Bài toán khó và đích đến của giáo dục (25/05/2015)

Tuần trước, khi nói về giải thưởng với thầy cô và học sinh Thủ đô, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận cho rằng: Đó chỉ là cột mốc để đi đến đích của giáo dục. Ông cũng cho rằng cần phải có những giải thưởng cho văn hoá và đạo đức của học sinh, thay vì chỉ có những thành tích từ các môn học.

Học sinh cần được biết nhiều vẻ đẹp để làm giàu có cảm xúc và tâm hồn Ảnh: Hoàng Long

Vậy đích đến của giáo dục là gì? Triết lý của nền giáo dục Việt Nam đang hướng tới là: Học để làm người. Đương nhiên, mỗi con người tồn tại trong cuộc đời với một tư cách khác nhau, có một chỗ đứng khác nhau, miễn là có trách nhiệm với chính mình, với người xung quanh và nếu được hơn nữa thì làm việc có ích cho cuộc sống. Vậy là đích đến của giáo dục không có một tiêu chuẩn cụ thể, nó chỉ có một mục tiêu cụ thể: Đó là một nền giáo dục mà mọi người đều được trang bị đủ kiến thức, kỹ năng, phẩm chất để bước vào đời làm một người tử tế.

Nói lý luận ở trên không mới. Nhưng trong thực tế, quan niệm về giáo dục của không ít nhà trường, thầy cô, phụ huynh đã khiến mục tiêu của giáo dục đang bị xa rời. Với rất nhiều cha mẹ, lúc bé con đi học, đích hướng tới là điểm 10, là giải thưởng của các kỳ thi học sinh giỏi, lúc lớn lên, đích đến là thi đỗ trường nọ trường kia… Từ mục đích đầy thực tế và cũng chẳng có gì sai như vậy của phụ huynh, các nhà trường, thầy cô cũng phấn đấu theo như vậy. Thành tích mỗi năm làm dày thêm công sức phấn đấu của các cô là những giải cấp quận và thành phố, là tỉ lệ học sinh thi đỗ vào trường này, trường nọ… Không có gì sai trong những mục đích ấy. Nhưng lệch lạc về mục tiêu.

Trên mạng những ngày qua đang lan truyền những bài toán khó, khó tới mức người nọ người kia bó tay. Học toán khó, làm toán khó, chỉ giỏi toán mới gọi là giỏi (rộng hơn là các môn tự nhiên) đang là cái lệch phổ biến nhất trong các nhà trường và quan niệm của xã hội hiện nay. Nếu có con đang học cấp tiểu học, nếu bố mẹ nào quan tâm sẽ nhận ra hầu như các giáo viên tiểu học cô nào cũng chỉ chăm chăm dạy toán cho các con, càng giáo viên giỏi, các lớp chọn càng chỉ dạy toán, học toán.

Tôi biết tương đối nhiều giáo viên tiểu học của nhiều trường khác nhau và hiếm hoi lắm mới có một cô say mê dạy tiếng Việt cho các con theo đúng nghĩa là truyền cho các con một tâm hồn, một niềm say mê cảm thụ. Nhiều cô giáo không giấu giếm bày tỏ: Bản thân cô cũng không thích học văn, không hiểu tiếng Việt nên cô chỉ dạy theo đúng qui định của chương trình bằng tâm thế của người dạy cốt hoàn thành nhiệm vụ. Các tiết tiếng Việt được hoàn thành theo chương trình, nhưng đã hoàn toàn giết chết cảm xúc của các em, không có niềm yêu thích nào được nhen lên. Phần lớn thời gian còn lại, cô dồn hết sức vào dạy toán, càng lớp chuyên lớp chọn càng dạy toán khó và việc giải toán khó trở thành niềm say mê. Những đứa trẻ giải được toán khó cũng là niềm tự hào vô bờ bến của bố mẹ. Những giải thưởng các cấp đều có được từ những đề toán như đánh đố.

Ngoài toán, bây giờ thời hội nhập, thêm một môn nữa trở thành quan trọng, là tiếng Anh. Thế coi như đã đủ để làm người!? Tới mức càng lên lớp cao hơn, càng đối mặt với những cuộc thi, mà Bộ trưởng Bộ GD&ĐT gọi là cột mốc, nhiều nhà trường và phụ huynh ngấm ngầm đồng ý cho con “dẹp” hết các môn “không liên quan” chỉ học phục vụ cho thi.

Nhiều năm liền tuyển sinh đại học phân chia theo khối là quãng thời gian các môn và các tiết học “liên quan” đến việc “làm người” được giảm tới mức tối đa. Và trong xã hội hình thành quan niệm những ai học giỏi khối A, B cùng lắm là D mới là “bọn học giỏi”. Những “đứa khối C” là do học dốt, đăng ký thi khối C để học thuộc lòng. Sự “kì thị” khối C từ chính thầy cô (thầy cô giỏi cũng phải là người dạy toán, lý, hoá giỏi) và bạn bè đã khiến nhiều em cũng thấy ngại nếu đăng ký thi khối C, cho nên tất cả những bạn học giỏi đều thi khối A, khối C dành cho “bọn học dốt”.

Thử hình dung nhiều năm rồi, để đỗ các ngành như ngoại thương, bác sĩ đa khoa, 3 môn thi phải đạt điểm gần tối đa thì đúng là ngoài việc lao vào học như điên các môn Toán, Lý, Hoá, Sinh và Ngoại ngữ, không phải học trò nào trong số ấy cũng còn thời gian để mắt tới Văn, Sử, Địa và các môn học khác. Một thí sinh đạt 27 điểm đỗ trường Y chắc chắn phải là một học sinh giỏi, rồi có thể sau này thành bác sĩ giỏi nhưng rất có thể vẫn có phần thiếu hụt trong tâm hồn ở khía cạnh của một “từ mẫu”.

Không phải mọi người sau khi lớn lên, sau khi học như điên để đạt điểm thi môn Toán vào đại học rất cao, thì trong cuộc đời đều dùng đến toán khó. Đất nước có một giáo sư Ngô Bảo Châu và một số người khác giỏi toán như giáo sư Ngô Bảo Châu thì tốt, chứ ai cũng đi giải toán khó như giáo sư thì thực ra cũng chẳng biết để làm gì. Trước hết từ các bậc phụ huynh đến các thầy cô phải thay đổi quan niệm, thay vì bắt các con lao vào giải những bài toán đánh đố, hãy cho các em biết đến những vẻ đẹp khác, làm giàu có thêm cảm xúc và tâm hồn.

Giáo dục Việt Nam đang trên đường đổi mới, mà năm nay, bắt đầu một kỳ thi theo tinh thần đổi mới. Nhưng thay đổi những quan niệm về học, về thi cần phải rất nhiều thay đổi kèm theo, mới có được một tinh thần toàn diện trong giáo dục. Đích đến của giáo dục đã quá rõ mà để đi đến nơi vẫn là một hành trình, phải “đổi mới căn bản và toàn diện”.

Theo daidoanket