Chuyên gia chia sẻ cách chọn ngành chính xác

PGS.TS Phạm Mạnh Hà, Giảng viên cao cấp Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội tư vấn chọn ngành nghề phù hợp sau khi có điểm tốt nghiệp THPT.

Những sai lầm cần tránh trong chọn ngành

Nhiều em lựa chọn nghề theo số phận, có em được cha mẹ sắp xếp sẵn, có người lựa chọn để mưu sinh… nhưng thái độ của chúng ta có nghiêm túc không sẽ quyết định sau này chúng ta có thành công hay không. Điều quan trọng chúng ta không có bao nhiêu tiền, làm công việc gì mà quan trọng nhất là chúng ta độc lập, tự chủ, có trách nhiệm với bản thân. Cách duy nhất là chúng ta phải có nghề, có thu nhập, đóng góp cho xã hội.

Thời điểm này, các em đã có điểm thi tốt nghiệp, các em hãy dành thời gian, từ giờ đến cuối tháng 8 là các em phải ra quyết định chọn ngành, nghề nào. Khoảng thời gian còn lại đủ để chúng ta cân nhắc cho phù hợp. Qua nhiều năm làm việc với các bạn học sinh, tiếp xúc nhiều phụ huynh, PGS.TS Phạm Mạnh Hà nhận thấy có những sai lầm chung khi chọn ngành, chọn trường.

PGS.TS Phạm Mạnh Hà, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Sai lầm đầu tiên là “chọn trường có tiếng hơn là trường vừa miếng”. Ví dụ người có 29-30 điểm thường có tâm lý học trường càng tốt bao nhiêu thì cơ hội việc làm càng tốt bấy nhiêu, cứ phải học Y, Ngoại Thương, Ngoại Giao, Bách Khoa… cho yên tâm. Nhưng thực tế mỗi trường có những ngành khác nhau, mà ngành đó có thể không phù hợp với bản thân. Dẫn đến rất nhiều bạn đứt gánh giữa đường. Đại học Bách Khoa Hà Nội mỗi năm có hàng nghìn sinh viên phải dừng học giữa chừng, kể cả Đại học Y cũng vậy, do không đáp ứng được yêu cầu dù điểm đầu vào rất cao. Đừng vì điểm cao thì phải chọn trường top trên, trường xịn cho oai.

Sai lầm thứ hai là “học đại ở đại học”. Tâm lý là thôi cứ vào trường đã, học ngành gì cũng được. Việc học ngành học nào cũng được mà không tìm hiểu trước, rất dễ dẫn đến thất vọng. Nhiều bạn chọn chuyên ngành có tên rất hay nhưng khi vào học thấy không phù hợp, không chịu được. Mà mỗi năm bỏ lỡ chúng ta sẽ lãng phí hàng trăm triệu đồng và thời gian không thể lấy lại.

Sai lầm thứ ba là lựa chọn vùng an toàn khi định hướng nghề. Ví dụ chúng ta có 26 điểm thì thường có tâm lý chọn trường lấy 24-25 điểm năm ngoái cho an toàn. Nhưng thực tế, vùng an toàn càng rộng, cơ hội được học ngành phù hợp với mong muốn càng thấp. Do đó đôi khi phải mạo hiểm một chút. Nên chọn ngành mong muốn với mức điểm chuẩn có thể cao hơn một chút, không cần thiết phải quá an toàn. Hãy sắp xếp thông minh các nguyện vọng để không cảm thấy hối tiếc. Nhiều bạn học rất giỏi nhưng vì sợ trượt nên lỡ mất ngành yêu thích.

Sai lầm thứ tư là tâm lý học ngành nào, trường nào học phí cũng thế. Nhưng có những ngành ngoài học phí phải có chi phí học liệu, tiền thực tế, sử dụng vật tư phòng thí nghiệm… Chi phí tăng rất cao. Khi học một thời gian, gia đình không đủ học phí để đóng mà bỏ thì rất tiếc.

Thí sinh hãy bình tĩnh để lựa chọn được ngành nghề phù hợp nhất với năng lực và sở thích của bản thân.

