Ai ‘mở đường’ giúp NXB Giáo dục kiếm lời lớn từ sách tham khảo?
Nhiều học sinh phải mua hàng loạt sách tham khảo ở trường với giá cao mà không dùng đến. Không như SGK thua lỗ, sách tham khảo mang lại nhiều lợi nhuận cho NXB Giáo dục Việt Nam.
Trước năm học mới, chị Hạnh (Nam Từ Liêm, Hà Nội) đóng hơn 400.000 tiền sách cho con. Chị không để ý bộ sách gồm những cuốn nào, đâu là SGK, sách bài tập và sách tham khảo.
Gần đây, khi báo chí và dư luận đề cập SGK độc quyền và lãng phí, chị kiểm tra lại mới phát hiện bộ sách mua từ trường gồm 24 cuốn, gấp đôi số lượng SGK theo quy định.
3, 4 cuốn sách cho một môn học
Bộ sách chị Hạnh mua từ trường, ngoài SGK, còn có bài tập Giáo dục Công dân (11.000 đồng), bài tập Tin học (19.000 đồng). Bộ sách không bao gồm các sách bài tập thông thường của các môn Ngữ văn, Tiếng Anh, Toán, Vật lý… Đa phần là sách của NXB Giáo dục Việt Nam. Một số sách thuộc NXB Hà Nội.
Một môn học có đến 3, 4 cuốn sách. Ảnh: N.V.
Ngược lại, một số môn lại dùng nhiều hơn một cuốn sách. Trong đó, môn Lịch sử và Địa lý đều cần đến 3 cuốn cho mỗi môn. Trong khi hai cuốn SGK giá khá thấp (Lịch sử giá 4.400 đồng, Địa lý giá 6.700), các cuốn tài liệu bổ trợ lại có giá cao hơn nhiều.
Cụ thể, cuốn Tài liệu Lịch sử Hà Nội giá 22.000 đồng, Bản đồ và tranh ảnh Lịch sử giá 25.000 đồng, Tài liệu Địa lý Hà Nội giá 18.000 đồng và Tập bản đồ Địa lý giá 28.000 đồng.
Những cuốn khác nằm ngoài danh mục SGK cũng có giá không hề thấp: Tiếng Anh tập 1, 2 (43.000 đồng/cuốn), bài tập Tiếng Anh 1, 2 (28.000 đồng/cuốn), Giáo dục An toàn Giao thông (15.000 đồng), Tài liệu chuyên đề giáo dục nề nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội (13.000 đồng), Tin học (26.000 đồng), bài tập Tin học (19.000 đồng).
Với bộ sách này, chị Hạnh chi đến 402.200 đồng dù giá một bộ SGK theo quy định là 97.700 đồng. Điều đáng nói, theo như Nam (con trai chị Hạnh), nhiều cuốn không hoặc ít khi được sử dụng trong quá trình học.
Sau hơn một tháng học, cuốn Tài liệu Lịch sử Hà Nội, Bản đồ và Tranh ảnh Lịch sử, Tài liệu Địa lý Hà Nội, Tập bản đồ Địa lý hay Tài liệu chuyên đề Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội còn mới tinh như chưa qua sử dụng.
Không chỉ tại ngôi trường Nam học, rất nhiều trường ở Hà Nội, phụ huynh chi số tiền gấp 3, 4 lần so với giá một bộ SGK để mua sách cho con từ trường. Chị Vân (Cầu Giấy, Hà Nội) chi gần một triệu đồng đồng vào việc mua sách cho hai con lớp 7 và lớp 5.
Cũng như chị Hạnh, chị Vân không nắm được những cuốn nào cần thiết cho việc học của con mà đăng ký mua trọn gói tại trường.
“Trường phát danh sách đăng ký, tôi tin tưởng nên mua qua trường cho chắc chắn. Tôi không kiểm tra lại vì dù sao cũng phải mua nguyên bộ”, chị giải thích lý do mình không nắm được tên đầu sách mà con đang học.
Chiết khấu và hoa hồng lớn, bán nhiều sách
Trên thực tế, không phải cha mẹ học sinh không hiểu được sự vô lý khi nhận bộ sách hơn 20 cuốn, một số môn có đến 3, 4 cuốn. Khi năm học kết thúc, phần lớn trường đều “đề nghị” phụ huynh đăng ký mua SGK tại trường.
