Bí ẩn mẩu DNA trong ‘kẹo cao su’ thời đồ đá
Các nhà khoa học đã trích xuất DNA từ ‘ kẹo cao su’ được thanh thiếu niên sử dụng cách đây 9.700 năm, hé lộ lối sống và chế độ ăn của họ.
Dựa trên phân tích DNA còn sót lại trong các mẩu kẹo cao su có nguồn gốc từ nhựa cây bạch dương, nghiên cứu mới đăng trên Scientific Reports đã hé lộ bức tranh sinh động về cuộc sống của người châu Âu tiền sử cách đây 9.700 năm.
Cảnh tượng được tái hiện vào một ngày thu trên bờ biển phía tây Scandinavia, nơi một nhóm người đi săn bắn, hái lượm đang cắm trại. Sau khi thưởng thức món cá hồi, thịt nai và hạt phỉ, một nhóm thanh thiếu niên, cả nam lẫn nữ, rủ nhau nhai nhựa cây để lấy keo.
Tuy nhiên, một trong những người này có dấu hiệu viêm nha chu nghiêm trọng, khiến việc ăn thịt nai và nhai nhựa cây trở nên khó khăn.
Một bản sao được đúc từ một trong những miếng “kẹo cao su”. Ảnh: Verner Alexandersen.
DNA trong “kẹo cao su”
Những “kẹo cao su” này được làm từ nhựa vỏ cây bạch dương, có màu đen như hắc ín, trộn lẫn với nước bọt và mang dấu răng rõ ràng.
Chúng được tìm thấy cách đây 30 năm, nằm cạnh xương người tại di tích khảo cổ Huseby Klev – có niên đại 9.700 năm, là một trong những địa điểm chứa hóa thạch người cổ nhất ở Thụy Điển.
Các nhà nghiên cứu cho rằng những người săn bắn, hái lượm thời đó nhai nhựa vỏ cây bạch dương để làm vật liệu kết dính. Tuy nhiên, chúng cũng được nhai cho mục đích giải trí hoặc y học.
Theo nghiên cứu, một nửa DNA trong số các mảnh nhựa được tìm thấy có nguồn gốc từ con người. Con số này cao hơn nhiều so với những gì thường thấy trong xương và răng cổ đại.
Video đang HOT
Đây là một trong những bộ gene người cổ xưa nhất từng được tìm thấy ở Scandinavia, mang đặc điểm di truyền đặc trưng của những người săn hái lượm thời Mesolithic.
Thú vị hơn nữa, DNA được tìm thấy trong các mẫu có cả của nam giới và nữ giới. Các nhà nghiên cứu cho rằng thanh thiếu niên cả nam và nữ đều tham gia vào việc chế tạo keo dán cho công cụ, chẳng hạn như gắn rìu đá vào cán gỗ.
Nhưng một nửa số DNA không phải của con người thì sao? Các nhà khoa học chỉ ra phần lớn DNA này đến từ các sinh vật như vi khuẩn và nấm đã sống trong nhựa cây kể từ khi nó bị vứt bỏ cách đây 9.700 năm. Tuy nhiên, một phần khác lại đến từ vi khuẩn sống trong miệng của người nhai nó, cùng với những mảnh thức ăn còn sót lại trước khi họ nhai vỏ cây bạch dương.
Phân tích tất cả những DNA này là một nhiệm vụ phức tạp và khó khăn. Các nhà khoa học đã phải điều chỉnh các công cụ máy tính hiện có và xây dựng một số chiến lược phân tích mới. Vì vậy, nghiên cứu này đã trở thành bước khởi đầu cho việc phát triển một quy trình phân tích hoàn toàn mới.
Quy trình này bao gồm việc khai thác DNA bằng các phương pháp khác nhau để phân tích đặc điểm, ghép các đoạn DNA ngắn thành chuỗi dài hơn và sử dụng kỹ thuật máy học để phân loại các đoạn DNA thuộc về các tác nhân gây bệnh.
Ngoài ra, dữ liệu cũng được so sánh với những gì chúng ta thấy trong miệng của người hiện đại bị sâu răng và viêm nha chu.
“Kẹo cao su” thời tiền sử tiết lộ chế độ ăn của thanh thiếu niên thời đồ đá. Ảnh: CBS News.
Hé lộ vi khuẩn miệng và cả dấu vết bữa ăn
