Chiến lược 0-COVID ở châu Á là gì?

Nhiều nước châu Á và Úc đã ngăn chặn COVID-19 thành công bằng cách cách ly, phong tỏa, truy vết. Hai giáo sư dịch tễ học giải thích lý do vì sao châu Âu khó áp dụng chiến lược như vậy.

Cảnh sát Tokyo (Nhật) cầm biển kêu gọi mọi người ở nhà ngăn dịch vào trung tuần tháng 1-2021 – Ảnh: AFP

Ngày 31-1, một nhân viên bảo vệ làm việc trong một khách sạn dành cho người cách ly ở Perth (bang Tây Úc) dương tính với COVID-19. Ngay sau đó, thành phố 1 triệu dân này đã bị phong tỏa.

Báo L’Express ghi nhận biện pháp này có vẻ cực đoan nhưng đây là một biện pháp trong “chiến lược 0-COVID” đã được nhiều nước châu Á và Úc áp dụng thành công bởi đã hạn chế số ca tử vong.

Chiến dịch 0-COVID nhằm ngăn chặn virus lây lan bằng cách áp dụng các biện pháp quyết liệt ngay khi có dấu hiệu, kiểm soát đi lại, truy vết ngược.

Các nước phương Tây gần như không quan tâm

GS dịch tễ học Antoine Flahault – giám đốc Viện Sức khỏe toàn cầu thuộc khoa y Đại học Genève (Thụy Sĩ) – phân tích: “Các quốc gia thực hiện chiến lược 0-COVID đều đã chuẩn bị sẵn sàng đối phó với đại dịch. Ở châu Á, phần lớn các chính phủ đã tiến hành các biện pháp quyết liệt ngay chứ không chờ cảnh báo của Trung Quốc, WHO hay tuyên bố về đại dịch hôm 11-3-2020″.

Đầu tiên là Đài Loan, Singapore, Nhật rồi vài tháng sau đến Úc và Hàn Quốc đã lập kế hoạch ứng phó COVID-19 ngay. Kế hoạch này từng được triển khai sau khi các nước bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) hoành hành năm 2003.

Trong khi đó, GS Antoine Flahault nhận xét các nhà lãnh đạo và người dân ở các nước phương Tây không nhận thức được rủi ro và “sống gần như không quan tâm” đến dịch.

Hai nền văn hóa Đông-Tây đối lập nhau hoàn toàn về dịch bệnh là nguyên nhân giải thích các chiến lược chống COVID-19 cũng khác nhau.

Nếu tính số ca tử vong đến ngày 15-2, ở Đài Loan (24 triệu dân) chỉ có 9 ca, ở Singapore (5,8 triệu) có 29 ca, ở Úc (25 triệu dân) có 909 ca và ở Nhật (126 triệu dân) có 6.912 ca trong khi tại Mỹ (332 triệu dân) có 497.174 ca, tại Pháp (65 triệu dân) có 81.814 ca, tại Ý (60 triệu dân) có 93.577 ca tử vong.

Nhiều tuyến đường ở Perth (bang Tây Úc) bị phong tỏa sau khi một nhân viên bảo vệ khách sạn nhiễm COVID-19 – Ảnh: GETTY IMAGES

Kiểm soát chặt biên giới

Chiến lược 0-COVID bao gồm một số ràng buộc nhất định về quyền tự do nhưng mang đến hiệu quả cao hơn nhiều.

GS Antoine Flahault giải thích phong tỏa không phải là vũ khí chính của chiến lược dù vẫn được sử dụng phù hợp với từng địa phương.

Hầu hết các nước châu Á đều áp dụng chiến lược mở cửa bên trong biên giới nhưng ngược lại kiểm soát chặt với bên ngoài nhiều hơn phương Tây.

Từ những tháng đầu năm 2020, các nước châu Á đã chủ trương kiểm soát hành khách đi máy bay, đặc biệt đến từ Trung Quốc.