Sai lầm thứ năm là “Sợ trượt – mất lượt trường tốt”. Các em sẽ căn cứ điểm chuẩn 3 năm gần nhất để dự đoán điểm chuẩn năm nay tăng hay giảm để cân nhắc có nên vào trường này hay không. Vì tâm lý sợ này, các em sẽ mất cơ hội học tập ở ngôi trường tốt hơn.

Sai lầm thứ sáu là “chọn sở thích nhưng không thực tế”. Nhiều em có suy nghĩ học gì sau ra làm cái đó, nên một số ngành có tên rất hay và hấp dẫn, đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động. Nghe tên đã thích mà không tìm hiểu kỹ xem ngành đó ra trường làm gì, xu hướng thị trường lao động thế nào. Không làm được việc, thất vọng, chán nản, phải học lại và tìm cơ hội khác thì rất lãng phí.

Chọn thế nào cho chính xác

TS Hà giới thiệu lý thuyết chọn lựa nghề nghiệp lý tưởng, phải có sự đan xen giữa đam mê, nhu cầu và năng lực. Chọn cái gì mình giỏi nhất, cái gì làm ra tiền và cái gì mình thích nhất, đó là lựa chọn tốt nhất. Nhưng đó là lý thuyết, còn thực tế như thế nào? Xã hội có hàng vạn công việc ngành nghề khác nhau nhưng có 6 nhóm lĩnh vực ngành nghề đang thu hút nhiều nguồn nhân lực là Nhóm 1 là nhóm kỹ thuật, công nghệ. Nhóm 2 là thương mại tài chính, quản trị kinh doanh. Nhóm 2 là dịch vụ truyền thông, du lịch, khách sạn, chăm sóc sức khỏe, thời trang, thương mại. Nhóm 3 là công việc liên quan hành chính, an ninh, quân đội, tòa án, làm việc ở các cơ quan công quyền. Nhóm 5 là liên quan đến nghệ thuật như ca hát, nội thất… Nhóm 6 là lĩnh vực liên quan giáo dục, y tế, nghiên cứu.

Vậy chúng ta lựa chọn lĩnh vực nào? PGS.TS Phạm Mạnh Hà khuyên, hãy căn cứ vào năng lực của mình để lựa chọn lĩnh vực phù hợp. Các nhóm năng lực tương ứng với lĩnh vực nghề nghiệp cụ thể, chúng ta phải biết mình có năng lực gì. Từ đó, những nghề nghiệp nào mình làm được. Trên cơ sở xác định được nhóm nghề phù hợp với năng lực, tìm ra nghề mình thích nhất để lựa chọn học tập.

Ví dụ có khả năng liên quan sửa chữa, lắp ráp, vận hành thiết bị máy móc thì chúng ta làm tốt công việc liên quan đến kỹ thuật, công nghệ, công nghệ thông tin, sản xuất trực tiếp… Đồng thời có thể làm các công việc liên quan đến hành chính, an ninh, tòa án, quân đội… nhưng với vị trí khác nhau.

Có năng lực tư duy logic, học giỏi toán thì chọn nghiên cứu, giáo dục, y học, công nghệ, thương mại, tài chính, đầu tư, sản xuất kinh doanh. Nếu có năng lực giao tiếp ngôn ngữ thì chọn dịch vụ truyền thông, du lịch, thương mại, tài chính. Năng lực tuân thủ nguyên tắc thì chọn công việc hành chính, hay sáng tạo thì chọn lĩnh vực nghệ thuật. Định hướng năng lực phù hợp với nhóm nghề là quan trọng nhất.

Nguyên tắc cuối cùng, chúng ta chỉ chọn nghề đó khi chúng ta có năng lực và rất thích.

PGS.TS Phạm Mạnh Hà khuyên thí sinh không nên vội vàng. Hãy tìm hiểu kỹ phổ điểm năm nay thế nào, dựa vào lĩnh vực nghề nghiệp mình đã rất thích rồi để có lựa chọn chính xác nhất, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh và đam mê của mình.