Các nhà khoa học đã tìm thấy trong miếng “cao su” nhai dở nhiều loại vi khuẩn thường gặp trong miệng người hiện đại. Tuy nhiên, họ cũng phát hiện dấu vết của vi khuẩn liên quan đến các bệnh như sâu răng ( Streptococcus mutans) và các bệnh toàn thân như viêm màng não do Hib và viêm nội tâm mạc. Ngay cả vi khuẩn gây áp xe cũng xuất hiện trong mẫu vật.
Tần suất xuất hiện của các vi khuẩn gây bệnh này cao hơn mức thông thường, nhưng chúng vẫn nằm trong ngưỡng có thể chấp nhận được đối với một khoang miệng khỏe mạnh. Do đó, không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy những người thời đó mắc các bệnh liên quan đến những vi khuẩn này.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là các nhà khoa học đã tìm thấy một lượng lớn vi khuẩn liên quan đến bệnh viêm nha chu nghiêm trọng. Khi áp dụng kỹ thuật máy học (cụ thể là mô hình Random Forest), nhóm nghiên cứu kết luận một cô gái trong nhóm có khả năng cao đã mắc bệnh viêm nha chu, xác xuất 75%.
Ngoài vi khuẩn, các nhà khoa học còn tìm thấy DNA của những sinh vật lớn hơn, bao gồm nai, cá hồi nâu và hạt phỉ. Những DNA này có thể đến từ thức ăn mà những thanh thiếu niên đã ăn trước khi nhai nhựa cây.
Tuy nhiên, việc xác định chính xác nguồn gốc DNA gặp nhiều khó khăn do dữ liệu so sánh còn hạn chế. Các bộ gene của sinh vật nhân thực (bao gồm cả thực vật và động vật) phức tạp hơn vi sinh vật, nên việc ghép nối một bộ gene nhân thực chất lượng cao cũng khó khăn hơn.
Do đó, số lượng bộ gene nhân thực trong các mẫu “cao su” ít hơn và chất lượng thấp hơn. Ví dụ, cá hồi nâu trong mẫu vật có thể không chính xác là cá hồi nâu, nhưng các nhà khoa học chắc chắn rằng nó thuộc họ cá hồi.
Một lượng lớn DNA của loài cáo cũng được tìm thấy, nhưng việc giải thích ý nghĩa của nó phức tạp hơn. Thịt cáo có thể là một phần trong chế độ ăn của những người tiền sử. Nhưng cũng có thể, những thanh thiếu niên đã nhai gân và lông cáo nhằm mục đích cho dệt may…
Những phát hiện trên là bước tiến lớn trong việc hiểu thêm những di tích văn hóa thời kỳ đồ đá. Với việc phân tích thêm nhiều mẫu vật tương tự, con người có thể đến gần hơn với cuộc sống từ 9.700 năm trước.
Nghiên cứu DNA để tìm ra chủ nhân sợi dây chuyền thời đồ đá
Nhờ sử dụng phương pháp mới, các nhà khoa học đã trích xuất thành công và xác định chủ nhân của mẫu DNA cổ đại tìm thấy trên một mặt dây chuyền thời đồ đá được làm từ răng nanh của nai sừng tấm.
Minh họa về mặt dây chuyền, được tìm thấy tại Hang Denisova ở miền nam Siberia, Nga. Ảnh: Reuters
Theo bài báo được công bố trên tạp chí khoa học Nature ngày 3/5, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy sợi dây chuyền có niên đại 19.000 tới 25.000 năm trước này tại hang Denisova ở vùng Altai, Nga. Người làm ra mặt dây chuyền này đã đục một lỗ trên răng để cho phép luồn dây đeo. Chiếc răng cũng có thể là một phần của các đồ trang sức khác như băng đô hoặc vòng đeo tay.
Hang động này là một địa điểm khảo cổ học quan trọng do nó từ lâu đã là nơi sinh sống của các loài người đã tuyệt chủng bao gồm Denisovan, Neanderthal. Ngoài ra, nơi này cũng là nơi sinh sống của loài người hiện đại - Homo Sapiens - vào những thời điểm khác nhau. Trong những năm qua, hang Denisova đã mang lại nhiều phát hiện khảo cổ đáng chú ý, trong đó bao gồm những vật dụng đầu tiên được khai quật của người Denisovan cùng nhiều công cụ và đồ tạo tác khác.
