Vườn thực vật Meise: Ngôi nhà chung của các loài cây quý hiếm

Được thành lập cách đây 200 năm, Vườn thực vật Meise (gần thủ đô Brussels, Bỉ) với diện tích 92 hecta là một trong những vườn thực vật lớn nhất và lâu đời nhất châu Âu.

Du khách thích thú tìm hiểu loài hoa khổng lồ Arum titan.

Với hơn 10.000 loài thực vật quý hiếm, trong đó có nhiều loài đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, nơi đây không chỉ là một bảo tàng sống về lịch sử phát triển của thực vật mà còn là một trung tâm nghiên cứu khoa học, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học của hành tinh.

Nằm giữa lòng Vườn thực vật Meise, Vòm Xanh nổi lên là một kiệt tác kiến trúc, kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp thẩm mỹ và tính năng khoa học. Được khánh thành hồi tháng 5 vừa qua, đây không chỉ là nhà kính đơn thuần mà còn là một hệ sinh thái thu nhỏ, được thiết kế để mô phỏng môi trường sống tự nhiên của các loài thực vật nhiệt đới.

Với hệ thống điều hòa không khí hiện đại, hệ thống tưới tiêu tự động và ánh sáng được kiểm soát, Vòm Xanh cung cấp mọi điều kiện cần thiết để các loài cây sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ.

Trung tâm bảo tồn và nghiên cứu

Một loại hoa thạch lan (đá sống).

Dẫn chúng tôi đi thăm Vòm Xanh, anh Marc Reynders, kỹ sư sinh học, người gắn bó với Vườn thực vật từ hơn 10 năm nay, cho biết Vòm Xanh được ví như “trái tim” thực sự của bộ sưu tập thực vật nhạy cảm với sương giá, có tất cả không gian và các kỹ thuật cần thiết, cung cấp mọi điều kiện tối ưu để chăm sóc và bảo tồn các loài thực vật quý hiếm.

Khu vực trồng lan gây ấn tượng với những bông hoa lan rực rỡ như những viên ngọc quý, tỏa sáng giữa màu xanh của lá. Lan luôn là một trong những họ thực vật được yêu thích và sưu tầm nhiều nhất trên thế giới. Tại Vòm Xanh, du khách được chiêm ngưỡng nhiều loài lan quý hiếm với những hình dáng và màu sắc độc đáo, chẳng hạn như lan hài, lan hồ điệp, lan ngọc điểm.

Khu vực bảo tồn và nhân giống cây thạch lan.

Điều ấn tượng tại đây là du khách có thể tìm thấy những loài cây ăn thịt nổi tiếng như cây bắt ruồi Venus, cây nắp ấm, cây gọng vó. Cây bắt ruồi Venus khép chặt chiếc bẫy của mình khi có con côn trùng đậu vào. Đây là một nhóm thực vật đặc biệt có khả năng bắt và tiêu hóa côn trùng để bổ sung dinh dưỡng.

Tại khu vực xương rồng và cây mọng nước, nhiều cây có hình dáng kỳ lạ và màu sắc rực rỡ. Có những cây xương rồng vươn cao giữa nắng gió, mang vẻ đẹp hoang dã của sa mạc.

Một số loài cây cổ thụ có tuổi đời hàng trăm năm cũng được bảo tồn tại Vườn thực vật Meise. Những cây cổ thụ này không chỉ có giá trị về mặt sinh học mà còn mang ý nghĩa lịch sử và văn hóa.

Các giống xương rồng.

Vòm Xanh được trang bị những công nghệ hiện đại nhất về kiểm soát nước và khí hậu, giúp tạo ra một môi trường sống lý tưởng cho các loài thực vật. Hệ thống thu gom nước mưa, các tấm che nắng và màn chắn nhiệt không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn đảm bảo nguồn cung cấp nước ổn định cho các loài cây, ngay cả trong những mùa hạn hán kéo dài.

Anh Marc Reynders chia sẻ: “Với việc xây dựng Green Arch, chúng tôi đã đạt được một bước tiến quan trọng trong mục tiêu trở thành một vườn thực vật trung hòa về khí hậu vào năm 2045. Không chỉ vậy, Vòm Xanh còn là một ví dụ điển hình cho thấy việc kết hợp giữa bảo tồn thiên nhiên và công nghệ hiện đại là hoàn toàn khả thi”.

Bên cạnh Vòm Xanh, Vườn bách thảo còn sở hữu một ngân hàng hạt giống hiện đại, nơi lưu trữ hàng triệu hạt giống của các loài thực vật quý hiếm. Ngân hàng hạt giống này đóng vai trò như một kho di truyền quý báu, giúp bảo vệ các loài thực vật khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Cùng với Vòm Xanh, ngân hàng hạt giống tạo thành một hệ thống bảo tồn toàn diện, đảm bảo sự sống còn của đa dạng sinh học và cung cấp các giải pháp cho các thách thức về an ninh lương thực.

Khu vực bảo tồn và phát triển giống cà phê Arabica.