Mặc dù trên danh nghĩa tự nguyện, phụ huynh ngầm hiểu tốt nhất nên mua tại trường, vừa có sách, vừa dễ nói chuyện với thầy cô. Như trường hợp chị Vân, ngập ngừng một lúc, chị mới chia sẻ việc không lên tiếng khi thấy bộ sách của con không phù hợp, số lượng sách và giá tiền đều nhiều hơn thông thường.
Sách bài tập, sách tham khảo đóng góp vào 40% doanh thu, góp phần mang lại 150 tỷ đồnglợi nhuận của NXB Giáo dục Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Sương.
“Con mình còn học ở trường nên cứ im lặng cho xong chuyện thôi. Nói ra mất lòng giáo viên, con mình lại không được quan tâm chu đáo”, chị Vân chia sẻ.
Nắm được tâm lý này của phụ huynh, hàng năm, các trường đều khuyến khích cha mẹ học sinh đăng ký mua sách cho con thông qua trường. Cũng chính hệ thống “ngành dọc” này được cho là “giúp sức” cho việc tiêu thụ sách tham khảo – “miếng bánh” mang lại lợi nhuận cho NXB Giáo dục Việt Nam.
Đầu năm học 2017-2018, trường Tiểu học An Khánh B (Hoài Đức, Hà Nội) thậm chí yêu cầu phụ huynh “tuyệt đối không mua sách giáo khoa, sách bài tập phục vụ năm học mới cho con em mình ở bất kỳ cửa hàng phát hành sách nào ngoài nhà trường”.
Trả lời báo chí khi đó, lãnh đạo trường nói đó không phải chủ trương của trường mà thực hiện theo văn bản chỉ đạo của Phòng GD&ĐT huyện, do trưởng phòng trực tiếp ký.
Chia sẻ với Zing.vn, một phó trưởng phòng GD&ĐT ở Hà Nội cho biết việc mua sách gì đều phải tuân theo văn bản chỉ đạo từ sở.
“Tất cả từ chỉ đạo của sở”, vị phó phòng nhấn mạnh đồng thời từ chối nói rõ vai trò của phòng GD&ĐT trong việc quy định sách.
Trước đó, Trưởng phòng Khảo thí và Kiểm định Chất lượng Giáo dục của một tỉnh (xin giấu tên) cho biết thông thường, lãnh đạo phòng chuyên môn tiểu học, trung học, giáo dục thường xuyên của sở GD&ĐT chịu trách nhiệm đề xuất mua sách, tài liệu bổ trợ dành cho học sinh, giáo viên trong tỉnh.
Lãnh đạo các phòng, ban liên quan đề xuất mua sách bổ trợ (đối với học sinh) hoặc tài liệu nâng cao kiến thức chuyên môn (giáo viên) sẽ được nhà xuất bản chi hoa hồng từ 30%-45% giá mỗi đầu sách.
Đây là số tiền không hề nhỏ, lên đến hàng tỷ đồng. Lợi ích đằng sau khiến nhiều lãnh đạo tìm cách đẩy càng nhiều sách đến học sinh càng tốt, thậm chí không quan tâm những cuốn sách đó cần thiết hay không.
Nhờ việc đẩy mạnh tiêu thụ theo hệ thống này, NXB Giáo dục Việt Nam dễ dàng nâng sản lượng sách bài tập, sách tham khảo, mặt hàng thuộc mảng kinh doanh chỉ chiếm 40% tổng doanh thu nhưng mang lại 150 tỷ đồng lợi nhuận, sau khi đã bù lỗ 40 tỷ cho mảng SGK.
Luật giáo dục ‘mở đường’ cho tiêu cực sách giáo khoa Theo TS Lê Viết Khuyến, Luật giáo dục hiện hành “mở đường” cho tiêu cực khi quy định “một chương trình, một bộ sách giáo khoa”.
Báo cáo tóm tắt về kết quả khảo sát một số nội dung trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về xuất bản, in, phát hànhSGK giáo dục phổ thông giai đoạn 2012-2017 của Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh niên Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội mới đây cho biết chiết khấu SGK của NXB Giáo dục Việt Nam lên đến 250 tỷ đồng/năm.
“Việc phát hành SGK giáo dục phổ thông được thực hiện chủ yếu qua hệ thống nội bộ, khép kín của NXB Giáo dục Việt Nam. Hệ thống phát hành SGK giáo dục phổ thông còn cồng kềnh, quy trình phát hành chưa thật hợp lý do phải trải qua nhiều khâu trung gian làm tăng chi phí vận chuyển.
