Chuyện học của vua quan xưa
Học hành và thi cử luôn là vấn đề được nhiều người quan tâm. Ngược về quá khứ, nhiều người muốn tìm hiểu chuyện học của vua quan xưa như thế nào?
Minh Mạng là vị vua rất quan tâm đến việc học tập và củng cố thi cử. Năm 1822, ông là người cho mở lại các kỳ thi Hội, thi Đình ở kinh đô để tuyển chọn nhân tài.
Năm 1825, để đáp ứng nhu cầu giảng dạy ở Quốc tử Giám, vua Minh Mạng đã bạn dụ tuyển 30 người văn hay học giỏi hiểu rộng để đào tạo hiền tài cho đất nước. Việc tuyển chọn này được giao cho các quan ở Quốc tử Giám chọn lựa kỹ, rồi lập sớ tiến trình để đích thân vua trực tiếp sát hạch, bổ dụng.
Thời trước, thí sinh đi thi phải mang theo lều chõng
Quy trình nghiêm ngặt gồm 3 kỳ thi, cách một ngày một lần sát hạch, chiểu theo văn lý chia làm các hạng ưu, bình, thứ, liệt làm sớ tâu lên. Thí sinh đạt hạng ưu – bình sẽ được triều đình xem xét bổ dụng. Thứ hạng kém buộc phải về Quốc tử Giám học lại. Hạng “liệt” thì đuổi về quê để tỏ rõ sự trừng phạt.
Đến thời Tự Đức, việc học của hiền tài và nhất là các con em Tôn thất thuộc dòng dõi nhà vua ở Nhà Thái học cũng được xem trọng. Không chỉ trực tiếp sát hạch, tuyển dụng người có tài đức trong Tôn thất làm thầy dạy cho con em dòng dõi hoàng gia, có lần Vua Tự Đức còn răn dạy các viên Sư dạy cho dòng dõi phải chăm chỉ hết lòng, dẫn điều lành, ngăn điều trái, nung đúc dẫn dụ, cốt mong nhân hậu dõi truyền, thành nền nếp để không phụ lòng ủy thác: “Nếu coi văn rộng là quan nhàn, bàn suông tán nhảm, thích rượu ngon, thích đàn hát, không biết giúp lấy điều lễ, chơi chọi gà, chơi đua ngựa, không biết giúp lấy điều nhân nhất định nghiêm trị, không khoan dung tha chút nào”.
Không chỉ răn thầy, đích thân vua còn răn cả học trò là các hoàng thân phải noi theo khuôn phép, khiêm tốn tìm hiểu, không được gần gũi với tiểu nhân, chớ rong chơi ở nơi du đãng: “Không có thói một siêng mười làm biếng. Học Kinh lễ, học Kinh thi, mong cho ngày tháng tấn tới ngõ hầu mới gây nên đức nghiệp, giữ được tiếng tốt. Còn nếu đức không tu, học không giảng, làm trái lễ phép thì dùng gia pháp, quốc pháp”.
Người thầy Trung chính
Chăm lo cho việc học của dòng dõi Tôn thất bao nhiêu thì các vị vua Nguyễn chú trọng đến việc học và tuyển thầy dạy học cho các hoàng tử bấy nhiêu.
Lời của Vua Thiệu Trị năm 1841 có đề cập đến lòng mong mỏi kỳ vọng ấy. Trước đó, Vua Minh Mạng đã nói với quần thần rằng: “Các hoàng tử tuổi đã lớn dần lên, tất phải có người trung chính làm thầy mới dạy bảo cho thành lập được”.
Video đang HOT
Minh Mạng kén chọn trong giới quan Văn những vị có học hành, giữ lấy công chính, đương chức “nhậm làm thầy bạn” của các hoàng tử. Quốc sử quán triều Nguyễn ghi: Vua Minh Mạng cử chọn 2 viên quan Tam phẩm, 4 viên quan Lục Thất phẩm để thường ngày thay mình dạy bảo các hoàng tử “chăm chỉ việc học, đôn đốc tính hiếu đễ, mài giũa rèn luyện cho tiến bộ để cho sự học tập và bản chất tốt đưa đến kết quả đạo đức ngày càng tấn tới, để sẵn cho kén chọn vào địa vị làm chủ tể nối dòng dõi sau này.”
