Chuyên gia pháp y làm giả xét nghiệm ADN

Tại bang Colorado Mỹ, một vụ bê bối lớn đã nổ ra xung quanh nhà khoa học pháp y Yvonne Missy Woods, người đã làm việc cho Cục Điều tra Colorado (CBI) trong gần 3 thập kỷ.

Hóa ra, bà ta đã thao túng dữ liệu ADN trong hàng trăm vụ điều tra.

Cuộc điều tra bắt đầu

Vào tháng 3/2024, CBI đã công bố một báo cáo điều tra nội bộ nhằm vào Woods và cáo buộc bà có nhiều hành vi vi phạm. Cái tên Woods từng có danh tiếng tốt đối với những người Mỹ quan tâm đến tin tức tội phạm: họ đã thấy bà nhiều lần trong các phóng sự từ tòa án bang Colorado. Nữ chuyên gia 60 tuổi này đã tham gia so sánh các mẫu ADN từ hiện trường vụ án và phát hiện của bà thường mang tính quyết định trong những vụ án xét xử các tội phạm nghiêm trọng.

Đồng nghiệp gọi Woods là một ngôi sao thực sự trong khoa học pháp y, công việc nghiên cứu các vật liệu sinh học của bà được coi là mẫu mực và giúp đưa khoảng 1.000 tội phạm vào tù. Ngoài ra, Woods còn đào tạo các chuyên gia trẻ tuổi về giám định ADN nên đóng góp của bà cho hệ thống tư pháp Colorado là rất lớn.

Y.Woods trình bày về các mẫu ADN từ vụ án của Alcalde, năm 2009.

Tuy nhiên, từ tháng 9/2023 một loạt sự kiện bắt đầu phát lộ dẫn đến sự xuất hiện của một báo cáo từ bộ phận điều tra nội bộ ở CBI, nơi Woods đã làm việc 30 năm. Vào tháng 10/2023 bà được nghỉ phép. Đến tháng 11 bà nghỉ việc là điều bất ngờ đối với mọi người. Cùng lúc đó, xuất hiện thông tin về một số “điều bất thường” trong công việc của vị chuyên gia pháp y huyền thoại này.

Cáo buộc gian lận trong nghiên cứu ADN tội phạm

Báo cáo điều tra của CBI chống lại Woods được công bố vào thứ Sáu ngày 8/3/2024 và gây ra sự chấn động khắp nước Mỹ. Hóa ra, nhà khoa học pháp y nổi tiếng không trực tiếp giả mạo việc so sánh các xét nghiệm ADN hoặc tạo hồ sơ ADN giả, nhưng đã xóa hoặc thay đổi một số dữ liệu nào đó trong các vụ án hình sự, cũng như làm sai lệch kết quả xét nghiệm. Báo cáo cho thấy bà đã “đi chệch khỏi những quy trình tiêu chuẩn trong quá trình điều tra và làm lệch hướng”.

Trên thực tế, điều này có thể hiểu là Woods đã điều chỉnh kết quả công việc của mình theo một số tiêu chí mà chỉ bà ta mới biết, để chúng có thể buộc tội một người nào đó. Và vấn đề chính bây giờ là các nhà điều tra phải tìm ra những trường hợp nào mà dữ liệu ADN đã bị Woods làm thay đổi bằng những cách nào đó. “Đây đúng là một mớ hỗn độn khổng lồ chưa từng có tiền lệ. Tôi rất muốn biết bà ta đã làm cái quái quỷ gì vậy” – cựu luật sư George Brahler quận Denver nói.

Và sự hỗn độn quả thực là khủng khiếp. Hiện tại có đến 652 vụ án hình sự đang bị nghi ngờ và cho đến nay CBI chỉ mới đang kiểm tra các cuộc điều tra mà Woods đã tham gia từ năm 2008 đến năm 2023. Thực tế, bà ta đến làm việc tại văn phòng vào năm 1994, nghĩa là vẫn còn hàng trăm trường hợp đáng ngờ nữa. Có khoảng 3.000 xét nghiệm ADN do Woods thực hiện cần được kiểm tra lại. Đây là số lượng xét nghiệm mà phòng thí nghiệm CBI thực hiện trong một năm. Những trò giả mạo đáng ngờ của vị giám định viên y tế đã khiến nhà nước thiệt hại 7,5 triệu USD.

