Các loại bệnh đái tháo đường thường gặp
Bệnh đái tháo đường có thể gặp ở mọi lứa tuổ.i, dân tộc, vùng miền và ngày càng gia tăng.
Vậy đái tháo đường bao gồm những loại nào?
Đái tháo đường type 1
Đái tháo đường type 1 là tình trạng bệnh lý xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất được hoặc sản xuất rất ít insulin dẫn đến thiếu hụt insulin nội sinh nghiêm trọng. Do vậy người bệnh cần điều trị bằng insulin thay thế suốt cuộc đời
PGS.TS. Vũ Bích Nga, nguyên Viện trưởng Viện Đái tháo đường và Rối loạn chuyển hóa, trường Đại học Y Hà Nội cho biết, insulin là một loại hormone quan trọng giúp điều chỉnh lượng glucose (đường) trong má.u. Trong những trường hợp bình thường, insulin hoạt động theo các bước sau:
Cơ thể phâ.n hủ.y thức ăn thành glucose (đường), đây là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể.
Glucose đi vào má.u, báo hiệu cho tuyến tụy giải phóng insulin.
Insulin giúp glucose trong má.u đi vào các tế bào cơ, mỡ và gan để chúng có thể sử dụng làm năng lượng hoặc dự trữ để sử dụng sau.
Khi glucose đi vào tế bào và nồng độ glucose trong má.u giảm sẽ báo hiệu cho tuyến tụy ngừng sản xuất insulin.
Nếu cơ thể không có đủ insulin, quá nhiều đường sẽ tích tụ trong má.u, gây tăng đường huyết (đường huyết cao) và cơ thể không thể sử dụng thức ăn bạn ăn vào để tạo năng lượng. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hoặc thậm chí t.ử von.g nếu không được điều trị kịp thời. Những người mắc bệnh đái tháo đường type 1 cần insulin tổng hợp hàng ngày để sống và khỏe mạnh.
Video đang HOT
Lấy má.u kiểm tra lượng đường trong má.u cho người bệnh đái tháo đường.
Đái tháo đường type 2
Đái tháo đường type 2 đặc trưng bởi lượng đường trong má.u cao bất thường do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc insulin mà cơ thể sản xuất ra không hoạt động bình thường, được gọi là kháng insulin. Bệnh đái tháo đường type 2 thường không có triệu chứng, phát hiện qua xét nghiệm má.u tình cờ hoặc xét nghiệm sàng lọc ở người có nguy cơ cao.
Một số có triệu chứng khi đường đã quá cao và gây ra nhiều biến chứng ở tim mạch, thận mắt, thần kinh hoặc có thể khát nước quá mức, đi tiểu nhiều và mệt mỏi. Theo thời gian, đái tháo đường type 2 có thể gây vấn đề nghiêm trọng về mắt, bàn chân, tim, mạch má.u và thần kinh.
Theo PGS.TS. Vũ Bích Nga, hầu hết người bệnh đái tháo đường là mắc đái tháo đường type 2. Tuy nhiên, bệnh lý này có thể phòng ngừa được bằng cách thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất thường xuyên, duy trì cân nặng trong giới hạn bình thường. Bên cạnh đó, cần kiểm tra lượng đường trong má.u định kỳ, nhất là người có nguy cơ cao.
Khi đã bị đái tháo đường type 2, người bệnh cần được kiểm soát đường má.u bằng chế độ ăn, tập luyện và dùng thuố.c hạ đường má.u theo chỉ định của bác sỹ để kiểm soát bệnh.
Bệnh đái tháo đường type 2 có thể không được chẩn đoán trong nhiều năm nếu không có hoặc bỏ sót các triệu chứng. Chính vì vậy, cách tốt nhất để phát hiện bệnh sớm là kiểm tra sức khỏe định kỳ và xét nghiệm má.u.
