Cẩn trọng với “mặc cảm Edip”

Những người từ nhỏ đã quyết định chỉ chọn bạn đời có tính cách, hình dáng giống bố mẹ mình có thể khó hòa nhập cuộc sống.

Các nhà tâm lý tại Đại học St Andrews ở Scotland vừa công bố một cuộc khảo sát trên 700 tình nguyện viên tuổi từ 18 đến 67 về vấn đề này. Kết quả là phần lớn chọn chồng có đặc điểm giống cha và chọn vợ có đặc điểm giống mẹ. Đó là hiện tượng hội nhập giới tính, hình thành ngay từ khi còn bé. Tuy nhiên, thường họ không nhận ra hoặc không nghĩ tới điều đó.

“Trong tâm lý học, điều này rất điển hình. Khi luôn phải tiếp xúc với một hình ảnh nào đấy, bạn sẽ thấy nó trở nên hấp dẫn hơn”, tiến sĩ Anthony Little, trưởng nhóm nghiên cứu, nói. Các nhà khoa học đã đo tỷ lệ khuôn mặt của các thành viên trong 52 gia đình. Họ phát hiện thấy sự tương quan đáng kể giữa những chàng rể với bố vợ, các cô con dâu với mẹ chồng.

“Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy ngay từ nhỏ, trẻ em đã định hình một khuôn mẫu tinh thần về bậc sinh thành có giới tính đối lập với chúng và tìm kiếm bạn đời theo khuôn mẫu đó”- tiến sĩ Tamas Bereczkei, một thành viên của nhóm nghiên cứu, nói.

Theo nhà tâm lý Đinh Đoàn, nhiều người mong muốn có người bạn đời giống bố mẹ mình, nhất là khi người bố, người mẹ thật sự mẫu mực. Họ thấy song thân rất yêu nhau nên cũng muốn xây dựng cho mình một gia đình chuẩn mực như vậy. Mặt khác, con người có nhu cầu an toàn rất lớn nên khi sống trong môi trường êm ấm, hạnh phúc, họ rất sợ sau này không có được gia đình như thế.

Tuy nhiên, cái đánh giá sự trưởng thành tâm lý của con người chính là sự chấp nhận điều khác biệt, nhìn thấy sự phong phú đa dạng ở đời, không phải cứ mô hình như bố mẹ mới là hạnh phúc. Vì thế, phụ huynh dạy con rằng có nhiều phương án cho hạnh phúc, phù hợp với từng hoàn cảnh và cá tính của mỗi người. Nếu không, con bạn sẽ gặp khó khăn, trở ngại về tâm lý trong chuyện tình cảm, khó hòa nhập với cuộc sống.

Có những trường hợp người bố gia trưởng, bạo lực khiến cuộc sống gia đình rất ngột ngạt, nhưng cô con gái sau đó vẫn yêu một chàng trai giống như vậy. Lý giải trường hợp này, ông Đinh Đoàn cho hay, bạo lực thường đẻ ra bạo lực. Những đứa trẻ sinh ra trong gia đình bố thường xuyên đánh đập mẹ, người mẹ cam chịu thì trẻ trai dễ cho rằng đàn ông phải là người quyết định mọi việc và giải quyết các xung đột gia đình theo cách của bố.

Còn trẻ gái nghĩ rằng phụ nữ là phải khổ cực và chấp nhận như vậy. Khi lớn lên, cô gái “tình nguyện” bị cuốn hút bởi những chàng trai gia trưởng, thậm chí thấy nhạt nhẽo nếu gặp một anh chàng hiền quá. Có cô gái đã tâm sự với nhà tâm lý Đinh Đoàn rằng: “Thà rằng anh ấy cứ quát em, tát em một cái còn hơn là cái gì anh ấy cũng bảo là tùy em, phát ốm lên được”.

Cẩn trọng với “mặc cảm Edip”

Người khác giới đầu tiên mà trẻ gái tiếp xúc là bố và với trẻ trai là mẹ. Trong giai đoạn đầu, trẻ gắn bó với song thân, ít tiếp xúc với môi trường bên ngoài nên rất quý cha mẹ, thậm chí yêu và nghĩ sau này lớn lên chỉ yêu người ấy thôi. Có những trẻ trai 5- 6 tuổi ghen với bố, căm ghét bố khi thấy bố thể hiện tình cảm với mẹ. Tâm lý học gọi đó là biểu hiện của hội chứng “mặc cảm Edip”.

Triệu chứng trên là bình thường nếu trẻ chưa đầy 6 tuổi. Nhưng nếu phụ huynh không khéo léo tách trẻ ra, hướng cho con tự lập thì có thể dẫn đến lệ thuộc lý trí và tình cảm vào bố, mẹ. Một số người sai lầm khi nghĩ mình là thần tượng của con, thích cảm giác đó nên tiếp tục nuôi dưỡng nó, khiến mối quan hệ càng sâu sắc hơn, trẻ không dứt ra được. Khi trưởng thành, đứa con khó xây dựng mối quan hệ mới, nhìn nhận các bạn khác giới một cách rất khắt khe, nghĩ ai cũng chẳng ra gì, không ai được như bố hoặc mẹ mình.

Theo ông Đinh Đoàn, trong thẳm sâu, một số trẻ ước lấy được bố, mẹ mình. Khi lớn lên, được đi học, trẻ bị ý thức xã hội tác động, biết ước mơ đó là xấu, trái với luân thường đạo lý, dẫn đến mâu thuẫn giữa khát vọng bên trong với luật lệ của xã hội bên ngoài. Trẻ bị giằng xé và mặc cảm mình là đứa xấu xa, tồi tệ, dẫn đến tự co mình lại, muốn gần gũi với bố mẹ nhưng cũng muốn tách ra xa để cưỡng lại cái ý muốn xấu ấy.

Sau đấu tranh, dằn vặt để thoát ra khỏi mặc cảm khiến người con tìm một người yêu na ná như bố mẹ mình. Trong trường hợp này, cả người có mặc cảm Edip và bạn đời của họ đều khổ. Có những người từ bé đã quyết định nếu không tìm được bạn đời giống bố hoặc mẹ mình thì sẽ không kết hôn.

Sẽ là bất hạnh nếu người có mặc cảm Edip là con một, sống với người mẹ quá yêu con (nhất là người phải nuôi con một mình). Họ dễ can thiệp rất sâu vào chuyện yêu đương, hôn nhân của con cái, khiến mối quan hệ mẹ chồng – nàng dâu rất căng thẳng. Người mẹ đó luôn nghĩ chính cô con dâu đã cướp mất đứa con thương yêu quý trọng mình nhất.Nhiều cô dâu trẻ rất khổ khi chồng hay nói: “Em không bằng mẹ anh. Mẹ anh khéo lắm chứ không nấu dở như em…”.

Để tránh mặc cảm Edip, nên sớm cho trẻ ngủ riêng, giữa bố và con gái, mẹ và con trai nên có khoảng cách. Không nên đùa, thơm các bộ phận sinh dục của trẻ cũng như thay quần áo trước mặt con mình, ngay cả khi trẻ còn rất nhỏ.

Theo VNE