Cá voi sát thủ tấn công tàu thuyền để trả thù?

Các vụ tấn công liên tục của cá voi sát thủ gần bán đảo Iberia ở châu Âu gần đây làm dấy lên những suy đoán cho rằng loài động vật này đang tìm cách trả thù sau một sự cố liên quan con người.

Cá voi sát thủ, hay còn gọi là cá heo đen lớn, cá hổ kình (orca), tên khoa học là Orcinus orca, hôm 4.5 đã tấn công một chiếc thuyền buồm tại eo biển Gibraltar, lối dẫn từ Đại Tây Dương vào Địa Trung Hải.

Các vụ cá voi sát thủ đâm vào thuyền gần bán đảo Iberia tăng lên từ năm 2020. Ảnh SHUTTERSTOCK

Thuyền trưởng Werner Schaufelberger nói với ấn phẩm Yacht của Đức rằng có 2 con nhỏ và một con lớn tấn công thuyền. “Hai con nhỏ lắc bánh lái đằng sau còn con lớn liên tục lùi ra xa và đâm thẳng hết lực vào mạn thuyền”, ông nói.

Vị thuyền trưởng cho biết những con nhỏ đã bắt chước con lớn và sau đó cũng đâm đầu vào thuyền. Tuần duyên Tây Ban Nha đã giải cứu thủy thủ đoàn và kéo con thuyền về cảng Barbate, nhưng nó bị chìm ở lối vào cảng.

Hai ngày trước đó, một đàn 6 con cá voi sát thủ đã tấn công một chiếc thuyền buồm khác đang đi qua eo biển. Greg Blackburn, người ở trên tàu, nói với 9news rằng đã nhìn thấy con cá mẹ có vẻ đã dạy cho những con nhỏ cách lao vào bánh lái.

Các báo cáo về những cuộc chạm trán hung hãn của cá voi sát thủ với tàu thuyền ngoài khơi bờ biển bán đảo Iberia bắt đầu xuất hiện vào tháng 5.2020 và ngày càng trở nên thường xuyên hơn, theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 6 năm ngoái trên chuyên san Khoa học Động vật biển có vú (Marine Mammal Science). Các cuộc tấn công dường như chủ yếu nhắm vào thuyền buồm và theo một khuôn mẫu rõ ràng: bầy cá tiếp cận từ phía sau và tấn công bánh lái, sau đó mất hứng thú khi ngăn chặn con thuyền thành công.

Đồng tác giả của nghiên cứu, nhà sinh vật học Alfredo Lopez Fernandez tại Đại học Aveiro (Bồ Đào Nha) và là đại diện của một tổ chức về cá voi sát thủ Đại Tây Dương, cho biết các báo cáo về những vụ đụng độ đã xuất hiện liên tục kể từ năm 2020 ở những nơi tìm thấy cá voi sát thủ, như Galicia (tây bắc Tây Ban Nha) hoặc eo biển Gibraltar.

Ông cho hay có hơn 500 vụ được ghi nhận từ năm 2020 và có 3 thuyền bị chìm. Hầu hết vụ đụng độ không gây hại. “Chúng tôi ước tính rằng cá voi sát thủ chỉ chọn một thuyền trong số hàng trăm chiếc di chuyển cùng một địa điểm”, ông Fernandez nói. Trong khi đó, các nhà nghiên cứu nghi ngờ một sự kiện nào đó gây chấn thương tâm lý đã làm thay đổi hành vi của một con cá voi sát thủ, sau đó cả đàn bắt chước theo, theo chuyên san Live Science.

Cá voi sát thủ đuổi theo một con thuyền. Ảnh BỘ GIAO THÔNG TÂY BAN NHA

“Cá voi sát thủ làm điều đó có mục đích. Đương nhiên chúng tôi không biết ngọn nguồn hay động cơ là gì, nhưng hành vi tự vệ do chấn thương ngày càng mang tính thuyết phục hơn đối với chúng tôi”, ông Fernandez nói.

Các chuyên gia nghi ngờ một con cá voi sát thủ cái có tên White Gladis, từng đâm phải một con thuyền hoặc bị mắc vào lưới đánh cá trái phép, đã thay đổi hành vi sau sự kiện đó, dẫn đến những vụ chạm trán với tàu thuyền.

Theo một nghiên cứu, cá voi sát thủ là loài có tính xã hội, có thể học và bắt chước các hành vi của con khác. “Chúng tôi không diễn giải rằng cá voi sát thủ đang dạy con nhỏ, dù hành vi đã truyền theo chiều dọc từ con lớn sang con nhỏ, đơn giản là bằng cách bắt chước, sau đó theo chiều ngang giữa các con nhỏ với nhau, vì chúng coi đó là điều quan trọng đối với chúng”, ông Fernandez nói.

Cá voi sát thủ bất ngờ tấn công tàu thuyền ở Tây Ban Nha

Ông Fernandez cho rằng cá voi sát thủ có thể coi hành vi đó là có lợi dù nguy cơ khi chúng đâm đầu vào các con thuyền. Từ khi các vụ việc bắt đầu vào năm 2020, bốn con cá voi sát thủ đã chết tại vùng biển Iberia dù không thể xác định mối liên hệ trực tiếp với các vụ chạm trán với tàu thuyền.

Giới chuyên gia cũng cho rằng hành vi bất thường này có thể là thú vui nhất thời của cá voi sát thủ. “Chúng là loài động vật cực kỳ tò mò và vui vẻ nên đây có thể là một trò chơi hơn là hành vi hung dữ”, nhà nghiên cứu về cá voi sát thủ Deborah Giles tại Đại học Washington (Mỹ) nói với Live Science.

Các vụ đụng độ gia tăng trở thành mối lo ngại đối với sự an toàn của thủy thủ cũng như quần thể cá voi sát thủ Iberia, được liệt kê là loài cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN). Một nghiên cứu hồi năm ngoái cho thấy tính đến năm 2011, chỉ ghi nhận 39 con cá voi sát thủ Iberia.