Châu Âu trước những thay đổi lớn?

Ngày 1/7/2024, Hungary chính thức đảm nhận chức Chủ tịch Hội đồng châu Âu thứ hai của mình. Trong bối cảnh kinh tế, chính trị châu Âu đang có nhiều biến động, nhiệm kỳ của Hungary hứa hẹn mang đến những thay đổi lớn và có thể tác động sâu rộng đến toàn bộ khu vực.

“Đưa châu Âu vĩ đại trở lại”

Năm 2024, Liên minh châu Âu (EU) đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như sự hồi phục kinh tế sau đại dịch COVID-19, biến đổi khí hậu và những căng thẳng địa chính trị. Các quốc gia thành viên đang tìm cách hợp tác để giải quyết những vấn đề này, nhưng đồng thời cũng phải đối diện với sự gia tăng của chủ nghĩa dân tộc và các phong trào ly khai. Chính vì thế, ngay từ khi công bố khẩu hiệu “Đưa châu Âu vĩ đại trở lại”, Hungary cho thấy quyết tâm đem đến sự thay đổi của mình.

Hungary công bố kế hoạch cho nhiệm kỳ chủ tịch của mình.

Từ tháng 2, Chính phủ Hungary đã công bố 7 ưu tiên trong nhiệm kỳ chủ tịch của mình đối với EU, bao gồm: Tăng cường khả năng cạnh tranh kinh tế khu vực; phát triển ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu và hợp tác mua sắm quốc phòng giữa các thành viên EU; gắn kết EU; hạn chế dòng người di cư bất hợp pháp, bảo vệ biên giới; ủng hộ chính sách nông nghiệp châu Âu lấy nông dân làm trung tâm; giải quyết vấn đề mở rộng khối trong tương lai và tìm lời giải cho bài toán nhân khẩu học.

Những ưu tiên này bao trùm hàng loạt vấn đề của EU cho thấy tham vọng và cả thách thức mà EU cũng như nước chủ tịch phải giải quyết. Đại diện thường trực của Hungary tại EU, ông Balint Odor nhấn mạnh, so với nhiệm kỳ nước này đảm trách cách đây hơn 10 năm thì “bối cảnh địa chính trị ở châu Âu đã có nhiều thay đổi và liên minh đang đứng trước bộn bề thách thức”.

Vấn đề lớn nhất của EU là giữ được sự đoàn kết.

Những cải cách lớn

Một trong những thay đổi lớn nhất có thể đến trong nhiệm kỳ chủ tịch của Hungary là cải cách cơ chế ra quyết định của EU. Trước đây, các quyết định quan trọng thường được đưa ra dựa trên sự đồng thuận của tất cả các quốc gia thành viên. Tuy nhiên, Hungary đã đề xuất một hệ thống bỏ phiếu mới, trong đó các quyết định có thể được thông qua dựa trên đa số phiếu. Điều này giúp giảm thiểu tình trạng bế tắc và tăng cường hiệu quả hoạt động của EU.

Tiến sĩ Eva Smith, chuyên gia về chính trị châu Âu tại Đại học Oxford, nhận xét: “Việc thay đổi cơ chế ra quyết định này có thể giúp EU hoạt động hiệu quả hơn trong bối cảnh cần phải đưa ra các quyết định nhanh chóng và quyết đoán. Tuy nhiên, điều này cũng có thể dẫn đến sự bất bình từ các quốc gia nhỏ hơn, khi họ cảm thấy lợi ích của mình không được bảo vệ đúng mức”.

Khi Hungary đề xuất thúc đẩy việc tạo ra một thị trường chung châu Âu mạnh mẽ hơn bằng cách loại bỏ các rào cản thương mại và tăng cường sự liên kết giữa các nền kinh tế quốc gia, họ nhận được rất nhiều sự ủng hộ. Điều này sẽ bao gồm việc thúc đẩy các hiệp định thương mại tự do và cải thiện các quy định về thuế quan. Các doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận thị trường rộng lớn hơn và tăng cường khả năng cạnh tranh trên toàn cầu.

Giáo sư John Peterson, chuyên gia kinh tế tại Trung tâm Nghiên cứu châu Âu, cho rằng: “Những nỗ lực của Hungary trong việc thúc đẩy hợp tác kinh tế đã tạo ra một động lực mới cho sự phát triển của thị trường chung EU. Tuy nhiên, cần phải đảm bảo rằng các quy định mới không tạo ra sự bất công giữa các quốc gia thành viên và duy trì được sự cân bằng trong hệ thống kinh tế chung”.

Thủ tướng Hungary Obran mong muốn “đưa châu Âu vĩ đại trở lại”.

Về đối ngoại, Hungary chú trọng tăng cường quan hệ với các quốc gia ngoài EU, đặc biệt là với các nước láng giềng và đối tác thương mại quan trọng. Hungary cho biết sẽ tổ chức nhiều hội nghị và cuộc gặp gỡ cấp cao nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế, chính trị và văn hóa với các đối tác này. Điều đó không chỉ giúp tăng cường vị thế của EU trên trường quốc tế mà còn mở ra nhiều cơ hội mới cho các doanh nghiệp châu Âu. Bà Marianne Dubois, chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Viện Quan hệ quốc tế Pháp, nhận xét: “Việc tăng cường quan hệ đối ngoại là một bước đi khôn ngoan của Hungary, đặc biệt trong bối cảnh các quốc gia đang tìm cách mở rộng thị trường và tăng cường hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, cần phải cẩn thận trong việc cân bằng giữa lợi ích quốc gia và lợi ích chung của EU”.

