Xe xăng, ống hút nhựa và ‘cuộc đảo chính xanh’

Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ 2 với nhiều động thái đảo ngược hoàn toàn các ‘di sản xanh’ của người tiề.n nhiệm.

Chính sách mới ban hành của ông được cho là gây chia rẽ…

Cuộc “đảo chính xanh” của Trump 2.0

Chuyển đổi xanh đang trở thành xu thế mới, khi 100 quốc gia đã cam kết Net Zero, chiếm khoảng 80% lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Nhưng, việc ông Donald Trump lên nắm quyền điều hành quốc gia giàu nhất thế giới đã nhanh chóng xoay chuyển tình thế.

Chưa đầy một tháng nhậm chức nhiệm kỳ 2, ông Trump đã dội hàng loạt gáo nước lạnh vào các nỗ lực “tăng xanh, giảm nâu” của thế giới. “Phát súng” mới nhất của tân Tổng thống Mỹ là ký sắc lệnh điều chỉnh chính sách mua sắm của các cơ quan liên bang, ngày 10/2/2025, với yêu cầu ngừng mua ống hút giấy, xem xét mua ống nhựa. Lý do ông đưa ra là ống hút giấy “không hiệu quả”, “vỡ nát khi ngấm nước” – lập tức gây chia rẽ sâu sắc. Bên cạnh đó, văn bản công bố ngày 10/2 của Nhà Trắng yêu cầu tiến tới xây dựng một chiến lược quốc gia trong 45 ngày để ngừng dùng loại này.

Tổng thống Donald Trump với lá thư gửi Liên hợp quốc rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris trong ngày nhậm chức 20/1/2025.

Sắc lệnh của ông Trump được đán.h giá là gây bất lợi với ngành kinh doanh ống hút giấy đầy tiềm năng, vốn tái sinh nhờ phong trào ch ống nhựa cùng lệnh cấm từ chính quyền địa phương. Ngoài những tác động tới nhu cầu thị trường, chính sách này dấy lên lo ngại về việc mở rộng hoạt động kinh doanh và tìm kiếm nhà đầu tư trong lĩnh vực được định giá hơn 2 tỷ USD tại Mỹ vào năm 2030.

Theo CNN, động thái mới này đã đảo ngược mục tiêu trước đó của ông Joe Biden, người từng đề xuất các giải pháp môi trường để giảm tiêu thụ nhựa dùng một lần. Từ lâu, ông Trump đã ch.ỉ tríc.h các làn sóng tẩy chay nhằm vào ống hút nhựa. Năm 2020, chiến dịch tranh cử của ông đã bán ống hút nhựa tái sử dụng với lý do do “ống hút giấy của “những người cấp tiến” không dùng được”.

Nhưng, chiến dịch “xóa xanh” của ông Trump không chỉ nhắm riêng ống hút giấy. Financial Times cho biết, chỉ trong tuần đầu tiên của nhiệm kỳ, ông Trump đã ký các sắc lệnh hành pháp để hủy bỏ hơn 70 sáng kiến về khí hậu và năng lượng xanh được thiết lập dưới thời ông Biden. Các biện pháp này bao gồm chấm dứt lệnh cấm khoan dầu ngoài khơi, rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris và hủy bỏ các mục tiêu giảm phát thải trong lĩnh vực điện.

Một giờ đồng hồ sau lễ nhậm chức, Tổng thống Trump ký sắc lệnh rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris vì cho rằng thỏa thuận này “chuyển tiề.n thuế của dân Mỹ sang các quốc gia không yêu cầu hoặc không xứng đáng được hỗ trợ tài chính”. Tân Tổng thống cho biết, thành tựu của Mỹ trong việc thúc đẩy cả mục tiêu kinh tế và môi trường nên là hình mẫu cho các quốc gia khác, thay vì tham gia vào một thỏa thuận toàn cầu.