Việc khám phá được những đồ vật từng được sử dụng làm công cụ hoặc trang sức cá nhân như chiếc vòng này đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các nhà khoa học tìm hiểu về hành vi của con người trong quá khứ.
Theo Guardian trích dẫn chia sẻ của nhà sinh vật học phân tử Elena Essel thuộc Viện Max Planck về Nhân chủng học Tiến hóa ở Đức - tác giả chính của nghiên cứu này, "những đồ vật được tạo ra từ quá khứ lâu về trước cực kỳ hấp dẫn do chúng cho phép chúng ta mở một cánh cửa nhỏ để du hành ngược trở lại và xem qua cuộc sống của những người này".
Bà Essel chia sẻ khi cầm một món đồ tạo tác như vậy trên tay, bà cảm thấy như "được đi ngược thời gian, tưởng tượng về bàn tay con người đã tạo ra và sử dụng nó hàng nghìn năm trước". Khi nhìn vào sợi dây chuyền độc đáo này, bà cho biết có hàng loạt câu hỏi xuất hiện trong đầu mình.
"Ai là người đã làm ra nó? Công cụ này được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ mẹ sang con gái hay từ cha sang con trai? Việc chúng ta có thể bắt đầu giải quyết những câu hỏi này bằng cách sử dụng các công cụ di truyền vẫn là điều hoàn toàn khó tin đối với tôi", bà Essel nói.
Hình ảnh về sợi dây chuyền làm từ răng nai sừng tấm. Ảnh: Nature
Để tìm được lời giải đáp cho những câu hỏi trên, các nhà nghiên cứu, dẫn đầu bởi bà Essel, đã sử dụng găng tay và khẩu trang khi khai quật và xử lý sợi dây chuyền để tránh nhiễm DNA của người hiện đại.
Sau đó, họ sử dụng một phương pháp không phá hủy nhằm cô lập DNA có trong tế bào da, mồ hôi hoặc các chất dịch cơ thể khác được hấp thụ bởi một số loại vật liệu xốp như xương, răng và ngà. Về cơ bản, phương pháp này hoạt động giống như một chiếc máy giặt khi sợi dây chuyền được ngâm trong chất lỏng có tác dụng giải phóng DNA khỏi nó giống như máy giặt loại bỏ vết bẩn khỏi quần áo.
Kết quả cho thấy DNA trên chiếc vòng cổ này thuộc về một người phụ nữ thời kỳ đồ đá có quan hệ họ hàng gần với một nhóm người săn bắt hái lượm được biết là đã sống tại một phần của Siberia, phía đông của Hang Denisova.
Điều này cũng biến chiếc dây chuyền trở thành đồ tạo tác thời tiền sử đầu tiên được liên kết bằng điều tra di truyền với một người cụ thể. Tuy nhiên, nghiên cứu này không thể chỉ ra người phụ nữ này đã làm ra mặt dây chuyền này hay chỉ đơn giản là người sử dụng nó.
Dù vậy, khi nhận định về nghiên cứu này, bà Marie Soressi, nhà khảo cổ học cấp cao của Đại học Leiden cho biết nó đã "mở ra những cơ hội to lớn để tái tạo tốt hơn vai trò của các cá nhân trong quá khứ theo giới tính và tổ tiên của họ".
Bằng cách liên kết các đồ vật với những người cụ thể, kỹ thuật này có thể làm sáng tỏ vai trò xã hội thời tiền sử và sự phân công lao động giữa hai giới, hoặc làm rõ liệu một đồ vật có phải do giống loài của chúng ta tạo ra hay không.
Khám phá 4 bộ lạc bí ẩn nhất trên thế giới! Trong dòng lịch sử của nền văn minh nhân loại, có những phần đã được chúng ta khám phá, nhưng bên cạnh đó vẫn còn nhiều bí ẩn mà chúng ta chưa thể khám phá và không bị ảnh hưởng bởi dòng chảy hiện đại. Đây là những bộ lạc bí ẩn nằm rải rác khắp các nơi xa xôi trên thế giới,...
Tiêu điểm
Tin đang nóng
Tin mới nhất

