Xuất hiện lãi suất gần 0%/năm tại Việt Nam
Đây là mức lãi suất bình quân cho vay trên thị trường liên ngân hàng với kỳ hạn qua đêm trong tuần giao dịch gần nhất 28/9-2/10 được Ngân hàng Nhà nước ghi nhận.
Theo báo cáo hoạt động ngân hàng tuần gần nhất (28/9-2/10) của Ngân hàng Nhà nước, lãi suất bình quân trên thị trường liên ngân hàng tiếp tục xu hướng giảm so với tuần trước ở tất cả kỳ hạn.
Đặc biệt, lãi suất bình quân kỳ hạn qua đêm đã giảm về 0,1%/năm với các khoản vay bằng tiền VND, thấp nhất trong lịch sử hoạt động ngành ngân hàng. Đáng chú ý, đây là mức lãi suất bình quân ghi nhận trong tuần, nên thực tế tại một số giao dịch thậm chí còn ghi nhận mức lãi suất thấp hơn 0,1%/năm nói trên.
So với tuần liền trước (21-25/9), mức lãi suất này đã giảm 0,01 điểm %.
Trên thực tế, lãi suất cho vay liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm đã giảm liên tục từ đầu tháng 5 và giảm mạnh từ đầu tháng 6 đến nay.
Đầu năm, các khoản vay trên thị trường liên ngân hàng kỳ hạn tương tự vẫn được áp dụng mức lãi suất 1,69%/năm. Tạm tính, sau chưa đầy 10 tháng, lãi suất cho vay liên ngân hàng qua đêm tại thị trường Việt Nam đã giảm gần 17 lần, xuống gần 0%/năm.
Tương tự kỳ hạn qua đêm, lãi suất cho vay liên ngân hàng các kỳ hạn khác như 1 tuần và 1 tháng cũng giảm liên tục nhiều tuần, hiện lần lượt ở mức 0,25%/năm và 0,47%/năm. So với đầu năm, lãi suất ở các kỳ hạn này cũng giảm hàng chục lần (đầu năm lãi suất cho vay 1 tuần là 2,54%/năm; cho vay 1 tháng là 2,5%/năm).
Video đang HOT
Cũng trong tuần đầu tháng 10, các khoản vay bằng USD cũng cho thấy xu hướng giảm lãi suất cho vay giữa các nhà băng. Trong đó, lãi suất bình quân liên ngân hàng không có nhiều thay đổi ở kỳ hạn qua đêm và 1 tuần nhưng giảm ở kỳ hạn 1 tháng.
Cụ thể, lãi suất bình quân kỳ hạn qua đêm, 1 tuần và 1 tháng bằng tiền USD hiện lần lượt là 0,12%/năm, 0,13%/năm và 0,26%/năm.
Việc lãi suất cho vay liên ngân hàng kỳ hạn ngắn vẫn tiếp tục đi xuống cho thấy xu hướng “tiền rẻ” vẫn chưa kết thúc trên thị trường ngân hàng. Trong đó, nguyên nhân chính đến từ việc thanh khoản hầu hết nhà băng vẫn dư thừa. Ngoài ra, việc cơ quan quản lý tiền tệ một lần nữa giảm một loạt lãi suất điều hành từ đầu tháng 10 (lần thứ 3 từ đầu năm) sẽ tiếp tục nối dài tình trạng dư thừa thanh khoản của ngân hàng thương mại.
Công ty chứng khoán Bảo Việt (BVSC) cho biết thanh khoản hệ thống ngân hàng vẫn tiếp tục dồi dào trong cả quý III nhờ nguồn cung vốn VND tăng qua hoạt mua ròng ngoại tệ của NHNN và cầu vốn tăng chậm ( tăng trưởng tín dụng tính đến cuối tháng 9 mới tăng 6% trong khi cùng kỳ năm 2019 tăng 9,4%).
Tương tự, SSI Research cũng nhận định dù dịch bệnh đã được kiểm soát và thị trường bước vào quý cuối năm, thường là cao điểm về nhu cầu vốn nhưng tăng trưởng tín dụng vẫn yếu và thấp hơn khá nhiều (khoảng 2%) so với tăng trưởng huy động. Với xu hướng này, tiền đồng vẫn tiếp tục dư thừa trong hệ thống các ngân hàng, kéo theo lãi suất sẽ vẫn đi ngang ở vùng thấp từ nay đến cuối năm.