Kế tục ngôi báu từ Vua Minh Mạng, Vua Thiệu Trị cũng dành nhiều tâm huyết trong việc chọn thầy cho con. Vua chọn Thượng thư bộ Lại Lê Đăng Doanh giao chức Sư trưởng. Sau đó cũng đích thân vua thiệu trị phong cho Thượng thư bộ Lễ Nguyễn Đăng Tuân làm Sư phó. Vua Thiệu Trị từng nói về Thượng thư Nguyễn Đăng Tuân với lòng tôn kính: “Trẫm từ khi lên ngôi vua, viên ấy dạy bảo trẫm, lời ngay khuyên bảo, giúp ích rất nhiều, đến các hoàng thân, tuổi gần trưởng thành, lại nhờ viên ấy giáo dục, bảo ban tuổi trẻ, dẫn dụ điều hay, rất có thành hiệu…”. Viên ấy tuổi cao già cả, mà vốn có uy tín, tinh thần còn khỏe, lại giao cho trách nhiệm hun đúc nhân tài là vốn mong chức sư phó được người xứng đáng”.
Thượng thư Nguyễn Đăng Tuân là khai quốc Công thần của triều Nguyễn, trải qua 3 đời vua: Gia Long, Minh Mạng và Thiệu Trị. Năm 1838, cảm kích tài học cao hiểu rộng, uyên thâm, cẩn thận, đức độ, trung nghĩa của ông mà Hoàng đế Gia Long đã sung ông làm thầy dạy hoàng tử học.
Thời vua Minh Mạng, đang giữ chức Đại học sĩ biện lý Binh bộ, Nguyễn Đăng Tuân cũng được chọn làm thầy dạy cho con của nhà vua.
Hoàng tử phải xá lạy thầy
Ghi chép trong Khâm Định Đại Nam hội Điển Sự Lệ do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn có dành hẳn một chương nói về khóa trình giảng dạy, học tập của các hoàng tử, hoàng đệ và công tử của các hệ Tôn thất. Theo đó, trước khi vào học, hoàng tử và các giảng quan mặc mũ áo đại triều đến giữa gairng đường có đặt bàn thờ Đúc Tiên Sư Khổng Tử làm lễ.
Tiếp đó hoàng tử kính cẩn lễ lạy các thầy của mình 4 lạy và các thầy cũng lạy đáp lễ ngần ấy, sau đó cả thảy thay thường phục và bắt đầu việc giảng tập: “Buổi sớm 2 khắc sáng giảng quan đến giảng đường khai giảng, Hoàng tử đến nghe giảng, đến 7 khắc thì nghỉ. Buổi chiều thì 5 khắc lại đến học, 10 khắc lại nghỉ”.
Theo giáo trình hoàng gia, các hoàng tử mới học thì được thầy dạy Tiểu học và Khai tâm bảo giám. Khi tuổi lớn dần thì được dạy Tứ thư, Ngũ kinh và được được cho học xen các sách sử, học đến đâu phải gấp sách đọc thuộc kỹ càng, còn sách sử không phải đọc thuộc, chỉ cần các thầy giảng giải rõ ràng sự tích mà thôi: “Những ngày dạy học thì lấy ngày lẻ giảng truyện hoặc kinh, ngàu chẵn học sử, học đến khi mặt trời lặn thì nghỉ. Mỗi tháng xứ những ngày 30, mùng 1 cho nghỉ học. Những buổi chiều ngày mùng 6, mười sáu, hai mươi sáu phải đem sách học vào chầu ở điện Quang Minh để vua hỏi lại”.