Cũng ngay trong ngày nhậm chức, ông Trump ch.ỉ tríc.h các chính sách môi trường của chính quyền tiề.n nhiệm là nguyên nhân gây ra lạm phát và cản trở doanh nghiệp. Tổng thống Mỹ nhắm ngay vào xe điện bằng cách hủy bỏ sắc lệnh năm 2021 do người tiề.n nhiệm Joe Biden ký. Thời điểm đó, mục tiêu 50% xe điện của ông Biden đã nhận được sự ủng hộ từ các nhà sản xuất ô tô Mỹ và quốc tế. Ông Biden đã phân bổ 7,5 tỷ USD cho các chương trình này để thiết lập mạng lưới trạm sạc xe điện toàn quốc, kỳ vọng có 500.000 trạm được xây dựng vào năm 2030. Quỹ còn lại 5 tỷ USD.

Trong sắc lệnh mới nhất, ông Trump tuyên bố ngừng phân bổ các khoản tiề.n chính phủ chưa được sử dụng cho các trạm sạc xe điện từ 5 tỷ USD còn lại, kêu gọi chấm dứt miễn trừ cho các bang áp dụng quy định xe không phát thải vào năm 2035. Ông cũng cho biết chính quyền mới sẽ xem xét việc chấm dứt các ưu đãi thuế đối với xe điện.

Kế hoạch của ông Trump là chỉ đạo Cơ quan Bảo vệ môi trường (EPA) xem xét lại các quy định vốn yêu cầu khắt khe hơn về khí thải, buộc các hãng ô tô phải bán 30%-56% xe điện vào năm 2032 để tuân thủ các quy định liên bang về khí thải, cũng như các quy định tương tự do Bộ Giao thông – Vận tải Mỹ (DOT) ban hành. Sắc lệnh của tân Tổng thống Mỹ cho biết chính quyền của ông sẽ cân nhắc việc loại bỏ những khoản trợ cấp không công bằng và sự bóp méo thị trường do chính phủ áp đặt, vốn ưu tiên xe điện hơn các công nghệ khác và thực chất như ép mua xe.

Trong một diễn biến khác, hôm 13/2/2025, ông Lee Zeldin – Giám đốc EPA đã viết trên X rằng, chính quyền mới đang tìm cách chấm dứt thỏa thuận giải ngân 20 tỷ USD cho khí hậu của chính quyền ông Biden.

Ngoài ra, ông Trump đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp về năng lượng quốc gia , nhằm trao cho ông thẩm quyền giảm bớt các hạn chế về môi trường đối với cơ sở hạ tầng và dự án năng lượng, đồng thời nới lỏng việc cấp phép cho cơ sở hạ tầng truyền tải và đường ống mới. Tân Tổng thống ban hành lệnh yêu cầu Mỹ tiếp tục xử lý các đơn xin giấy phép xuất khẩu từ các dự án khí đốt tự nhiên hóa lỏng mới cung cấp cho châu Á và châu Âu; đồng thời đình chỉ hợp đồng cho thuê điện gió ngoài khơi liên bang mới cho đến khi có đán.h giá về môi trường và kinh tế, với lý do các cối xay gió “xấu xí, tốn kém và gây hại cho động vật hoang dã”. Theo Nhà Trắng, ông Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp bãi bỏ những nỗ lực của ông Biden nhằm ngăn chặn hoạt động khoan dầu ở Bắc Cực và dọc theo các khu vực rộng lớn ven biển nước Mỹ.

“Giảm xanh, tăng nâu” đi về đâu?

Mỹ – quốc gia phát thải khí nhà kính nhiều thứ hai thế giới, từng dẫn đầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, nhưng các sắc lệnh của ông Trump lại phá bỏ hầu hết các “di sản xanh” mà ông Biden và Obama để lại. Nhiều quốc gia khác bày tỏ sự lo ngại về tác động của quyết định này. Các nhà lãnh đạo thế giới đã lên án mạnh mẽ hành động của Tổng thống Trump, nhấn mạnh rằng việc Mỹ rút lui có thể làm tăng nhiệt độ toàn cầu thêm 0,3C và làm suy yếu động lực cho hợp tác quốc tế về khí hậu. Cuộc rút lui này giáng một đòn mạnh vào nỗ lực của các nước nhằm ứng phó với tình trạng nóng lên toàn cầu; đồng thời dấy lên những câu hỏi vốn đã âm ỉ về việc một khuôn khổ quốc tế như COP, dù đã tồn tại 3 thập kỷ, có thể hoàn thành các cam kết đã đề ra hay không.

