Bước tiếp nối của các thế hệ

“ Người cao tuổi là nguồn kiến thức và kinh nghiệm vô giá, đồng thời có nhiều đóng góp cho hòa bình, phát triển bền vững và bảo vệ hành tinh của chúng ta”.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres đã khẳng định thông điệp trên nhân Ngày Quốc tế Người cao tuổi 1/10, kêu gọi đảm bảo quyền của người cao tuổi để có thể thích ứng với xã hội dân số già, đồng thời tận dụng và phát huy khả năng của nguồn lực hiện chiếm 10% dân số toàn cầu này.

Người cao tuổi tập thể dục tại Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: AFP/TTXVN

Trên thế giới hiện nay, nhóm người cao tuổi (từ 65 tuổi trở lên) đang tăng nhanh hơn tất cả các nhóm tuổi khác. Hầu hết mọi quốc gia trên thế giới đều đang chứng kiến sự tăng trưởng về số lượng và tỷ lệ người cao tuổi trong dân số. Theo số liệu của LHQ, trong hơn 4 thập niên qua, số người cao tuổi đã tăng gấp 3 lần, từ khoảng 260 triệu năm 1980 lên 761 triệu năm 2021. Tức là hiện nay, cứ 10 người trên toàn cầu thì có một người từ 65 tuổi trở lên.

Theo số liệu của cơ quan thống kê Statista (Đức) năm 2021, Liên minh châu Âu (EU) là khu vực có dân số già nhất thế giới với tỷ lệ người cao tuổi chiếm 21%. Tiếp sau là khu vực Bắc Mỹ (17%), châu Đại Dương (13%), châu Á (10%), khu vực Mỹ Latinh và Caribe (8%). Châu Phi, nơi có tuổi thọ trung bình thấp nhất, có tỷ lệ người cao tuổi chỉ 4%. Xét theo quốc gia, Nhật Bản hiện là nước có tỷ lệ dân số trên 65 tuổi cao nhất thế giới – chiếm 29,9% tổng dân số, tiếp đó là Italy (24,1%), Phần Lan (23,3%), Bồ Đào Nha (22,9%), Hy Lạp (22,8%), Đức và Bulgaria (mỗi nước 22,4%). Tại Việt Nam, tính đến năm 2021, số người trên 65 tuổi chiếm 8,3%.

Ước tính, đến năm 2050, số người cao tuổi có thể tăng hơn gấp đôi so với hiện nay, lên 1,6 tỷ người, tức là cứ 6 người trên thế giới thì có một người từ 65 tuổi trở lên, chiếm khoảng 16-17% dân số toàn cầu. Số người từ 80 tuổi trở lên thậm chí còn tăng nhanh hơn, dự kiến sẽ tăng gấp 3, từ 143 triệu năm 2019 lên 426 triệu người vào năm 2050. Riêng tại EU, vào giữa thế kỷ này, khoảng 30% dân số, tức là cứ 3 người lại có một người, sẽ thuộc lớp người được gọi là “thế hệ cũ”. Tại châu Á, khoảng 40% dân số của Hong Kong (Trung Quốc), Hàn Quốc và Nhật Bản sẽ từ 65 tuổi trở lên.

Những con số trên cho thấy già hóa dân số là xu hướng toàn cầu không thể đảo ngược và có thể trở thành một trong những thay đổi về mặt xã hội quan trọng nhất của thế kỷ 21 này, tác động đến hầu hết các lĩnh vực của xã hội và nền kinh tế. Dân số già hóa nhanh chóng sẽ tạo gánh nặng cho hệ thống lương hưu, đồng thời gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn lực lao động, tăng nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ và cơ sở hạ tầng dành cho người cao tuổi như chăm sóc sức khỏe, giao thông và phúc lợi xã hội.

Giới chuyên gia cho rằng với sự tăng trưởng nhanh về số lượng người cao tuổi, việc điều chỉnh chính sách để đáp ứng nhu cầu của họ là điều cấp thiết. Do đó, các xã hội có dân số già nên thực hiện các bước điều chỉnh chính sách công phù hợp với tỷ lệ người cao tuổi ngày càng tăng như cải thiện tính bền vững của hệ thống lương hưu và an sinh xã hội cũng như thiết lập các hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn dân và chăm sóc dài hạn, nhằm bảo đảm quyền của người cao tuổi.