Hiện tại, lãi suất tiền gửi đã giảm thêm 0,2-0,4 điểm % ở hầu hết ngân hàng thương mại lớn. Lãi suất tiền gửi hiện phổ biến ở mức 3-3,8%/năm với kỳ hạn dưới 6 tháng; 3,7-5%/năm với kỳ hạn 6 đến dưới 12 tháng; và 4,9-5,6%/năm với kỳ hạn 12, 13 tháng.
Nới lỏng định lượng khó xảy ra ở Việt Nam
Để hỗ trợ nền kinh tế bị ảnh hưởng của Covid-19, từ đầu năm đến nay Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã 3 lần giảm các mức lãi suất điều hành từ 1,5 đến 2 điểm %/năm. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đã và vẫn phàn nàn khó tiếp cận với vốn vay ngân hàng và lãi suất cho vay vẫn còn cao nên không giúp ích gì mấy cho doanh nghiệp.
Trong bối cảnh lãi suất Việt Nam vẫn còn cao, đặc biệt so với thế giới, nơi các ngân hàng trung ương đã tích cực nới lỏng tiền tệ, hạ lãi suất, thậm chí kết hợp cả nới lỏng định lượng, đã có luồng ý kiến cho rằng NHNN cũng nên nới lỏng định lượng. Việc này sẽ giúp Chính phủ có thêm nguồn vốn giá rẻ để tăng cường chi tiêu, hỗ trợ cho doanh nghiệp và nền kinh tế nhanh chóng phục hồi.
Tuy vậy, thực hiện nới lỏng định lượng cần những hoàn cảnh đặc biệt và có những điều kiện nhất định. Nới lỏng định lượng cũng không phải là phương thuốc nhiệm mầu, "thập toàn đại bổ" mà nếu được triển khai thì sẽ luôn đạt được mục đích như đặt ra.
Trước hết, hãy hiểu tại sao ngân hàng trung ương của một số nước phát triển như Mỹ, Nhật, châu Âu lại áp dụng nới lỏng định lượng. Điểm chung của những nước này khi áp dụng nới lỏng định lượng là lãi suất thường đang ở mức rất thấp, tiệm cận 0 nên hành động nới lỏng tiền tệ (để hạ lãi suất) của ngân hàng trung ương nước sở tại thông qua các nghiệp vụ truyền thống như cho vay trên thị trường mở OMO không còn hiệu quả nữa. Lúc này ngân hàng trung ương các nước không còn mấy công cụ chính sách hữu hiệu khác có trong tay để khuyến khích ngân hàng thương mại tăng cường cho vay nền kinh tế với lãi suất thấp nên cần phải có những hành động chính sách phi truyền thống/bất thường như nới lỏng định lượng, theo đó ngân hàng trung ương mua trái phiếu, thậm chí là nợ dài hạn hoặc cổ phiếu doanh nghiệp trên thị trường (từ Chính phủ và/hoặc doanh nghiệp).
Hành động mua các tài sản như trên của ngân hàng trung ương sẽ có tác dụng tăng cung tiền, tăng thanh khoản cho hệ thống ngân hàng thương mại, mà cuối cùng sẽ biến thành dự trữ của ngân hàng thương mại (gửi tại ngân hàng trung ương) hoặc thành nguồn vốn cho vay của ngân hàng thương mại, qua đó khuyến khích ngân hàng thương mại cho doanh nghiệp vay với lãi suất thấp.
So sánh với các nước phát triển thì điều khác biệt rõ ràng nhất ở Việt Nam là lãi suất của Việt Nam còn ở mức khá cao, NHNN vẫn còn nhiều dư địa để hạ lãi suất, nếu muốn hay bị bắt buộc phải thực hiện. Bởi vậy, về nguyên tắc thì nới lỏng định lượng là không cần thiết ở Việt Nam.
