩn, giáo viên chưa có kinh nghiệm thực tế về các ngành công nghiệp, dịch vụ, cơ sở trang bị vật chất không đủ, việc giáo dục hướng nghiệp không gắn với đào tạo kỹ năng nghề gắn với thị trường lao động và được công nhận học sinh sẽ không rõ mục đích sau này của chính bản thân.

Điều đó dẫn đến động lực học tập thấp và đa số đều muốn học xong trung học phổ thông để được vào đại học. Ngay cả việc chọn ngành học cũng rất nhiều học sinh gặp rất nhiều khó khăn và đôi khi chọn nhầm ngành học không phù hợp với năng lực bản thân – điều đó cho thấy hiệu quả thấp của giáo dục hướng nghiệp nhiều năm qua”.

Ông Vinh chỉ rõ, giáo dục hướng nghiệp chưa làm tốt chức năng chủ yếu nằm ở nhận thức của các cấp quản lý từ trung ương đến địa phương.

Điều kiện biên chế ngặt nghèo, chúng ta thiếu đội ngũ giáo viên tư vấn hướng nghiệp được đào tạo chuyên nghiệp cũng như ít có nghiên cứu về vấn đề này, nên rất có thể nhầm lẫn với giáo dục nghề nghiệp (vocational education) với giáo dục hướng nghiệp (vocation-oriented education) và tư vấn nghề nghiệp (career guidance) ở trường trung học.

“Chương trình được thiết kế không hợp lý và mục đích của giáo dục hướng nghiệp là để cộng điểm thi tốt nghiệp nên hỏng ngay từ đầu. Kỹ năng nghề nghiệp chẳng có mà nhận thức về nghề nghiệp cũng lơ mơ.

Để có thể đạt được mục tiêu về phân luồng như Chỉ thị số 10-CT/TƯ của Bộ Chính trị năm 2011, thì rất cần có một sự điều phối của Chính phủ, phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Lao động, Thương binh và xã hội cùng Bộ Kế hoạch đầu tư để chung tay xây dựng quy hoạch, chia sẻ nguồn lực, quy hoach mạng lưới, chuyển mạnh một số trường trung học phổ thông, Trung tâm giáo dục thường xuyên – giáo dục nghề nghiệp ở cấp huyện sang trường Trung học kỹ thuật hoặc Trung học nghề để phân luồng tại chỗ như hầu hết các quốc gia châu Âu, Hàn Quốc, và các quốc gia ASEAN đang có mô hình này.

Công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng còn nhiều thách thức phía trước, nên có thể quá sớm để nói về khả năng “bịt lỗ hổng” trong giáo dục hướng nghiệp” ngay cả khi Đề án giáo dục hứng nghiệp đã được phê duyệt, ông Vinh nhấn mạnh.

Ông Vinh viện dẫn, ngay cả nước Úc và châu Âu cũng đã thấy tác động không mong muốn của hướng nghiệp phân luồng sớm mà không gắn tiêu chuẩn kỹ năng của các ngành kinh tế. Vì thế ở giáo dục sau trung học cơ sở không nên gọi là giáo dục hướng nghiệp nữa mà có chương trình đào tạo kỹ năng nghề để mở ra nhiều co hội cho học sinh hoặc vào cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoặc ra thị trường lao động hoặc tiếp tục học lên cao.

Với các nước châu Âu, gần đây do những lo ngại về sự phân tầng giai cấp, sự bất bình đẳng các cơ hội học tập giữa các nhóm học sinh khác nhau khi hướng nghiệp phân luồng sớm trước trung học cơ sở.

Ngoài ra, sự tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi năng lực học vấn trung học phổ thông vững chắc để có thể phát triển các kỹ năng mới do cuộc cách mạng này mang lại.

Chính vì vậy, ông Vinh thấy từ tiểu học cho đến trung học cơ sở rất cần giáo dục hướng nghiệp nhưng là tổ chức dạy tích hợp lồng ghép với các môn học khác.

Còn sau trung học cơ sở thì nên có các chương trình nghề dạy luôn các kỹ năng nghề tiêu chuẩn trường hợp các em có bỏ học giữa chừng cũng có thể có kỹ năng để kiếm việc làm hoặc tham gia học tập trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và học liên thông lên đại học.

Làm sao học xong các kỹ năng của các em phải được đánh giá và công nhận có thể gia nhập thị trường lao động hoặc được miễn trừ khi vào học cao đẳng hay đại học. Học xong các môn học hướng nghiệp kiểu chắp vá như hiện nay thì rất cần xem xét lại.