‘Chiêu’ hóa giải bạo lực học đường

Trường học, trung tâm giáo dục có nhiều mô hình ngăn bạo lực học đường và đều nhấn mạnh phải tăng cường kết nối với học sinh để đồng cảm với các em.

Cho rằng cần sẵn sàng đề phòng với bạo lực học đường chứ không phải sự việc xảy ra mới tìm cách giải quyết, thầy Huỳnh Thanh Phú, Hiệu trưởng trường THPT Nguyễn Du, quận 10, TP HCM, chia sẻ hai mô hình phòng chống bạo lực học đường mà trường đang thực hiện có hiệu quả.

Thứ nhất, trường tổ chức ban tư vấn học đường gồm các thầy, cô có độ “hot” trên mạng xã hội với học sinh trong trường, gần gũi, cởi mở. Khi học sinh có bất cứ khúc mắc gì về việc bị đe dọa, quấy rối hoặc muốn phản ánh những “mầm mống” bạo lực học đường, các em có thể nhắn tin cho thầy cô. Mọi thông tin các em cung cấp phải được bảo mật, đồng thời có sự chia sẻ, hồi âm kịp thời, nếu cần thiết có thể hẹn gặp trực tiếp để nghe các em giãi bày.

Thứ hai, trường thường xuyên có các buổi sinh hoạt ngoại khóa, nói chuyện chuyên đề về kỹ năng sống, tình cảm gia đình, hướng dẫn cách ứng xử cho học sinh. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao cũng được tổ chức hàng tuần để các em có sân chơi. Nhờ đó, học sinh gắn kết với nhau, tránh xảy ra những hiềm khích, mâu thuẫn.

Không chỉ hướng học sinh đến các hoạt động có lợi cho bản thân, các thầy cô cũng thường xuyên được tập huấn, hướng dẫn kỹ năng nhận biết những trăn trở tuổi mới lớn, từ đó có cách giải quyết thấu đáo, tế nhị và hiệu quả.

Một buổi tập huấn kỹ năng nhận biết cảm xúc tuổi mới lớn dành cho giáo viên trường THPT Nguyễn Du, tháng 11/2019. Ảnh: Mạnh Tùng

Với 40 năm làm nghề giáo, hơn nửa thời gian lãnh đạo các trường THCS ở quận 1, TP HCM, thầy Trần Mậu Minh, 69 tuổi, cũng cho rằng sự gắn kết, thấu hiểu giữa thầy và trò chính là giải pháp tốt nhất để chống bạo lực học đường. Làm hiệu trưởng từ những năm 1990, khi Internet chưa có, các phương tiện liên lạc hạn chế, thầy Minh cho rằng chỉ có sự sâu sát của giáo viên mới giúp học sinh không sa vào hành vi bạo lực.

Có lần, một nhóm bốn nam sinh lớp 9 hùa nhau đánh một nam sinh lớp 7 chỉ vì va chạm trong khi chơi ở sân trường. Trường buộc phải thành lập hội đồng kỷ luật bốn em này. Trước ngày họp, một học sinh khác là bạn của bốn em này viết thư gửi thầy hiệu trưởng, xin thầy không kỷ luật nặng bạn mình bởi cho rằng “các bạn ngày xưa rất ngoan, không hiểu sao bây giờ lại hung hăng đánh bạn”.

Thầy Minh gọi bốn em này lên, đọc lá thư cho các em nghe, tất cả ngồi im lặng tỏ rõ sự hối hận, có em bật khóc. Thầy Minh nói, sẽ tạm hoãn việc xử lý, cho các em thời gian đến cuối học kỳ sửa sai. Ngoài ra, ông cũng mời phụ huynh học sinh bị đánh cùng phụ huynh bốn em này lên trường trò chuyện. Phụ huynh em bị đánh, từ chỗ muốn trường phải xử nặng vụ này đã xin tha cho nhóm học trò nông nổi.

“Bốn em này sau đó tiến bộ rõ rệt, ngoan, lễ phép hơn và chăm chỉ học hơn. Thay vì xử phạt, có thể tìm cách khác nhẹ nhàng hơn để các em hiểu, cha mẹ biết để giáo dục con cái của mình”, ông chia sẻ. Phương pháp trên được thầy Minh sử dụng nhiều lần sau đó và đều có hiệu quả. Những vụ mang tính bạo lực học đường nhẹ hơn, chỉ dừng ở mức mâu thuẫn được thầy chuyển thành các câu chuyện nhẹ nhàng, nhắc nhở trước toàn trường mỗi buổi chào cờ.

