Ăn đậu nành: “Chắc xương, chậm mãn”?

Nhiều chị em khi bước vào tuổi mãn kinh hay mách nhau ăn nhiều đậu nành để “ chắc xương, chậm mãn”. Thậm chí có người còn tin tưởng tuyệt đối rằng thực phẩm này có thể thay thế cho các phương pháp trị liệu. Thật vậy không?

Đậu nành rất giàu isoflavones, một loại estrogen thực vật. Ảnh: TL

Kinh qua phiền tới

Mãn kinh là thay đổi tự nhiên trong cơ thể người phụ nữ, thường xảy ra vào khoảng 45 – 55 tuổi. Đây chính là lúc các nội tiết tố điều hoà hoạt động trong cơ thể người nữ bị thiếu hụt trầm trọng do buồng trứng không còn rụng trứng. Sự thiếu hụt nội tiết tố, trong đó estrogen đóng vai trò rất quan trọng, gây ra nhiều thay đổi bất lợi về cả cơ thể lẫn tâm sinh lý. Phụ nữ mãn kinh hay bị nóng bừng mặt (cơn “bốc hoả”), đổ mồ hôi đêm, thường căng thẳng và dễ cáu gắt. Thiếu hụt estrogen làm hệ thống xương dễ bị gãy do mất canxi dẫn đến xương “xốp” hơn. Thiếu hụt estrogen còn gây gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

Biện pháp điều trị nội tiết thay thế (hormon replacement therapy) từng được chứng minh rất hữu hiệu trong việc làm giảm các khó chịu thường gặp trong thời kỳ mãn kinh, cũng như giảm các nguy cơ loãng xương và bệnh lý tim mạch. Tình trạng gãy xương trong thời kỳ mãn kinh của nhóm phụ nữ được sử dụng nội tiết thay thế giảm từ 35 – 60%. Tuy vậy, bên cạnh việc tốn kém, nếu không có chế độ theo dõi phù hợp, điều trị nội tiết thay thế có thể làm gia tăng nguy cơ ung thư vú.

Chỉ bù đắp phần nào

Phụ nữ một số nước châu Á, đặc biệt là Nhật Bản, không gặp nhiều khó chịu trong thời kỳ mãn kinh so với các nước Bắc Mỹ hay châu Âu. Ngôn ngữ Nhật thậm chí không có từ mô tả tình trạng bốc hoả! Nhiều nhà nghiên cứu nhận thấy một trong những lý do chính của hiện tượng này là phụ nữ Nhật thường sử dụng đậu nành như thực phẩm hàng ngày, và đậu nành đã góp phần cung cấp estrogen để tiếp tục điều hoà hoạt động của cơ thể.

Khẩu phần ăn đậu nành từ 1 – 4 lần trong ngày có hiệu quả trong làm giảm các khó chịu của thời kỳ mãn kinh, nhưng tỷ lệ đậu nành trong chế độ ăn đạt đến mức độ nào mới có hiệu quả vẫn chưa có câu trả lời thích hợp.

Đậu nành là một trong những thực phẩm giàu chất isoflavones, một dạng nội tiết tố estrogen thực vật. Isoflavones có chức năng tương tự estrogen nhưng yếu hơn. Ăn nhiều đậu nành là nguyên nhân giúp độ isoflavones (trong nước tiểu) của phụ nữ Nhật cao hơn phụ nữ Hoa Kỳ hoặc Phần Lan, từ 100 – 1.000 lần.

Đã có nghiên cứu cho thấy chế độ ăn đậu nành còn cải thiện mật độ xương, làm giảm nguy cơ gãy xương. Khi sử dụng chế độ ăn giàu đậu nành trong 12 tuần, các nhà nghiên cứu Úc ghi nhận mật độ xương tăng 5,2%. Nếu chế độ ăn này kéo dài sáu tháng, mật độ xương của phụ nữ mãn kinh được gia tăng đáng kể. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng khẳng định hiệu quả của đậu nành trong việc làm giảm các khó chịu trong thời kỳ mãn kinh. Một nhóm bác sĩ Ý nhận thấy tần suất những cơn bốc hoả giảm đến 45% trong nhóm phụ nữ mãn kinh sử dụng 60g đậu nành hàng ngày (tương đương 76mg isoflavones) trong suốt 12 tuần. Chế độ ăn giàu đậu nành có thể giúp ổn định huyết áp và giảm các khó chịu của thời kỳ mãn kinh mà không kèm tác dụng phụ (hay gặp khi sử dụng điều trị nội tiết thay thế).

Tuy vậy, dù có nhiều bằng chứng cho thấy khẩu phần ăn đậu nành từ 1 – 4 lần trong ngày có hiệu quả trong làm giảm các khó chịu của thời kỳ mãn kinh, nhưng tỷ lệ đậu nành trong chế độ ăn đạt đến mức độ nào mới có hiệu quả vẫn chưa có câu trả lời thích hợp. Dù vậy, chế độ ăn giàu đậu nành cần được khuyến khích vì dễ thực hiện, ít tốn kém và có thể đem lại nhiều lợi ích, bên cạnh việc làm giảm nguy cơ loãng xương và tình trạng khó chịu của giai đoạn mãn kinh. Điều cần lưu ý là: việc sử dụng đậu nành không thể hoàn toàn thay thế các biện pháp điều trị khác cho phụ nữ mãn kinh và bị loãng xương.

Theo TS.BS Trần Sơn Thạch

Nguyên giám đốc bệnh viện Hùng Vương, TPHCM

Sài Gòn tiếp thị