Vụ kiện chủ quyền trên Biển Đông: Trung Quốc đang bẽ bàng và đuối lý

Trước thái độ bất hợp tác của Trung Quốc, Tòa án Trọng tài Quốc tế khẳng định, Trung Quốc không tham gia vụ kiện sẽ không làm thay đổi quyền phán quyết của tổ chức này theo Luật Biển quốc tế.

Sức mạnh của chinh nghĩa

Sau khi nghiên cứu bản điều trần của Philippines từ ngày 7-13/7 trong vụ kiện Trung Quốc về vấn đề chủ quyền trên Biển Đông, ngày 29/10, Tòa án Trọng tài Quốc tế (PCA) đã ra thông cáo về vụ việc.

Theo đó, cả Philippines và Trung Quốc đều là các bên tham gia Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) và vì thế phải có trách nhiệm giải quyết tranh chấp theo quy định của UNCLOS.

PCA bác bỏ luận điệu cho rằng mục đích vụ kiện là để tái phân định gianh giới hàng hải giữa các quốc gia, từ đó vượt thẩm quyền của PCA và cho biết trọng điểm của vụ kiện là xác định được vai trò của “chủ quyền lịch sử”, cũng như nguồn gốc của các tuyên bố lãnh hải trên Biển Đông theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS). Tòa không có khả năng phán xét về quyền sở hữu của các thực thể tranh chấp.

Do vậy, quyết định của Trung Quốc không tham gia vụ kiện sẽ không làm thay đổi quyền phán quyết của PCA và việc Philippines quyết định đơn phương tiến hành vụ kiện không hề vi phạm tiến trình giải quyết tranh chấp theo UNCLOS.

Sau phán quyết của PCA, vụ kiện của Philippines sẽ chuyển sang giai đoạn tiếp theo – điều trần. Phán quyết cuối cùng sẽ được công bố vào năm 2016 theo dự kiến.

PCA cũng cho biết tất cả 15 ý kiến do Philippines đệ trình phản ánh các tranh chấp giữa hai quốc gia liên quan đến sự diễn đạt và tính ứng dụng của UNCLOS, từ đó, tòa bóc trần luận điệu của Trung Quốc cho rằng Bộ quy tắc DOC “thiết lập một thỏa thuận giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông hoàn toàn thông qua đàm phán”.

Theo thông cáo, DOC “chỉ là một thỏa thuận chính trị, không mang tính ràng buộc pháp lý, từ đó không liên quan đến các điều khoản trong Công ước, ưu tiên giải quyết tranh chấp thông qua các kênh được những bên liên quan đồng thuận”.

Sau khi PCA ra thông cáo, phía Trung Quốc đã tỏ ra tức giận. Bắc Kinh đã tuyên bố sẽ không đếm xỉa đến bất kỳ quyết định nào mà tòa án trọng tài The Hague đưa ra trong vụ việc liên quan đến tranh chấp Biển Đông.

Dư luận thế giới ủng hộ mạnh mẽ

Sau khi PCA ra thông cáo, dư luận quốc tế đã ủng hộ mạnh mẽ quyết định của Tòa án Trọng tài Quốc tế và đánh giá phán quyết trên của PCA là thắng lợi bước đầu của Philippines trong vụ kiện Trung Quốc về vấn đề chủ quyền Biển Đông.

Báo chí Pháp ngày 30/10 đồng loạt đưa tin về sự kiện này, nhấn mạnh đến phán quyết của PCA và cho rằng cơ quan này có đầy đủ thẩm quyền xét xử vụ Philippines kiện Trung Quốc về vấn đề chủ quyền ở Biển Đông chiểu theo UNCLOS.

Tờ Thế giới (Le Monde) bình luận rằng, tuần qua là một “tuần đen tối của Trung Quốc” khi phán quyết của PCA được đưa ra ngay sau khi Mỹ quyết định điều tầu khu trục US Lassen vào khu vực 12 hải lý cạnh các đảo nhân tạo mà Trung Quốc tự ý bồi đắp từ những bãi đá, qua đó bác bỏ tham vọng chủ quyền của Trung Quốc, bảo đảm quyền tự do hàng hải tại khu vực này.