Vậy điều gì làm NHNN ngần ngại, thận trọng hạ thêm, hạ mạnh lãi suất như các ngân hàng trung ương khác trên thế giới đã làm? Như tác giả đã đề cập ở một bài viết trước đây, điều "trói chân" NHNN hạ mạnh lãi suất ở Việt Nam là lạm phát ở Việt Nam vẫn còn cao, cũng như nhu cầu ổn định tỷ giá VND/USD.
Có một số người lập luận rằng nếu NHNN không (muốn) hạ lãi suất điều hành (thêm) thì NHNN vẫn có thể tiến hành nới lỏng định lượng, trực tiếp bơm tiền với giá rẻ cho ngân sách Nhà nước, cho Chính phủ (và doanh nghiệp).
Nhưng lưu ý rằng hành động trên của NHNN cũng chính là hành động nới lỏng tiền tệ, tăng cung tiền, vốn có tác dụng tương tự như nghiệp vụ OMO của NHNN. Mà như thế sẽ chắc chắn dẫn đến những hậu quả mà NHNN lo ngại, gồm tăng áp lực lạm phát và bất ổn định tỷ giá. Tệ hại hơn, các nghiệp vụ nới lỏng tiền tệ truyền thống hay nới lỏng định lượng có thể sẽ dẫn đến kết cục không ai mong muốn là vừa lạm phát vừa trì trệ trong tăng trưởng (stagflation, đình lạm).
Có rất nhiều ví dụ thực tế đặt ra nghi ngờ về hiệu quả của nới lỏng định lượng lên tăng trưởng kinh tế. Ngân hàng trung ương Nhật từ năm 2001 đã thực hiện chương trình mua trái phiếu Chính phủ quy mô lớn rồi sau đó chuyển sang mua cả nợ và cổ phiếu khu vực tư nhân để chống giảm phát và kích thích tăng trưởng kinh tế. Nhưng kết cục là GDP của Nhật lại giảm đi trong giai đoạn 1995-2007.
Tương tự, Ngân hàng trung ương Thụy Sĩ đã tích cực thực hiện nới lỏng định lượng từ năm 2008, đẩy lãi suất nước này xuống mức âm. Tuy nhiên, dù tăng trưởng của Thụy Sĩ là dương nhưng người ta không rõ có bao nhiêu phần trong mức tăng trưởng dương này là công của nới lỏng định lượng, và, quan trọng hơn, mức tăng trưởng dương này vẫn thấp hơn mức kỳ vọng của ngân hàng trung ương nước này.
Ngân hàng trung ương Anh cũng tiến hành nới lỏng định lượng bổ sung vào tháng 8/2016 để giảm thiểu thiệt hại của chủ trương Brexit. Tuy nhiên, mức tăng trưởng đầu tư của nền kinh tế chỉ đạt trung bình 0,4%/quý trong giai đoạn từ tháng 8/2016 đến tháng 6/2018, còn thấp hơn trong giai đoạn 2009-2018.
Gần đây nhất là Mỹ với nới lỏng định lượng bắt đầu từ tháng 3 năm nay trên quy mô lớn để khắc phục hậu quả của đại dịch. Nhưng điều rõ ràng là Mỹ vẫn và sẽ phải tiếp tục mở rộng nới lỏng thêm trong một thời gian không xác định, trước khi có thể thấy được kết quả tích cực của nó.
Như vậy, nới lỏng (thêm) hay không, nới lỏng như thế nào không thể cứ đơn giản làm theo cảm tính theo kiểu "đau đâu thuốc đấy" là được. Cần hiểu thấu đáo bản chất vấn đề và thận trọng, cân nhắc toàn diện các điều kiện, hiện trạng của nền kinh tế và dự tính các hậu quả lên các biến số vĩ mô để có các giải pháp chính sách phù hợp, hữu hiệu.
Vốn rẻ có đến được doanh nghiệp? Việc NHNN tiếp tục giảm lãi suất điều hành đang thu hút sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp (DN). Lãi suất giảm DN rất mừng, song làm sao tiếp cận vốn lại là câu chuyện khác. ĐTTC đã trao đổi với ông PHẠM VIỆT ANH, chuyên gia tư vấn tăng trưởng DN, xung quanh vấn đề này. Ảnh minh họa: VIẾT...