Mức chi chiết khấu SGK giáo dục phổ thông khoảng 250 tỷ đồng năm (tương đương 25% doanh thu hàng năm 1.000 tỷ đồng) là khá cao, chưa phù hợp cơ cấu giá thành, ảnh hưởng lớn đến việc chi trả của học sinh”, báo cáo của Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh niên Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội nêu.
Theo Zing
NXB Giáo dục trả lời về nghi vấn lợi ích nhóm khi làm sách giáo khoa
Tổng giám đốc Hoàng Lê Bách khẳng định làm sách giáo khoa là nhiệm vụ chính trị, không mang lại lợi nhuận mà còn "bị lỗ 40 tỷ mỗi năm".
Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chiều 21/9 đã trao đổi với báo chí về một số vấn đề liên quan đến hoạt động xuất bản, phát hành sách giáo khoa.
Sách giáo khoa được bày bán ở các nhà sách tại Hà Nội. Ảnh: Dương Tâm.
Nhà xuất bản không tự ý thiết kế bài tập trong sách giáo khoa
Tổng giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, ông Hoàng Lê Bách khẳng định sách giáo khoa không thiết kế để học sinh viết vào. Bài tập trong sách là do yêu cầu chuyên môn của môn số môn đặc thù như Toán, tiếng Anh nên khi biên soạn các tác giả đã đưa vào dạng bài trắc nghiệm điền khuyết, lựa chọn đúng/sai, cặp đôi... Cách này nhằm tạo hứng thú học tập, giúp học sinh làm quen với các dạng bài tập theo xu thế chung của sách giáo khoa ở các nước phát triển.
"Nhiều nước như Australia, Singapore, Trung Quốc... sách giáo khoa cũng đưa các dạng bài tập như vậy. Ở Việt Nam, các sách giáo khoa như Toán 1 xuất bản giai đoạn 1976-1979, Toán 2 xuất bản giai đoạn 1980-1989, Toán xuất bản giai đoạn 1990-2002 đều có các dạng câu hỏi, bài tập như trên", ông Bách dẫn chứng.
Để tránh học sinh điền trực tiếp vào sách, các tác giả đã có những dòng lưu ý. Ví dụ, sách giáo khoa Ngữ văn 7, trang 15 (hoặc Ngữ văn 9, 11) có bài điền/viết vào chỗ trống, cuối trang sách là dòng "Học sinh chép lại và làm vào vở bài tập". Bộ Giáo dục cũng chỉ đạo, hướng dẫn giáo viên nhắc nhở học sinh ý thức giữ gìn, không viết, vẽ... vào sách giáo khoa để sử dụng được lâu bền.
Theo quy trình, sau khi được Hội đồng quốc gia thẩm định thông qua và Bộ trưởng Giáo dục ký ban hành, sách giáo khoa không được chỉnh sửa nội dung nếu không được Bộ Giáo dục phê duyệt. Vì thế, Nhà xuất bản không tự ý và cũng không được phép tự ý thay đổi hoặc thiết kế thêm nội dung cho sách giáo khoa để học sinh viết vào dẫn tới phải bỏ đi sau mỗi năm học. Doanh nghiệp ngược lại còn phát động và duy trì phong trào sử dụng lại sách giáo khoa cũ.
Theo Tổng giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục, mỗi năm gần 35% sách giáo khoa cũ được học sinh sử dụng lại. Cụ thể, năm 2018 cả nước có gần 17 triệu học sinh. Theo danh mục sách giáo khoa được Bộ Giáo dục phê duyệt từ lớp 1 đến 12, trung bình mỗi học sinh cần 10,5 bản sách. Nếu tất cả sử dụng sách giáo khoa mới, số lượng cần in là khoảng 170 triệu bản.
"Tuy nhiên, năm nay lượng sách giáo khoa được phát hành là 110 triệu bản, đáp ứng nhu cầu của gần 65% học sinh. Số còn lại là các em sử dụng sách giáo khoa cũ, sách mượn từ thư viện, tủ sách dùng chung...", ông Bách nói.
Mỗi năm nhà xuất bản giáo dục xuất bản và phát hành khoảng 100 triệu bản sách giáo khoa.