Điểm tên những loài vịt đẹp nhất trên thế giới

Bị va trúng mà không ai xin lỗi: Văn hóa "lạ đời" ở quốc gia này khiến nhiều người ngỡ ngàng

Bí ẩn bộ tộc ẩn sâu trong rừng Amazon có tục ăn tro cốt người chết

Chuyện về cụ ông 70 tuổi có tên được đặt cho một loài cây

Vòng xoáy ánh sáng bí ẩn xuất hiện trên bầu trời nước Anh

Du khách sống sót kỳ diệu sau 7 tiếng bị chôn vùi dưới tuyết

Chú chó 8 tháng tuổi 'đắt nhất thế giới' có giá gần 150 tỷ đồng

Người phụ nữ Trung Quốc bất tỉnh sau khi nhổ răng

Ác mộng giảm cân: Người đàn ông với khối da thừa khổng lồ khiến các bác sĩ cũng sốc

Sự thật khủng khiếp về mộ 17 người gần Vạn Lý Trường Thành

Mở cửa bước vào nhà, cặp đôi phát hiện điều kinh hoàng trong phòng bếp

Bị hổ cắn vào mặt, ông nông dân thoát nạn bằng cách khó tin
Có thể bạn quan tâm

Bí ẩn nước đi tiếp theo của Antoine Griezmann
Sao thể thao
23:55:33 27/03/2025
Nguyên mẫu của Park Bo Gum - IU ở Khi Cuộc Đời Cho Bạn Quả Quýt: Hoàn hảo hơn trên phim khiến ai cũng nể
Hậu trường phim
23:29:29 27/03/2025
Cặp đôi Hàn Quốc tái ngộ sau 22 năm gây sốt MXH: Phim cũ khóc cạn nước mắt, phim mới xem cười banh nóc
Phim châu á
23:22:21 27/03/2025
Benedict Cumberbatch đối đầu Olivia Colman trong 'The Roses'
Phim âu mỹ
22:55:17 27/03/2025
Loạt tình tiết mới gây sốc quanh ồn ào Kim Soo Hyun - Kim Sae Ron
Sao châu á
22:52:09 27/03/2025
'Âm dương lộ': Mượn chuyện tâm linh tri ân những 'tài xế thiên thần'
Phim việt
22:39:44 27/03/2025
Con gái của 'Mr. Bean' Rowan Atkinson kể cú sốc cha mẹ ly hôn
Sao âu mỹ
22:37:36 27/03/2025
Nữ ca sĩ từng phải bán nhà bán xe làm MV: Từ xếp hạng 36 nay "chễm chệ" ngôi vương top 1 trending toàn cầu
Nhạc việt
22:31:47 27/03/2025
Long Chun xin lỗi, xác nhận không liên quan gì vụ ViruSs - Ngọc Kem
Netizen
22:21:55 27/03/2025
Đan Trường: 5 - 6 mối tình, yêu trong im lặng và bí mật đằng sau 30 năm ca hát
Sao việt
22:11:44 27/03/2025