Bệnh đái tháo đường thai kỳ
PGS.TS. Vũ Bích Nga cho biết, đái tháo đường thai kỳ xuất hiện trong thời gian mang thai, gây ra lượng đường trong má.u cao có thể ảnh hưởng đến thai kỳ và sức khỏe của em bé, nhưng thường không gây ra các dấu hiệu hoặc triệu chứng đáng chú ý. Đái tháo đường thai kỳ thường được phát hiện khi kiểm tra sức khỏe tổng thể như một phần trong chăm sóc sức khỏe trước sinh.
Để kiểm soát đái tháo đường thai kỳ, phụ nữ mang thai cần thực hiện tiêu thụ thực phẩm lành mạnh, tập thể dục và nếu cần dùng thuố.c theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Kiểm soát tốt lượng đường trong má.u không chỉ giúp thai phụ và thai nhi khỏe mạnh mà còn ngăn ngừa tình trạng sinh khó.
Khi mắc đái tháo đường thai kỳ, thông thường lượng đường trong má.u sẽ trở lại mức bình thường ngay sau khi sinh. Đối với những người có tiề.n sử đái tháo đường thai kỳ rất có thể sẽ mắc đái tháo đường type 2 trong tương lai.
Đái tháo đường thai kỳ xảy ra trong thời kỳ mang thai cần được kiểm soát tốt để bảo vệ sức khỏe bà mẹ và thai nhi.
Đái tháo đường thứ phát
PGS. TS. Vũ Bích Nga cho biết, đái tháo đường thứ phát do nguyên nhân khác làm tăng đường má.u, chẳng hạn như: Các u bài tiết của tuyến thượng thận, sử dụng corticoid gây hội chứng cushing trên lâm sàng, sử dụng thuố.c gây ra đái tháo đường, do thừa hormon tuyến giáp, do u bài tiết tuyến yên như GH, ACTH làm tăng đường má.u, bệnh lý ở tụy như ung thư tụy, viêm tụy mạn.
Với loại bệnh đái tháo đường thứ phát, người bệnh cần được thăm khám, tìm nguyên nhân cụ thể mới có phương pháp điều trị thích hợp.
Gia tăng trẻ mắc đái tháo đường type 1
Số liệu từ các bệnh viện cho thấy bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) típ 1 đang có xu hướng ngày một gia tăng, đặc biệt là ở lứa tuổ.i trẻ em.
Trẻ mắc đái tháo đường type 1 điều trị tại Bệnh viện Nội tiết trung ương. Ảnh: BVCC.
Số liệu thống kê từ Liên đoàn ĐTĐ thế giới (IDF) năm 2022 cho thấy, trên thế giới có 8,75 triệu người đang chung sống với ĐTĐ type 1, 1,52 triệu người (17,4%) trong số này là người dưới 20 tuổ.i. Tại Việt Nam, thông tin mới nhất từ Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, hiện chưa có dữ liệu đầy đủ về dịch tễ của ĐTĐ type 1 ở tr.ẻ e.m. Thế nhưng, dữ liệu từ các bệnh viện tuyến cuối về tr.ẻ e.m cho thấy có khoảng gần 2.000 trẻ được chẩn đoán ĐTĐ type 1 và có xu hướng gia tăng trong cả nước từ 7 năm gần đây.
Tại Bệnh viện Nhi trung ương, từ năm 2017 - 2023, mỗi năm có từ 60 - 95 trẻ mới được chẩn đoán ĐTĐ type 1 và số liệu này đang ngày một gia tăng. Trong khi đó, theo ghi nhận tại Bệnh viện Nội tiết trung ương cho thấy, tình trạng người bệnh được chẩn đoán ĐTĐ típ 1 nhập viện điều trị khá thường xuyên, chủ yếu là những bệnh nhân trẻ tuổ.i, nhiều trường hợp chưa thành niên.
Đơn cử, Bệnh viện Nội tiết trung ương hiện đang điều trị một trường hợp bệnh nhi 8 tuổ.i mắc ĐTĐ type 1 được chẩn đoán lần đầu. Mẹ bệnh nhi cho biết, thời gian gần đây cháu bé có xuất hiện các triệu chứng như mệt, khát nước, uống nhiều, đi tiểu nhiều, gầy sút cân. Gia đình thấy bé có các triệu chứng như vậy nên đưa bé đi khám tại Bệnh viện Nội tiết trung ương.