Thời bấy giờ, Hoàng tử từ 10 tuổi trở xuống không phải gò mình vào khuôn khổ, có khi còn được vua đặc cách phái người đến phủ đệ riệng dạy trực tiếp. Chỉ các hoàng tử trên 14 tuổi mới được vua cho vào chầu hầu để hỏi bài. Từ 15 tuổi trở lên, khi văn chương đã thông, hoàng tử được học cưỡi ngựa bắn cung: “Mỗi tháng 3 lần, buổi chiều vào các ngày mồng một, mười một, hai mốt cho đến chỗ tập voi mà tập cưỡi ngựa 3 lần, lại cho đặt một chỗ vắng vẻ làm nơi tập bắn, đều do viên quản thị vệ liệu lấy 1-2 viên quan võ theo đi chỉ bảo”.
Trở thành thầy dạy học của các hoàng tử, rõ ràng là niềm vinh dự nhưng cũng là trọng trách với các vị đại thần
Trở thành thầy dạy học của các hoàng tử, rõ ràng là niềm vinh dự nhưng cũng là trọng trách với các vị đại thần. Tiếc rằng các thư tịch cổ mà người viết tiếp cận không thấy nhắc gì đến chế độ lương bổng cũng như tâm tư của những người thầy dạy học của các hoàng tử mà một trong số họ mai này sẽ lên ngôi vua.Chẳng rõ việc dạy học cho con của thiên tử, các vị đại thần có chịu nhiều áp lực khi gặp phải học trò chậm hiểu, lười biếng, ương bướng? Và chẳng rõ các thầy có áp dụng biện pháp trừng phạt như bắt quỳ, khẽ tay hay không? Nhưng điều rất rõ là từ ngày xưa, việc học của con cái luôn là áp lực lớn với những ông bố bà mẹ, nhất là những người thuộc dòng dõi trâm anh. Họ luôn kỳ vọng, mong muốn con em mình được giỏi giang hơn người để làm rạng rỡ gia môn cũngnhư có được tiền đồ sán lạn.
Các ông bố bà mẹ càng kỳ vọng bao nhiêu, đổ lên vai con trẻ bao nhiêu thì trọng trách của người thầy càng nặng nề, áp lực bấy nhiêu.
N.Thành Dũng/ báo An ninh thế giới
'Cho mang bài về nhà, sinh viên Harvard cũng không gian lận'
Ông Nguyễn Tuấn Hải, người nhiều năm gắn bó công tác du học, cho rằng, ở các nước phương Tây, học sinh không gian lận thi cử vì danh dự cá nhân và họ tin làm sai sẽ bị trừng phạt.
Theo Tôn Hà Anh - học sinh Đại học Harvard và ông Nguyễn Tuấn Hải - nhà sáng lập Eton Grammar School - một trong những khác biệt của sinh viên Việt Nam với bạn trẻ ở các nước tiên tiến là sự trung thực trong giáo dục.
Sinh viên Đại học Harvard Mỹ. Ảnh: Harvard.
Sự thật
Là người trải qua hai môi trường giáo dục Việt Nam và Mỹ, Hà Anh chia sẻ: Ở Mỹ, học sinh các trường đều cố gắng không gian lận trong học tập, riêng Harvard đã nâng lên tầm cao hơn. Slogan của trường có hai chữ "sự thật". Học sinh không được phép chép bài, đề cương của nhau. Thậm chí, trong khi nghiên cứu, họ cũng không cầm sách tham khảo để "xào".
Nữ sinh Harvard kể lại, sau khi học xong lớp 11 THPT Hà Nội - Amsterdam, cô sang Mỹ học tiếp cấp ba. Trong giờ thí nghiệm Vật lý, thông thường, học sinh Việt Nam sẽ mở sách để xem phần lý thuyết, sau đó thực hành. Hà Anh làm như vậy và bị một người bạn Mỹ nhắc nhở: Đó là sự gian lận.
Hà Anh rất ngạc nhiên khi trong giờ kiểm tra, thầy cô ra ngoài còn học sinh nghiêm túc làm bài, không ai "quay cop". Thậm chí, giáo viên còn thoải mái cho học sinh mang bài kiểm tra về nhà làm. Trường học coi trung thực trong thi cử là danh dự phải được tôn trọng.
