Các văn bản quy định cấm: Không triệt để sẽ tạo cuộc đua ‘mờ ám’

Câu chuyện về “đèn xanh trong trường hợp đặc biệt” ở các văn bản quy phạm pháp luật hoặc văn bản mang tính chỉ đạo đặt ra nhiều dấu hỏi.

Thường vụ Tỉnh uỷ một tỉnh vừa có văn bản chỉ đạo “lãnh đạo có thông báo nghỉ hưu thì không được thực hiện việc tuyển dụng, bổ nhiệm, đề bạt hoặc thuyên chuyển cán bộ”. Đây được xem là động thái tích cực, đáng tuyên dương và nhân rộng. Tuy nhiên, trong văn bản này lại “để mở” về “trường hợp đặc biệt” thì báo cáo cấp thẩm quyền xem xét(!?).

Câu chuyện về “đèn xanh trong trường hợp đặc biệt” ở các văn bản quy phạm pháp luật hoặc văn bản mang tính chỉ đạo đặt ra nhiều dấu hỏi. Lâu nay những nghi án về những “chuyến tàu vét”, hay “ghi bàn ở phút 89″ vẫn khiến dư luận dậy sóng. Làm sao để đảm bảo tính nghiêm minh và không có sự lợi dụng “lách luật” khi có “vùng cấm” trong các văn bản này?

Đại biểu quốc hội Nguyễn Thị Khá: “Ở Việt Nam, cái gì cũng phải có đặc biệt(!)”

Tình trạng các văn bản quy phạm pháp luật đưa ra các quy định rồi sau đó lại chừa ra những “khoảng trống” là “trường hợp đặc biệt” nằm ngoài phạm vi cấm để có thể linh hoạt vận dụng, bà nghĩ sao về vấn đề này?

Đây là tình trạng khá phổ biến tới mức người ta nghĩ rằng, ở Việt Nam cái gì cũng phải có trường hợp đặc biệt. Nhiều khi, không có những cái đặc biệt hoặc trường hợp ngoại lệ nằm ngoài phạm vi cấm của văn bản thì người ta lại có cảm giác là luật không khả thi. Cái quan trọng là khi đưa ra những “khoảng trống” đó, người làm luật phải tính toán làm sao nó không bị lợi dụng cho những mục đích cá nhân, không vô tình tạo nên một cuộc đua “ lách luật“. Văn bản luật đề là cấm nhưng không triệt để, nhiều khi sẽ trở thành cơ hội, tạo một cuộc đua giành lợi nhuận mờ ám cho một số người.

Nhưng việc cấm không triệt để sẽ làm ảnh hưởng tới tính nghiêm minh của luật pháp và của cơ quan công quyền đưa ra văn bản luật đó?

Thực ra ngành nào, địa phương nào cũng có đặc thù riêng, nên không phải cứ có “khoảng trống” là xấu.

Còn việc đã có quy định cấm là phải thực hiện triệt để. Phải phân biệt rõ trường hợp nào không phải là cấm mà là quy định riêng. Nếu đã có quy định rồi, phải có cơ chế xử lý những trường hợp cụ thể. Phải dựa trên lợi ích của đa số chứ không phải theo số đông. Nếu thực hiện được đúng như vậy, người dân sẽ còn hoan nghênh hơn nữa.

Việc tạo nên những ngoại lệ, vô hình trung có tạo nên những người tìm mọi cách “lách luật” không thưa bà?

Về vấn đề có những trường hợp ngoại lệ trong quy định cấm của pháp luật thì hiện nay còn nhiều ý kiến lắm. Thậm chí, bây giờ trong Luật văn bản pháp luật cũng còn những văn bản như vậy. Vì thế, phải có sự tính toán rất kỹ và cân nhắc về “trường hợp đặc biệt” một cách cụ thể, chi tiết.

Khi lệnh cấm có “vùng cấm”

Trước đó, Thứ trưởng bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Thanh Hòa có văn bản gửi thủ trưởng các đơn vị trực thuộc Bộ, yêu cầu các đơn vị không được đi công tác nước ngoài bằng tiền doanh nghiệp đài thọ. Cụ thể, bộ LĐ-TB&XH yêu cầu thủ trưởng các đơn vị trực thuộc Bộ, không đề xuất bố trí 2 lãnh đạo chủ chốt của đơn vị cùng tham gia một lần đi công tác nước ngoài, trừ trường hợp đặc biệt phải báo cáo lãnh đạo Bộ lý do cụ thể.