Bé nhập viện trong tình trạng đường huyết cao 26,1 mmol/l, cao gấp nhiều lần người bình thường kèm theo dấu hiệu mất nước. Sau khi vào viện và được làm các xét nghiệm chẩn đoán xác định, bé đã được điều trị tích cực, bù dịch, kiểm soát đường huyết bằng insulin, tư vấn và điều chỉnh thực hiện chế độ dinh dưỡng. Đây chỉ là một trong số rất nhiều trường hợp ĐTĐ type 1 ở tr.ẻ e.m đã được điều trị tại Bệnh viện Nội tiết trung ương.
BS Nguyễn Mạnh Tuấn - khoa Nội tiết (Bệnh viện Nội tiết trung ương) cho biết, ĐTĐ type 1 là tình trạng bệnh lý xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất được hoặc sản xuất rất ít insulin dẫn đến thiếu hụt insulin nội sinh nghiêm trọng. Chính vì điều này ĐTĐ type 1 thường được gọi là ĐTĐ phụ thuộc insulin.
Bệnh thường được chẩn đoán ở tr.ẻ e.m và người trẻ tuổ.i. Bệnh có thể khởi phát từ vài tháng tuổ.i, độ tuổ.i hay gặp nhất là 10 - 14 tuổ.i. Nguyên nhân gây ra ĐTĐ type 1 thì đến 95% trường hợp do cơ chế tự miễn và 5% không rõ nguyên nhân. Do hệ miễn dịch tấ.n côn.g nhầm và phá hủy các tế bào có nhiệm vụ sản xuất insulin ở tuyến tụy. Một vài yếu tố nguy cơ như nhiễm virus Coxsackie, Rubella, Cytomegalo... hoặc chế độ ăn tiếp xúc sớm với sữa bò cũng có liên quan tới việc khởi phát bệnh.
Cũng theo BS Tuấn, trước đây nhiều người nhầm lẫn rằng ĐTĐ type 1 là một bệnh lý di truyền, điều này không đúng. ĐTĐ type 1 không được xếp vào nhóm bệnh rối loạn di truyền. Tuy nhiên, một người có khả năng mắc bệnh ĐTĐ tuýp 1 cao hơn nếu có người thân trực hệ chẳng hạn như cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh này.
Do vậy khi thấy xuất hiện các triệu chứng như khát nước, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy sút cân, mệt mỏi, mờ mắt, đái dầm mới ở trẻ chưa bị trước đây... đặc biệt, khi xuất hiện kèm theo một số triệu chứng cảnh báo nguy hiểm của ĐTĐ type 1 như đau bụng, nôn, rối loạn ý thức, thở nhanh sâu, hơi thở có mùi trái cây chín (táo chín...) thì người bệnh phải được đưa ngay tới cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán xác định và điều trị kịp thời.
Theo các chuyên gia của Bệnh viện Nội tiết trung ương, khác với ĐTĐ type 2 có thể phòng ngừa được bằng lối sống lành mạnh, ĐTĐ type 1 gần như không thể ngăn ngừa được.
Đối với bệnh ĐTĐ type 1, quan trọng nhất là cần chú ý các triệu chứng của tăng đường huyết như khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy sụt cân, đặc biệt là tr.ẻ e.m. Trẻ có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) bị ĐTĐ type 1 có thể xét nghiệm kháng thể để xác định nguy cơ ĐTĐ type 1.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường típ 1 Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) típ 1 là bệnh lý mạn tính, cần được điều trị suốt đời. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời cũng như kiểm soát đường huyết chặt chẽ sẽ dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm. Đái tháo đường típ 1 xảy ra ở mọi lứa tuổ.i nhưng thường gặp ở tr.ẻ e.m, thanh...