Các binh sĩ Đài Loan chuẩn bị khử trùng Bệnh viện Đào Viên ngày 19-1 vì có bệnh nhân nhiễm COVID-19 – Ảnh: REUTERS

Sử dụng công nghệ truy vết ngược

Để xác định nguồn lây nhiễm, các nước châu Á đã áp dụng biện pháp truy vết ngược nhằm truy tìm người lây bệnh chứ không phải truy những người bị nhiễm sau đó.

GS Antoine Flahault giải thích: “Công tác truy vết được thực hiện có hệ thống bằng cách sử dụng công cụ máy tính. Ví dụ Đài Loan đã lập trình lại một ứng dụng dành cho điện thoại vốn trước đây dùng để cảnh báo động đất.

Ngoài ra, chính quyền còn bắt buộc phải sử dụng ứng dụng đó. Chuyện này có thể gây sốc với chúng ta nhưng người châu Á lại cảm thấy khó hiểu với thái độ chống dịch miễn cưỡng của dân phương Tây…”.

Xem xét cách ly từng người

Có hai yếu tố trung tâm khác trong chiến lược 0-COVID là cách ly và phong tỏa. Nhật đã cấm nhập cảnh trừ dân Nhật. Người Nhật nhập cảnh phải qua xét nghiệm tại sân bay. 30 phút sau, họ được đưa đến bệnh viện nếu dương tính và vào khu cách ly nếu âm tính.

Úc áp dụng biện pháp cách ly tương tự.

Trong khi đó, các nước châu Âu thảo luận ý tưởng này nhiều lần nhưng không bao giờ thực hiện.

GS Antoine Flahault nhận xét: “Nếu không có chiến lược cách ly và phong tỏa thì gần như không thể áp dụng biện pháp truy vết ngược”.

Chiến dịch xét nghiệm hàng loạt ở Saint-Etienne (Pháp) giữa tháng 1-2021 có rất ít người tham gia – Ảnh: if-saint-etienne.fr

Chiến lược “sống chung với virus”

Các nước châu Âu và Mỹ đã chọn chiến lược “sống chung với virus” nên hạn chế các biện pháp ngăn ngừa virus lây nhiễm và áp dụng các biện pháp tôn trọng tự do cá nhân. Rốt cuộc virus vẫn lây nhiễm và số ca tử vong gia tăng.

Báo L’Express nhận định chiến lược “sống chung với virus” bảo vệ các quyền tự do cá nhân nhưng không mang lại hiệu quả y tế.

GS dịch tễ học Yves Buisson ở Học viện Y khoa quốc gia Pháp đánh giá rất khó áp dụng chiến lược 0-COVID ở Pháp và châu Âu vì chiến lược này thành công nhờ thiện chí của người dân và mang tính bắt buộc.

Khi Le Havre hoặc Saint-Etienne ở Pháp tổ chức xét nghiệm hàng loạt, chỉ có 10% người dân tự nguyện tham gia.

GS Yves Buisson giải thích: “Ở Việt Nam, Campuchia hay Singapore, họ đưa bạn vào diện cách ly và bạn chỉ được ra ngoài nếu có kết quả xét nghiệm âm tính. Còn Pháp đã quyết định không làm như thế”.

Ông giải thích: “Cách ly có nghĩa là không tôn trọng bí mật y tế và giữ người bắt buộc. Truy vết ngược là bắt buộc bệnh nhân tiết lộ các liên hệ xã hội”. Ông cho rằng chỉ có thể vận dụng vài biện pháp của chiến lược 0-COVID như biện pháp kiểm soát biên giới.

GS Antoine Flahault dự báo nếu không áp dụng biện pháp phong tỏa thành công, đại dịch vào mùa hè có thể sẽ tàn khốc hơn.

GS Yves Buisson không tin châu Âu có thể vận dụng chiến lược 0-COVID vì các nước vẫn bất đồng về cách chiến đấu chống dịch.