Woods từng dành nhiều thời gian để làm sáng tỏ những tội ác cũ mà thủ phạm chưa được tìm ra. Một trong những khám phá nổi tiếng nhất của bà là việc bắt giữ một kẻ cuồng sát ở Mỹ có biệt danh là “Kẻ sát nhân bằng búa từ Colorado”. Năm 1984, có kẻ đã giết chết một gia đình gồm 3 người ở thành phố Aurora. Tất cả họ đều bị đánh gục bằng búa. Một thời gian sau, cảnh sát tìm thấy một phụ nữ khác bị cưỡng hiếp và bị giết cũng theo cách tương tự. Cho đến năm 2018 cuộc điều tra vẫn không tiến triển được. Tuy nhiên, khi Woods vào cuộc thì một nghi phạm nhanh chóng lộ diện. Các xét nghiệm ADN do nhà khoa học pháp y nổi tiếng này thực hiện đã xác định đó là Alex Ewing, người trước đó đã từng ngồi tù vì hành hung bằng búa.

Xét nghiệm mẫu ADN.

Vào năm 2021, Woods đã có bài phát biểu kéo dài ba giờ trước tòa án, thuyết phục bồi thẩm đoàn rằng chính Ewing là người đã gây ra những hành động tàn bạo khủng khiếp. Bà tuyên bố ADN của Ewing được tìm thấy trên các vật dụng trong nhà, nơi xảy ra vụ án. Người đàn ông đã trên bị kết án 4 bản án chung thân. Hiện giờ vụ án này đang trong diện nghi ngờ.

Một vụ án “lịch sử” nổi tiếng khác của Woods xảy ra vào năm 2009. Khi đó, Woods đã khám phá vụ sát hại nữ sinh viên Đại học Colorado Suzanne Chase xảy ra vào năm 1997. Woods đã cáo buộc Diego Olmos Alcalde phạm tội và cung cấp phân tích so sánh mẫu ADN của anh ta với các mẫu sinh học được tìm thấy tại hiện trường vụ án. Alcalde bị kết tội cùng với án tù chung thân không ân xá. Điều đáng chú ý ở đây là Alcalde không chấp nhận phán quyết và đã vài lần kháng cáo trong suốt 15 năm qua. Song tất cả đều bị bác bỏ. Hiện nay, Alcalde có cơ hội được xem xét lại vụ án. Văn phòng luật sư cho biết “Một trong những vấn đề quan trọng nhất hiện nay là liệu có ai vô tội đã bị kết án oan hay không”.

Nhưng vấn đề chính đối với các luật sư và nhân viên thực thi pháp luật ở Colorado không chỉ là việc những người vô tội có thể đã bị ngồi tù. Những kẻ sát nhân thực sự giờ đây có thể có cơ hội được trả tự do nếu cuộc điều tra về vụ án của họ có sự sai phạm. Sự tùy tiện mà Woods tự cho phép bản thân làm sẽ cho các thủ phạm cơ hội tuyệt vời để thoát khỏi sự trừng phạt.

Phạm nhân Ewing tại phiên tòa năm 2020.

Tù nhân đâm đơn kiện

Sau khi cuộc điều tra được bắt đầu, thông qua luật sư của mình Woods tuyên bố rằng bà đang hợp tác với các cơ quan pháp luật để “giữ tính chính xác trong công việc của tôi, mang lại kết quả đúng và công bằng”.

Tuy nhiên, tên của bà được nhắc đến trong một vụ kiện của một tù nhân. Ngay sau khi thông báo nghỉ việc vào tháng 11của bà, chuyên gia giám định y tế, luật sư của James Hunter đã cáo buộc Woods phán xét sai. Hunter bị bắt vào năm 2002 và bị buộc tội cưỡng hiếp một phụ nữ và đứa con gái 5 tuổi của cô ở Lakewood. Cô tuyên bố, cô và đứa con đã bị tấn công bởi một kẻ lạ mặt có chiếc tất đội trên đầu. Cô khẳng định, giọng nói của tên tội phạm giống với giọng của Hunter.