Nhưng trường hợp đặc biệt như thế nào thì không có quy định rõ. Nhiều người vẫn còn nhớ, cuối năm 2009 khi lệnh cấm sử dụng căn hộ chung cư làm văn phòng đã gây xôn xao. Cho đến nay cũng đã hơn 5 năm, việc xử phạt các trường hợp vi phạm về sử dụng căn hộ chung cư làm văn phòng vẫn chưa có một thống kê nào cụ thể để thể hiện sự sát sao, nghiêm minh của luật cấm này khi đi vào đời sống.

Tương tự là câu chuyện cấm tuyển sinh trái tuyến của bộ GD-ĐT. Theo quy định của Bộ thì: Các địa phương có trách nhiệm quản lý tuyển sinh đầu năm học tùy thuộc vào tình hình thực tế một cách hài hòa. Trước tiên, các trường học phải ưu tiên tuyển sinh 100% học sinh đúng tuyến được vào học ở trường, nếu còn chỉ tiêu, các trường mới được tuyển sinh thêm học sinh trái tuyến.

Thực tế, nhiều trường học ở các TP lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM, nhiều trường học quá tải, không còn chỗ cho học sinh đúng tuyến nhưng lại vẫn còn suất cho học sinh trái tuyến. Nghịch lý này được nhiều người giải thích trong “dấu ba chấm…”. Cụ thể đến nỗi, cách đây không lâu, bà Trần Thị Thắm, Phó Vụ trưởng vụ Giáo dục Tiểu học, bộ GD-ĐT cũng phải khẳng định ” Cấm tuyển sinh trái tuyến là duy ý chí”.

Thực tế việc nhiều cơ quan, bộ ngành sau khi ban hành các văn bản quy phạm pháp luật phải rút lại hoặc mở ra những điều bổ sung, những trường hợp ngoại lệ không còn là quá hiếm trong thời gian gần đây. Điều này ít nhiều ảnh hưởng tới cái nhìn của người dân về “cấm” trong thực thi văn bản luật, tạo nên tâm lý lách luật, vô hình trung khiến lệnh cấm dần mất đi “quyền năng” của mình.

TS Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển: Càng cấm người ta càng tìm cách… lách? Việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã cấm nhưng vẫn có trường hợp đặc biệt nằm ngoài quy định, TS Hồ nhấn mạnh, thực ra trong hệ thống văn bản quy phạm pháp quy của chúng ta rất nhiều văn bản có quy định như vậy. Ví dụ như luật Đầu tư còn để ngỏ đến mấy trăm, hàng nghìn loại đầu tư có điều kiện nhưng lại chưa quy định được cái gì là có điều kiện, điều kiện như thế nào và phải chờ văn bản hướng dẫn. Thực tế, các cơ quan quản lý muốn quản thật chặt để bảo đảm nhưng quản càng chặt thì người ta càng tìm mọi cách để “chen” kẽ hở và chắc chắn quy định cấm ít tác dụng.

PGS.TS Phạm Bích San, nguyên Phó Tổng thư kí Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam: “Di động” nhiều quá thì luật không còn là luật nữa hợp đặc biệt”

PGS.TS San thẳng thắn cho rằng, trong cuộc sống, luật không thể bao phủ tất cả mọi ngõ ngách, mọi vấn đề phát sinh. Vì vậy việc điều chỉnh sao cho phù hợp với tâm tư, nguyện vọng, quyền lợi của đại đa số người dân cũng là việc cần cân nhắc trong quá trình làm luật. Luật có thể di động nhưng di động nhiều quá thì không còn là luật nữa! Vì vậy, phải tính làm sao trên mặt bằng chung để luật di động ở mức ít nhất, tối thiểu để không ảnh hưởng tới tính triệt để của các văn bản luật khi áp dụng đi vào đời sống. Cũng theo ông San, tình trạng du di của luật phản ánh được phần nào thói quen, một nét “thâm căn cố đế” trong văn hóa của người Việt là linh động trong tất cả mọi việc.

Ông Vũ Quốc Hùng, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương: Không được tuỳ tiện du di lợi dụng “trường

Chúng ta luôn luôn có chủ trương và đang phấn đấu để thực hiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa, thượng tôn pháp luật. Tuy nhiên, trong giai đoạn quá độ hiện nay, khi các văn bản quy phạm pháp luật đang được hoàn thiện, điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều hạn chế khiến việc thực thi luật còn hạn chế và có sự du di. Quy định có trường hợp đặc biệt nằm ngoài sự điều chỉnh của luật phải cụ thể, chi tiết để tránh việc lạm dụng “lách luật”.

Theo nguoiduatin