Nhà giáo này còn có một “chiêu” khác giúp học sinh thi đua để đạt được hạnh kiểm tốt, nhờ đó tránh việc đánh nhau. Ông cho mỗi học sinh 30 điểm mỗi khi bắt đầu học kỳ, vi phạm tùy theo mức độ sẽ bị trừ điểm, làm việc tốt được tuyên dương thì được cộng điểm. Kết thúc học kỳ, học sinh đạt trên 27 điểm mới được hạnh kiểm tốt, dưới mức này sẽ bị xếp loại khá, hoặc trung bình. “Nhờ đó, các em có ý thức hơn trong mỗi hành vi ứng xử với thầy cô, bạn bè để giữ gìn thành tích của mình”, ông cho biết.

Nguyễn Phương Tú (bên phải) cùng các học sinh tại WeGrow. Ảnh: WeGrow Edu

Tại Tổ chức Giáo dục Giới tính WeGrow Edu, Nguyễn Phương Tú, đồng sáng lập WeGrow Edu, tập trung vào liệu pháp hành vi – nhận thức để giải quyết các vấn đề tâm lý cho học sinh.

Tú chia sẻ, anh từng gặp Ngọc, nữ sinh lớp 7, thường xuyên đánh những người mà em không thích hoặc có hành động trả thù người trêu đùa mình. Sau lần trò chuyện với Ngọc, Tú nhận ra chính em cũng từng sống trong môi trường bị bắt nạt, bị đe dọa bằng dao và thậm chí xâm hại mà không biết. Ngọc quen với việc bị đối xử như vậy nên coi việc đánh, mắng người khác là bình thường.

Để học sinh nhận thức về các hành vi bạo lực, sâu hơn là phân biệt đối xử, Tú thường xây dựng các trải nghiệm nghệ thuật như diễn kịch, vẽ tranh để các em tham gia, tương tác cùng nhau. Các em sẽ được theo dõi tình huống kịch, thảo luận về câu chuyện đó xem muốn thay đổi tình tiết, kết thúc như nào.

“Kịch được xây dựng trên nhiều tình huống thực tế, gần gũi mà các em sẽ thấy mình trong đó. Trải nghiệm được nhập vai, thay đổi câu chuyện cung cấp một góc nhìn tách biệt để các em nhận ra mình cũng có thể giải quyết vấn đề trong câu chuyện của bản thân”, Tú chia sẻ.

Sau mỗi buổi học trải nghiệm, Tú cùng các thầy cô tại WeGrow Edu dành thời gian nói chuyện để học sinh chia sẻ vấn đề tâm lý của mình. Anh nhấn mạnh, đây là bước quan trọng để các em cảm thấy được sự tin tưởng, trân trọng, thấu cảm với những sang chấn chẳng dễ dàng đối mặt. Để thực sự lắng nghe và tôn trọng các em, người nghe không nên phán xét, đặt câu hỏi “Tại sao không làm thế này, thế kia?” hoặc có thái độ nghi ngờ, đổ lỗi. “Khi học sinh kể được ra vấn đề của mình, thầy cô sẽ xem các em có thể tự giải quyết hay không. Nếu sự việc nghiêm trọng và cần thêm sự trợ giúp, mình sẽ trao đổi với bố mẹ các em”, Tú nói.

Ngoài ra, Tú cũng tổ chức các trải nghiệm giáo dục tích cực khác nhằm truyền cảm hứng để học sinh tự tin và thay đổi chính mình. Với trường hợp của Ngọc, các thầy cô ở WeGrow Edu trao cho em danh hiệu “người ấm áp”. Khi được nhận danh hiệu này, Ngọc có thể chưa phải là người hòa đồng, hợp tác nhất, nhưng được trao sự tin tưởng và khích lệ để có niềm tin về sự thay đổi tích cực của mình. Sau 5 tháng, Ngọc cư xử thân thiện và vui vẻ hơn với bạn bè, không còn sự thù hằn và trở nên bình tĩnh hơn trước xung đột.

Để giúp một đứa trẻ từ bỏ thói quen bạo lực hoặc vượt qua những trải nghiệm tồi tệ khi bị bắt nạt, Tú cho rằng bố mẹ, thầy cô cần kiên nhẫn, bao dung và đồng cảm với các em trong thời gian dài. “Muốn tạo ra những giá trị nhất quán và bền vững, mô hình giáo dục nào cũng cần sự quan tâm, phối hợp của nhà trường và gia đình”, Tú khẳng định.