Trước đó, ngày 29/10 Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby tuyên bố, theo quy định của UNCLOS, phán quyết của PCA sẽ có giá trị pháp lý với cả Philippines và Trung Quốc. Việc giải quyết tranh chấp trên Biển Đông như vậy là hoàn toàn phù hợp với luật pháp quốc tế.

Thượng Nghị sĩ John McCain – Chủ tịch Ủy ban quân vụ Thượng viện Mỹ đánh giá: “Phán quyết của PCA là một bước đi quan trọng trong việc tôn trọng luật pháp quốc tế và chống lại mưu đồ áp đặt chủ quyền một cách rất đáng ngờ của Trung Quốc ở Biển Đông”.

Ông Bonnie Glaser, một chuyên gia về Biển Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, cho rằng phán quyết của Tòa là một cú sốc lớn đối với Trung Quốc và phản biện mạnh mẽ lập luận cho rằng Philippines đã không nỗ lực để đàm phán vấn đề này với Trung Quốc.

Theo hãng tin Anh Reuters, Trung Quốc là một thành viên có quyền phủ quyết trong Hội đồng bảo an Liên Hợp quốc, vị thế về ngoại giao của Bắc Kinh bị tổn hại rất nhiều nếu Tòa ra phán quyết nước này vi phạm một trong các quy định của Liên Hợp quốc.

Trung Quốc từng ra yêu sách “Đường 9 đoạn” bao trọn Biển Đông và tiến hành một loạt các hoạt động cải tạo phi pháp trên các bãi đá tại đây nhằm tạo sự đã rồi. Động thái này đã vấp phải phản ứng quyết liệt của cộng đồng quốc tế, nhất là Mỹ.

Việt Nam sẽ theo sát vụ kiện

Sau thông cáo của PCA, phía Việt Nam cũng bày tỏ quan điểm của mình trước vụ kiện của Philippines. Theo đó, Việt Nam sẽ tiếp tục theo dõi sát tiến trình tiếp theo của vụ kiện và bảo lưu quyền sử dụng mọi biện pháp hòa bình phù hợp và cần thiết để bảo vệ các quyền và lợi ích pháp lý của mình ở Biển Đông.

Việt Nam ủng hộ việc tuân thủ và thực thi đầy đủ tất cả các quy định và thủ tục của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, kể cả việc giải quyết mọi tranh chấp có liên quan đến việc giải thích hay áp dụng Công ước bằng các biện pháp hoà bình.

Việt Nam bảo lưu các quyền và lợi ích pháp lý của Việt Nam ở Biển Đông, trong đó có chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và các quyền và lợi ích tại các vùng biển được xác định theo Công ước.

Việt Nam mong rằng Tòa giải thích và áp dụng các quy định liên quan của Công ước trong vụ kiện để đưa ra phán quyết công bằng và khách quan.

Việt Nam đề nghị Toà đặc biệt quan tâm đến các quyền và lợi ích pháp lý của Việt Nam ở Biển Đông và Việt Nam sẽ xem xét các bước đi tiếp để bảo vệ các quyền và lợi ích quốc gia.

Tòa cho biết xét về sơ bộ, thẩm quyền của họ đủ để tiếp nhận 7 trong số 15 ý kiến trình tòa của Philippines chống lại Trung Quốc. 8 ý kiến còn lại sẽ được “xem xét sau”. Nếu phán quyết của 7 vấn đề đầu tiên nghiêng về phía có lợi cho Philippines, “điều này sẽ xóa bỏ cơ sở cho luận điệu về đường 9 đoạn của Trung Quốc” – tòa cho hay.

Ông Carl Thayer – giám đốc Diễn đàn nghiên cứu quốc phòng, đại học New South Wales, Úc cho biết theo luật quốc tế, phán quyết cuối cùng của Tòa án trọng tài phải được tuân thủ, mặc dù tòa không có quyền thực thi. Các bên liên quan cũng không được quyền đâm đơn kháng lại quyết định cuối cùng của Tòa. Nếu Tòa PCA đưa ra phán xét có lợi cho Philippines, đây sẽ là “căn cứ pháp lý vững chắc để tạo sức ép chính trị – ngoại giao buộc Trung Quốc phải tuân thủ.

Theo Diễn Đàn Doanh Nghiệp