Các nhà khoa học tại vườn bách thảo đang tích cực nghiên cứu để tìm ra các giống cây trồng mới có khả năng kháng bệnh, chịu hạn và thích nghi với biến đổi khí hậu. Ví dụ, bằng cách nghiên cứu họ hàng hoang dã của cà phê và chuối, các nhà khoa học hy vọng sẽ tạo ra những giống cây trồng mới có năng suất cao và chất lượng tốt hơn, giúp nông dân đối phó với biến đổi khí hậu và các dịch bệnh.

Nhân giống hoa khổng lồ Arum titan

Nhân giống hoa Arum titan.

Điều đặc biệt ở Vườn thực vật Meise là chương trình bảo tồn toàn diện cho loài hoa khổng lồ Arum titan (Amorphophallus titanum). Hoa Arum titan có nguồn gốc từ các khu rừng nhiệt đới ẩm ướt ở đảo Sumatra, Indonesia. Tuy nhiên, rừng đang biến mất với tốc độ ngày càng tăng. Đến năm 2023, thế giới đã mất 3,7 triệu ha rừng nhiệt đới nguyên sinh, tương đương diện tích 10 sân bóng đá mỗi phút.

Như vậy, loài Arum titan đang có nguy cơ tuyệt chủng cao trong tự nhiên. Môi trường sống rừng của nó đang bị chặt phá để lấy gỗ và nhường chỗ cho các đồn điền dầu cọ. Do đó, Vườn thực vật Meise đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn loài thực vật này trước nguy cơ tuyệt chủng.

Hoa Arum titan còn được biết đến với cái tên “hoa xác chết khổng lồ”, là một trong những loài thực vật có hoa lớn nhất thế giới. Loài hoa này có những đặc điểm vô cùng đặc biệt khiến nó trở nên nổi tiếng và thu hút sự quan tâm của nhiều người. Khi nở, bông hoa Arum titan có thể cao tới 3 mét hoặc hơn, với một bông to lớn màu đỏ tía bao quanh một cột bông màu vàng nhạt ở giữa.

Ngân hàng hạt giống tại Vườn thực vật Meise.

Đặc điểm nổi bật nhất của loài hoa này chính là mùi hương rất khó chịu, giống như mùi thịt thối rữa. Mùi hương này có tác dụng thu hút các loài côn trùng đến thụ phấn cho hoa và là một cơ chế sinh tồn thông minh của loài cây này. Mùi hôi thối thu hút các loài côn trùng như ruồi, bọ cánh cứng đến thụ phấn. Khi những con côn trùng này bị thu hút bởi mùi hương và bay đến hoa, chúng sẽ vô tình mang theo phấn hoa từ những bông hoa khác đến, giúp cho cây thụ phấn và tạo ra hạt.

Với kích thước khổng lồ và màu sắc sặc sỡ, hoa Arum titan là một loài hoa rất độc đáo và thu hút sự tò mò của nhiều người. Hoa Arum titan chỉ nở trong 48-72 giờ, sau đó sẽ tàn và cây sẽ trở lại trạng thái ngủ đông. Sự kiện đặc biệt này cũng là cơ hội để nâng cao nhận thức về các mối đe dọa đối với loài thực vật hiếm này.

Các nhà khoa học tại đây không ngừng nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh thái của loài hoa này, từ đó đưa ra những phương pháp chăm sóc phù hợp nhất. Bằng việc áp dụng các kỹ thuật nhân giống tiên tiến, các nhà khoa học đã thành công trong việc nhân giống và tạo ra nhiều thế hệ cây con khỏe mạnh.

Một trong những thành tựu đáng kể của chương trình bảo tồn là thành công trong việc thụ phấn nhân tạo cho loài hoa Arum titan. Quá trình này đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác cao, nhưng kết quả đã mang lại những hy vọng mới cho công cuộc bảo tồn loài hoa quý hiếm này. Nhờ đó, vườn thực vật đã có thể tăng số lượng cá thể Arum titan trong bộ sưu tập của mình và chia sẻ với các vườn thực vật khác trên thế giới.

Khu vực các giống hoa lan.

Là nhiếp ảnh gia của Vườn thực vật Meise, Maarten Strack van Schijndel đã có một đặc quyền hiếm có: được khám phá từng ngóc ngách của Vòm Xanh. Chính trong không gian đặc biệt này, ông đã ghi lại những khoảnh khắc vô cùng quý giá, đặc biệt là khi bông hoa Arum titan bung nở. Những bức ảnh này không chỉ sở hữu giá trị khoa học mà còn là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, giúp mọi người trên thế giới chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ diệu của thiên nhiên.

Vườn thực vật Meise không chỉ là một trung tâm nghiên cứu khoa học mà còn là một địa điểm giáo dục lý tưởng. Qua các chương trình tham quan, các buổi thuyết trình và các hoạt động thực tế, vườn thực vật đã góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của bảo vệ đa dạng sinh học.