Cơ chế đặc biệt cho Viện Toán

Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán ra đời với kinh phí 650 tỉ đồng cùng cơ chế đặc biệt “việc sử dụng số kinh phí trên như thế nào là quyền của GS Ngô Bảo Châu và Hội đồng khoa học…”

Dành 650 tỉ đồng từ ngân sách nhà nước để Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán hoạt động, song Chính phủ không yêu cầu Viện phải nghiên cứu cái gì, việc sử dụng số kinh phí trên như thế nào là quyền của GS Ngô Bảo Châu và Hội đồng khoa học…

Thông tin này được Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân khẳng định tại buổi lễ ra mắt Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán trong những ngày đầu năm 2012 đã mang lại niềm vui cho không chỉ những người làm về toán học mà cả những người làm khoa học nói chung cũng vui lây. Hoạt động đầu tư cho nghiên cứu dường như đang khởi sắc.

Cơ chế mở

Kể về sự ra đời của Viện Nghiên cứu toán cao cấp, GS Nguyễn Thiện Nhân chia sẻ. Khi xây dựng Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển toán học giai đoạn 2010-2020 đã xác định, đến năm 2020 toán học Việt Nam có thể xếp hạng xung quanh thứ 40 trên thế giới. Đến năm 2020 đội ngũ giảng viên toán ở các trường đại học ít nhất 70% phải có trình độ tiến sĩ. Khi quyết định chương trình này, giải pháp quan trọng là phải có một viện nghiên cứu cao cấp về toán.

PTT Nguyễn Thiện Nhân tặng hoa cho GS Ngô Bảo Châu

“Lúc đó chúng tôi chưa biết ai sẽ làm giám đốc Viện. Đúng hai ngày sau khi Chính phủ phê duyệt Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển toán học giai đoạn 2010 đến 2020 (ngày 17.8.2010), tin về GS Ngô Bảo Châu được nhận giải Fields (Ấn Độ), chúng tôi rất mừng và thấy rằng đây là sự trùng hợp đặc biệt”, GS Nhân nhớ lại.

Một điều đặc biệt nữa, lần đầu tiên Chính phủ dành 650 tỷ đồng để Viện hoạt động, Phó Thủ tướng cũng cho biết, Chính phủ không yêu cầu Viện phải nghiên cứu cái gì, việc sử dụng số kinh phí trên như thế nào là quyền của GS Ngô Bảo Châu, Hội đồng khoa học… “Chính phủ chỉ có mong muốn thông qua đây, với quy chế đặc biệt Viện sẽ trở thành một Trung tâm toán học xuất sắc của Việt Nam và khu vực, tạo môi trường làm việc tốt tương đương với các nước đang phát triển. Là nơi trao đổi học tập giữa các nhà khoa học trong nước và nước ngoài” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Hiện nay số lượng và chất lượng đội ngũ giảng viên toán học và các nhà khoa học nghiên cứu về toán của Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu. Cả nước chỉ có 50 khoa Toán trong các trường đại học, học viện và có khoảng 150 nhà khoa học nghiên cứu về Toán

Nhận trọng trách

GS Ngô Bảo Châu đã đứng ra nhận trọng trách của Chính phủ giao phó. Minh chứng cho điều này, từng động thái chuẩn bị cho sự ra đời của Viện cũng được gấp rút thực hiện. Những ngày đầu năm 2012, về nước 1 tuần, GS Ngô Bảo Châu liền bắt tay vào công việc tại Viện Toán cao cấp. GS Châu chia sẻ, Viện nghiên cứu về toán sẽ hoạt động khác so với những Viện nghiên cứu đang có ở Việt Nam, Viện sẽ không có hoặc có rất ít cán bộ nghiên cứu cơ hữu.

“Viện hoạt động theo mô hình nghiên cứu và tổ chức các nhóm nghiên cứu có quy mô lớn nhỏ khác nhau để cho khác biệt, và từ đó lôi cuốn được nhiều các nhà khoa học quốc tế xuất sắc đến Việt Nam. Đồng thời tạo điều kiện để các nhà khoa học Việt Nam đang làm việc trong nước có cơ hội tiếp xúc với những gì là “ nóng hổi” nhất trong môi trường nghiên cứu toán học quốc tế”, GS Châu nói.

Sự ủng hộ của Chính phủ đã phần nào chứng minh cho sự “cởi trói” trao quyền tự chủ cho nhà khoa học. Đây cũng là điều mà cộng đồng khoa học Việt Nam mong ước từ lâu. Theo GS Châu, hiện còn có một vài doanh nghiệp ủng hộ những việc cụ thể. Ví dụ, ủng hộ lớn nhất là của ông Đào Hồng Tuyển (Chủ tịch tập đoàn Tuần Châu) đã tặng biệt thự ở Hạ Long cho Viện nghiên cứu cao cấp về Toán, để các nhà khoa học trong thời gian làm việc có thể đến nghỉ và hội thảo ở đó. “Cũng có khá nhiều người ủng hộ, nhiều doanh nghiệp ủng hộ giấu tên”, GS Châu chia sẻ.

Sự kiện ra đời Viện nghiên cứu cao cấp về Toán, sự ủng hộ của Chính phủ, các doanh nghiệp trong những ngày đầu năm mới 2012 được đánh giá là mốc quan trọng trong lịch sử còn non trẻ của ngành toán học Việt Nam. Trước đó, trong một buổi gặp mặt với bộ Khoa học và Công nghệ, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng cũng có những chỉ đạo rất quyết liệt về sự đổi mới cơ chế để tạo môi trường mở khiến cho các nhà khoa học, doanh nghiệp say mê với khoa học, hăng hái đầu tư đổi mới công nghệ. Nếu trong từng thời điểm, từng ngành trọng điểm được tạo cơ chế mở, để nhà khoa học tự chịu trách nhiệm, chắc chắn khoa học sẽ tạo được sự đột phá.

Theo ĐVO