Hoạt động xuất bản, phát hành sách giáo khoa lỗ 40 tỷ đồng mỗi năm
Trả lời nghi vấn về lợi ích nhóm khi làm sách giáo khoa, Tổng giám đốc Hoàng Lê Bách chia sẻ: "Chúng tôi làm sách giáo khoa là thực hiện nhiệm vụ chính trị được cấp trên giao, không mang lại lợi nhuận như dư luận đồn đoán. Thậm chí, mỗi năm Nhà xuất bản Giáo dục còn bị lỗ trên dưới 40 tỷ đồng từ việc in và phát hành sách giáo khoa".
Chứng minh việc kinh doanh sách giáo khoa thua lỗ, ông Bách dẫn Báo cáo Kiểm toán báo cáo tài chính các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước năm 2016 tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam ngày 26/1 của Kiểm toán Nhà nước. Văn bản xác nhận doanh thu sách giáo khoa năm 2015 là 656,6 tỷ đồng, kết quả kinh doanh mảng sách giáo khoa lỗ 43,8 tỷ đồng; doanh thu sách giáo khoa năm 2016 là 735,2 tỷ đồng, kết quả kinh doanh mảng sách giáo khoa lỗ 43,3 tỷ đồng
Tại báo cáo tài chính năm 2017 được kiểm toán độc lập kiểm toán số liệu doanh thu sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là 703,9 tỷ đồng, lỗ 38,14 tỷ đồng.
Lý do hoạt động xuất bản, phát hành sách giáo khoa bị lỗ, theo Tổng giám đốc Bách, chi phí đầu vào tăng cao, trong khi giá bán không thay đổi suốt 8 năm qua (từ 2011). Chi phí đầu vào của hoạt động xuất bản, phát hành sách giáo khoa gồm: nguyên nhiên vật liệu (giấy in, điện, nước, xăng dầu...), nhân công, tiền công in trả các nhà in, chi phí vận chuyển...
"Toàn bộ khoản chi này Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phải tự hạch toán, tự cân đối, không có trợ giá hoặc hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. Doanh nghiệp phải sử dụng các nguồn thu khác để bù đắp lỗ 40 tỷ đồng mỗi năm của hoạt động xuất bản, phát hành giáo khoa", ông Bách cho biết.
Trước câu hỏi vì sao phải bù lỗ mà Nhà xuất bản vẫn chiết khấu phát hành sách giáo khoa, việc kinh doanh sách tham khảo lãi ra sao để bù lỗ, lãnh đạo Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam hẹn "thông tin vào dịp thích hợp".
Về nghi vấn Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đưa ra mức chiết khấu rất cao cho các cơ sở giáo dục để đưa sách giáo khoa kèm nhiều sách tham khảo vào trường học, ông Bách giải thích Nhà xuất bản Giáo dục chỉ phát hành sách thông qua hệ thống công ty sách và thiết bị trường học ở mỗi tỉnh thành.
"Chúng tôi không phát hành trực tiếp tới nhà trường. Còn các doanh nghiệp đó có vì lợi nhuận mà triển khai hay không chúng tôi không thể nắm được vì không quản lý họ. Mặt khác, mảng sách tham khảo có hàng chục nhà xuất bản được làm và họ cũng tìm cách đưa vào trường học", Tổng giám đốc nói.
Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam hoạt động dưới hình thức Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Bộ Giáo dục và Đào tạo là chủ sở hữu. Chức năng chính của nhà xuất bản là tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành các loại sách giáo khoa, sách tham khảo, sách nâng cao dân trí, tạp chí, bản đồ, tranh ảnh giáo khoa... xuất bản phẩm điện tử. Đơn vị đồng thời sản xuất, cung ứng thiết bị giáo dục và đồ dùng dạy học.
60 năm từ khi thành lập (năm 1957) đến năm 2017, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là đơn vị duy nhất được cấp phép xuất bản sách giáo khoa. Tuy nhiên, hiện nay có thêm một số nhà xuất bản thuộc các đại học mới được cấp phép như: Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Sư phạm TP HCM, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Huế.
Quỳnh Trang
Theo Vnexpress
Mỗi năm lỗ hơn 40 tỷ đồng tiền in sách giáo khoa? Ông Hoàng Lê Bách, Tổng Giám đốc NXB Giáo dục Việt Nam cho biết, 3 năm trở lại đây, mỗi năm NXB lỗ hơn 40 tỷ đồng tiền in sách giáo khoa. Lãnh đạo Nhà xuất bản GDVN đang giải thích về việc in sách giáo khoa Trao đổi với báo chí chiều ngày 21/9, về một số vấn đề liên quan đến...