Đây cũng là chủ đề của Ngày Quốc tế Người cao tuổi 1/10 năm nay “Thực hiện cam kết trong Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền đối với người cao tuổi: Xuyên suốt các thế hệ”. Tổng Thư ký LHQ Guterres cho rằng cần phải đảm bảo sự tham gia tích cực, đầy đủ và đóng góp của người cao tuổi thông qua các chính sách xã hội và nơi làm việc dựa trên những nhu cầu cụ thể của họ. Ông nhấn mạnh: “Chúng ta phải thúc đẩy đối thoại và đoàn kết giữa các thế hệ. Cùng nhau, chúng ta hãy xây dựng những xã hội hòa nhập và thân thiện hơn với các lứa tuổi cũng như một thế giới kiên cường hơn cho tất cả mọi người”.

Trước những thách thức to lớn do vấn đề già hóa dân số đặt ra, các nước trên thế giới đã triển khai các biện pháp nhằm thích ứng với tình trạng này. Nhật Bản đang khuyến khích các doanh nghiệp tạo điều kiện cho những người cao tuổi vẫn còn đủ sức khỏe làm việc. Trung Quốc cũng lên kế hoạch tuyển dụng lại những giáo viên đã nghỉ hưu dưới 70 tuổi nhằm bù đắp cho số lượng nhân viên ngành giáo dục về hưu hàng loạt, đồng thời tận dụng kinh nghiệm và chuyên môn của họ. Hàn Quốc đang tăng cường đầu tư cho hệ thống phúc lợi người cao tuổi như cơ sở cung cấp dịch vụ chăm sóc tại nhà, viện dưỡng lão, cơ quan hỗ trợ việc làm người cao tuổi.

Ở châu Âu, ngoài biện pháp mở rộng cánh cửa chào đón thêm người lao động nhập cư như Đức, các nước cũng đang tiếp tục điều chỉnh các chính sách nhằm tạo cơ hội làm việc tốt hơn cho lực lượng dân số già bên cạnh việc tăng cường hệ thống chăm sóc sức khỏe và dịch vụ cho người cao tuổi ứng dụng kỹ thuật số (như ở Ba Lan, Phần Lan).

Người cao tuổi được khám sức khỏe miễn phí tại Trạm Y tế Phường 9, Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Đinh Hằng/TTXVN

Tại Việt Nam, từ nhiều năm qua, ảng và Nhà nước đã xây dựng và ban hành nhiều chính sách lồng ghép vấn đề người cao tuổi vào các chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, trong đó có Luật Người cao tuổi. Luật này quy định quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi; trách nhiệm của gia đình, Nhà nước và xã hội trong việc phụng dưỡng, chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi. Chính phủ Việt Nam đã quyết định lấy tháng 10 hằng năm là “Tháng hành động vì người cao tuổi Việt Nam” và chủ đề năm nay là “Người cao tuổi được phát huy và chăm sóc đầy đủ”, với phương châm “quan tâm đến người cao tuổi cũng là khẳng định trách nhiệm với thế hệ mai sau”.

Thực tế, việc con người sống thọ hơn và khỏe mạnh hơn là kết quả của tiến bộ khoa học, y tế, điều kiện sống và làm việc tốt hơn, phúc lợi tăng lên và cải thiện sức khỏe cộng đồng. Trong bối cảnh thế giới đang nhanh chóng bước vào “kỷ nguyên của người cao tuổi”, LHQ khẳng định những người cao tuổi, với uy tín, kỹ năng, tri thức và kinh nghiệm tích lũy được, là nhân tố quan trọng của sự phát triển. Bảo đảm quyền của người cao tuổi, để người cao tuổi tiếp tục phát huy vai trò chỉ đường, dẫn dắt thế hệ trẻ, đóng góp vào sự phát triển của cộng đồng, của đất nước, cũng là yêu tố giúp duy trì sự gắn kết giữa các thế hệ trong xã hội loài người.