Đăng Quang, sinh viên năm thứ ba tại Hoa Kỳ, từng học phổ thông tại Singapore, chia sẻ, môi trường giáo dục của Singapore luôn đề cao tinh thần tự giác. Học sinh kém cũng không gian lận. Có lần, nam sinh hỏi người bạn: "Tại sao lại không mở sách ra khi có cơ hội?", cậu nhận được câu trả lời ngắn gọn: "Điều đó không đúng".
Đăng Quang khẳng định, ở Singapore đúng và sai luôn rõ ràng. Chia sẻ vấn đề này, ông Tuấn Hải cho rằng, nhiều nước châu Á khác có sự "xáo trộn" trong cách tiếp cận sự thật. Đúng và sai có thể đảo ngược bằng tiêu cực, cụ thể là bằng tiền.
Theo người sáng lập Eton Grammar School, ở nhiều nước phương Tây, học sinh không gian lận vì danh dự cá nhân và họ tin làm sai sẽ bị trừng phạt. Điều này thấm nhuần trong tư tưởng các em như một "nguyên tắc vàng".
Ông Hải đánh giá, sự thật trong học thuật phải được đề cao, nhưng rất tiếc giáo dục Việt Nam không làm được từ cái gốc này. Ông cũng dẫn ví dụ cách giáo dục của một quốc gia khác là Israel. Họ luôn chú trọng dạy con những điều "không được phép làm" hơn những gì "được làm".
Tôn Hà Anh chia sẻ các câu chuyện giáo dục qua lăng kính Harvard. Ảnh: Quyên Quyên.
Điều vĩ đại từ trăn trở cuộc sống
Bàn luận về mối quan hệ của giáo sư và học sinh, ông Nguyễn Tuấn Hải nêu quan điểm, khi nào thầy cô còn là thế lực thì môi trường giáo dục không ổn. Ở Mỹ hay Singapore, giáo sư luôn mong muốn sinh viên dành thời gian cho vấn đề trước khi trao đổi. Sự hỗ trợ của người thầy chỉ mang tính chất gợi ý, tạo cảm hứng.
Ở Harvard, giáo sư và sinh viên đều không mang theo sứ mệnh thay đổi toàn diện thế giới. Họ chỉ cố gắng thay đổi một vài trong số hàng trăm nghìn vấn đề của xã hội, điều đó cũng đủ để giúp số đông.
Hà Anh kể lại, một giáo sư người Mỹ đã nghiên cứu ra tế bào gốc chữa bệnh đái tháo đường type 1, đang thí nghiệm trên chuột và dự định được ứng dụng vào năm 2017. Nghiên cứu xuất phát từ sự trăn trở cả cuộc đời ông, khi con trai bị mắc căn bệnh này và cuối cùng đã thành công.
Cũng giống như Mark Zuckerberg, ông chủ của Facebook chưa từng nghĩ sẽ tạo ra một mạng xã hội to lớn để kết nối cả thế giới. Ban đầu, Mark chỉ có ý định mở mạng xã hội để kết nối sinh viên khóa trên và khóa dưới khi ở trong ký túc xá của Đại học Harvard.
Những ý tưởng thiết thực từ trăn trở cuộc sống luôn giúp họ tạo nên những điều vĩ đại. Hà Anh cho biết, tại Harvard, nếu sinh viên có ý tưởng và kế hoạch thực hiện, nhà trường sẽ tìm mọi cách để giúp giải quyết vấn đề.
Theo Zing
Thi tốt nghiệp, tuyển sinh không thể '2 trong 1' Bộ GD&ĐT nhập hai kỳ thi quốc gia thành một kỳ thi chung duy nhất với mong muốn giảm bớt sự căng thẳng, tốn kém. Nhưng rốt cuộc, sau kỳ thi đầu tiên được tổ chức theo phương án đổi mới, nhiều chuyên gia lại đề xuất tách kỳ thi "hai trong một", tại sao? GS Đào Trọng Thi - chủ nhiệm Ủy...