Dù vậy, các nhà lãnh đạo từ châu Âu cho rằng chính sách của một nước đơn lẻ không mạnh mẽ bằng hành động của toàn cầu. Nhiều quốc gia, bao gồm Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh, Trung Quốc và Brazil đã tái khẳng định cam kết của họ đối với Thỏa thuận Paris, nhấn mạnh tầm quan trọng của hành động tập thể trong việc đối phó với biến đổi khí hậu.

Ông Donald Trump đã nói trước khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử: “Tôi sẽ ngay lập tức chấm dứt trò lừ.a đả.o xanh mới”. Ảnh: Bilanol/Shutterstock

Luồng dư luận khác cho rằng, các chính sách đảo ngược xu thế xanh của chính quyền Trump 2.0 có thể dẫn đến sự dịch chuyển đầu tư ra nước ngoài và làm suy yếu vị thế của Mỹ trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đáng chú ý là “trao thêm quyền lực cho giới lãnh đạo Trung Quốc và làm mất hàng chục tỷ USD đầu tư vào các quốc gia khác”. Phân tích của The Guardian cho thấy, các chính sách đảo ngược của ông Trump có nguy cơ đẩy 80 tỷ USD đầu tư sang các quốc gia khác và khiến Mỹ mất tới 50 tỷ USD do mất xuất khẩu, nhường chỗ cho Trung Quốc và các cường quốc mới nổi khác trong cuộc đua chế tạo ô tô điện, pin, năng lượng mặt trời và năng lượng gió cho thế giới.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, hơn 125 quy định và chính sách môi trường của Mỹ đã bị hủy bỏ, thống kê từ Washington Post. Việc đạt mục tiêu “độc lập năng lượng” giúp chi phí cho dầu mỏ, khí đốt, dầu diesel và điện năng giảm xuống mức thấp kỷ lục, mang lại lợi ích rõ rệt cho người tiêu dùng và doanh nghiệp xứ cờ hoa. Tuy nhiên, chính sách này cũng đi cùng với những tác động tiêu cực với môi trường và con người. Các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu ông Trump tiếp tục theo đuổi chính sách tương tự trong nhiệm kỳ thứ hai thì lượng khí thải nhà kính có thể tăng thêm 4 tỷ tấn chỉ trong giai đoạn đến năm 2030.

Tuy nhiên, những chính sách đảo ngược của ông Trump phản ánh rõ quan điểm đặt tăng trưởng kinh tế và bảo vệ doanh nghiệp nội địa lên hàng đầu – hành động hiện thực hóa khẩu hiệu “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” mà ông từng đưa ra. Ông Trump ưu tiên giảm bớt các quy định môi trường nhằm tạo điều kiện cho các ngành công nghiệp truyền thống như dầu khí, than đá và sản xuất nặng phát triển mạnh mẽ hơn. Bằng cách bãi bỏ các ưu đãi dành cho năng lượng sạch, ông Trump mong muốn giảm chi tiêu liên bang, duy trì giá năng lượng thấp và bảo vệ việc làm trong các lĩnh vực lâu đời, đặc biệt là tại các bang có nền kinh tế phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Ông nhấn mạnh mong muốn “tái sinh” ngành ô tô Mỹ bằng cách bảo vệ các doanh nghiệp sản xuất xe chạy xăng, giữ vững việc làm trong nước và tránh sự phụ thuộc quá lớn vào ngành công nghiệp xe điện – lĩnh vực đang được Trung Quốc thống trị về chuỗi cung ứng pin và linh kiện…
Thực tế trên cho thấy nước Mỹ dưới thời Trump 2.0 chắc chắn sẽ có nhiều chính sách bất ngờ, khó lường và “mục tiêu xanh” của thế giới vẫn là bài toán nan giải.