Một điểm nổi bật khác trong nhiệm kỳ của Hungary là việc tăng cường an ninh và quốc phòng. Hungary đã đề xuất việc thiết lập một cơ chế phản ứng nhanh trong trường hợp có các mối đe dọa an ninh, cùng với việc tăng cường chia sẻ thông tin tình báo giữa các quốc gia thành viên. Ngoài ra, Hungary cũng thúc đẩy việc tăng cường đầu tư vào công nghệ quốc phòng và đào tạo quân sự để đảm bảo EU có thể đối phó hiệu quả với các mối đe dọa an ninh. Tướng Michael Rhodes, cựu Tư lệnh NATO, cho rằng: “Sáng kiến của Hungary trong việc tăng cường an ninh và quốc phòng là cần thiết và đúng thời điểm. Việc thiết lập cơ chế phản ứng nhanh và chia sẻ thông tin tình báo sẽ giúp EU đối phó hiệu quả hơn với các mối đe dọa an ninh hiện nay”.

Những thách thức

Ngay từ đầu, một số quốc gia thành viên đã bày tỏ lo ngại về việc thay đổi cơ chế ra quyết định, cho rằng điều này có thể làm mất đi sự cân bằng quyền lực và lợi ích của các quốc gia nhỏ hơn. Một số khác lại tỏ ra không đồng tình với các chính sách về năng lượng và biến đổi khí hậu, cho rằng cần có các biện pháp cụ thể hơn để đảm bảo tính bền vững và công bằng. Tiến sĩ László Kovács, chuyên gia về chính trị châu Âu tại Đại học Corvinus ở Budapest, nhận xét: “Phản ứng từ các quốc gia thành viên là điều không thể tránh khỏi khi có những thay đổi lớn trong cơ chế hoạt động của EU. Tuy nhiên, việc đối thoại và tìm kiếm sự đồng thuận sẽ là chìa khóa để vượt qua những thách thức này”.

Hungary cũng phải đối diện với những vấn đề nội bộ, đặc biệt là việc duy trì sự ổn định chính trị và kinh tế trong nước. Các cuộc biểu tình và phong trào đối lập có thể gây áp lực lên chính phủ, đòi hỏi các biện pháp quản lý khéo léo và quyết đoán. Bên cạnh đó, Hungary cũng cần đảm bảo rằng các chính sách của mình phù hợp với lợi ích của toàn bộ EU, tránh việc gây ra mâu thuẫn và chia rẽ nội bộ.

Những vấn đề trong lòng EU thúc đẩy Hungary tiến hành thay đổi lớn.

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất khi Hungary làm Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC), đó là họ có còn duy trì sự ủng hộ mà EU đang có dành cho Ukraine nữa hay không. Nói về vấn đề này, Thủ tướng Hungary, ông Viktor Orban đã thẳng thừng phê phán EU: “Bộ máy quan liêu Brussels, sống trong bong bóng, đã đưa ra một số quyết định chính trị sai lầm trong những năm qua. Châu Âu ngày càng bị cuốn vào một cuộc chiến mà lục địa này không có gì để đạt được và có thể dễ dàng mất tất cả”.

Theo ông, vì “các quan chức Brussels muốn cuộc chiến này, coi đó là cuộc chiến của họ và muốn đánh bại Nga” nên tiền của người nộp thuế châu Âu “liên tục được gửi đến Ukraine, các công ty châu Âu đang phải hứng chịu thiệt hại vì các lệnh trừng phạt, lạm phát tăng cao và hàng triệu công dân châu Âu đang rơi vào tình thế khó khăn”. Vì thế, ông Orban được cho là sẽ đi đầu trong nỗ lực “rút lui” khỏi căng thẳng tại Ukraine bất chấp những lo ngại an ninh của nhiều nước thành viên. Chắc chắn sẽ có nhiều tiếng nói phản đối Hungary nếu họ theo đuổi chính sách này.

Không phải mọi người dân Hungary đều ủng hộ chính sách EU của chính phủ.

Để đương đầu với những thách thức, Thủ tướng Orban mới đây đã công bố kế hoạch thành lập một liên minh mới trong Nghị viện châu Âu (EU), cùng với đảng Tự do (FPOe) cực hữu của Áo và Phong trào trung dung ANO của cựu Thủ tướng Cộng hòa Czech Andrej Babis. Đây có thể là những nỗ lực đầu tiên của vị thủ tướng đầy tham vọng này trong nhiệm kỳ Chủ tịch EU của mình.

Tiến sĩ Zoltán Tóth, chuyên gia về kinh tế và chính trị tại Đại học Corvinus ở Budapest cho rằng: “Hungary đã chứng tỏ mình là một lãnh đạo mạnh mẽ và có tầm nhìn, góp phần định hình tương lai của EU trong bối cảnh đầy thách thức”. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng EU cần tiếp tục đoàn kết và hợp tác để vượt qua những thách thức hiện tại và đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai. Dù sao, tất cả vẫn còn ở phía trước, chúng ta sẽ chờ xem Hungary sẽ làm được gì trong 6 tháng tới.