Đầu tiên, Woods đã thực hiện phân tích tóc từ hiện trường vụ án bằng kính hiển vi (phương pháp này đã bị Bộ Tư pháp Mỹ coi là rất không đáng tin cậy vào năm 2015 và không còn được sử dụng nữa), bà tuyên bố rằng nó thuộc về Hunter. Tuy nhiên, theo yêu cầu của luật sư, các chuyên gia bên thứ ba đã tiến hành phân tích lại và xác định đó chính là tóc của nạn nhân. Khi kết quả xét nghiệm này được công bố trước tòa, Woods tuyên bố đó là một đòn giáng mạnh vào lòng tự trọng của bà. Vụ án đã bị đình chỉ.

Tuy vậy, gần một năm sau các nhà điều tra cho biết họ đã tìm thấy một sợi tóc khác tại hiện trường vụ án. Woods đã tiến hành xét nghiệm ADN và tuyên bố sợi tóc đó thuộc về Hunter. Anh ta lại bị bắt và cuối cùng bị kết tội và hiện vẫn đang ngồi sau song sắt.

Những khám phá mới nhất cho phép người ta chỉ đoán xem Woods có thực sự bắt được kẻ cưỡng bức hay chỉ vì không muốn hy sinh sĩ diện và danh tiếng của mình, điều mà bà vẫn quan tâm. Mark Burton, luật sư của Hunter đã lên tiếng khá gay gắt về chuyện này “Khi chúng tôi nghe được về vụ bà Woods thì mọi thứ đã đâu vào đấy rồi”.

Các nhà điều tra của CBI tuyên bố, một trong những nhiệm vụ chính hiện nay là làm rõ, liệu việc thao túng của Woods về ADN là do sơ suất hay cố ý giả mạo vì sự nổi tiếng là nhà pháp y giỏi nhất nước Mỹ.

Cuộc điều tra chống lại bà Woods đã đưa CBI đến vụ án một chuyên gia khác về ADN, người bị phát hiện có những điều kỳ lạ tương tự trong công việc. Vào ngày 28/2/2024, khoảng một tuần trước khi công bố báo cáo của CBI về các hoạt động của Woods, Văn phòng Cảnh sát trưởng hạt Weld ở Colorado đã sa thải nhà phân tích ADN Chiara Wunsch, người đã làm việc ở đó được 10 năm.

Văn phòng này chưa tiết lộ chính xác những vi phạm mà giám định viên này đã phạm phải, nhưng có vẻ như bà ấy cũng đã làm điều gần giống như Woods – điều chỉnh một chút các dữ liệu xét nghiệm để chỉ ra những nghi phạm cụ thể.

“Có khả năng bóng tối sẽ phủ lên mỗi vụ án lớn mà các nhân viên này đã làm trong những năm gần đây. ADN thường được coi là bằng chứng hoàn hảo, nhưng nếu có nghi vấn về độ tin cậy của các bằng chứng này thì đây là một vấn đề rất lớn đối với Văn phòng công tố” – một luật sư – nhà tư vấn CBI của Colorado nói.

Một quả bom thông tin thực sự đã phát nổ ở Colorado có thể ảnh hưởng không chỉ đến các nhà thực thi pháp luật trong nước, mà còn ảnh hưởng đến thái độ đối với việc phân tích ADN trên toàn thế giới. Cho đến gần đây việc sử dụng những tài liệu này trong điều tra thực sự vẫn được coi là phương pháp đáng tin cậy nhất để vạch mặt kẻ tội phạm hoặc minh oan cho người vô tội.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu không chỉ Woods và Wunsch đã làm giả mạo và thao túng các xét nghiệm ADN? Điều này hoàn toàn có thể hình dung được. Và có lẽ các nhà thực thi pháp luật giờ đây sẽ phải hết sức thận trọng đối với công việc của các chuyên gia giám định, bất kể thoạt nhìn nó có vẻ chuyên nghiệp và khách quan đến mức nào.