Viện trưởng Lê Minh Trí nói về ‘17 trường hợp bị oan’ trong giai đoạn điều tra, truy tố

Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho rằng trong quá trình áp dụng các biện pháp tố tụng không nên dùng chữ “oan”, bởi oan chỉ được xác định khi bản án có hiệu lực thi hành đồng thời kết luận có tội hay không.

Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí – Ảnh: PHẠM THẮNG

Sáng 15-9, tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đã trình bày báo cáo thẩm tra về báo cáo của viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao năm 2022.

Theo đó, số cuộc kiểm sát trực tiếp tăng 13,8%; số kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm tăng so với năm 2021 và được tiếp thu, thực hiện đạt 99,2%.

Tuy nhiên, theo bà Nga, vẫn còn “17 trường hợp bị oan” trong giai đoạn điều tra, truy tố thuộc trách nhiệm của viện kiểm sát.

Đồng thời vẫn còn để xảy ra trường hợp viện kiểm sát truy tố nhưng tòa án tuyên không phạm tội. Số án thụ lý giảm nhưng số vụ bị tòa án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung tăng 30,4%.

Trong giai đoạn xét xử còn 55 trường hợp viện kiểm sát phải rút một phần quyết định truy tố tại phiên tòa hoặc truy tố không đúng tội danh, không đúng khung hình phạt.

Giải trình sau đó, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết trong Bộ luật tố tụng hình sự có quy định các biện pháp hạn chế dần quyền con người có dấu hiệu phạm tội, người liên quan đến tội phạm.

Do đó trong quá trình thực hiện các biện pháp khởi tố, điều tra, truy tố thì luật cho phép áp dụng biện pháp này để đảm bảo chứng minh được tội phạm, đưa ra xử đúng người, đúng tội theo quy định của pháp luật.

Trong quá trình áp dụng các biện pháp tố tụng, ông Trí đánh giá không nên dùng chữ “oan”, bởi oan chỉ được xác định khi bản án có hiệu lực thi hành đồng thời kết luận có tội hay không.

Ông lấy ví dụ một vụ bắt mua bán ma túy hay cá độ đá gà có 50-70 người mà anh đứng đó là anh có liên quan và phải mời lên.

“Anh có liên quan, có hành vi, dấu hiệu phạm tội thì tôi mời. Anh ở nhà thì tôi đâu có mời”, ông Trí nói và cho biết đến nay không có khiếu kiện về oan sai trong những vụ việc được đình chỉ.

Cạnh đó, đây là biện pháp mà trong tố tụng không nói đình chỉ là oan, oan chỉ khi không có tội mà bản án lại tuyên có tội. Đình chỉ hành vi vi phạm pháp luật là đình chỉ do có nhiều lý do khác nhau, không phải là mình tùy tiện

Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cũng chỉ rõ một năm là trên 120.000 vụ án hình sự, mà có 17 trường hợp đình chỉ thì “chúng ta phải cảm thấy mừng”.

“Năm ngoái có 15 trường hợp đình chỉ, năm nay là 17 trường hợp đình chỉ. Nhưng con số 2 trường hợp tăng thêm so với năm ngoái này không nói lên được điều gì cả bởi còn lệ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau”, ông Trí nêu.

Ông cho rằng sẽ lưu ý vấn đề này, nhưng đừng đánh giá sớm quá bởi sẽ tạo ra một tâm lý cho cán bộ trong thực thi nhiệm vụ.

Lãnh đạo Viện Kiểm sát nhân dân tối cao nhấn mạnh việc đấu tranh phòng chống tội phạm hiện nay yêu cầu thực hiện song song giữa chống oan sai và chống bỏ lọt tội phạm. Hai nội dung này có tầm quan trọng “một mười, một chín”.

Về việc tòa trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung, ông Trí lý giải đây là hoạt động được luật cho phép. Bởi có nhiều trường hợp khi ra tòa mới có phản cung, có tình tiết mới.

Việc trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung đã được luật pháp lường trước, cho phép nhằm chống oan sai và bỏ lọt tội phạm.

Trước đó, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cũng nêu quan điểm đình chỉ không có nghĩa là oan và 2 phạm vi này khác nhau.

Ông nói tòa án mới có quyền phán quyết là bản án, quyết định oan sai như thế nào. Còn đình chỉ là việc rất thông thường, luật pháp cho phép. “Không phải đình chỉ là sai, là oan, việc đó làm để có quan điểm thống nhất nhận định”, ông Tô Lâm nói.

Nêu ý kiến sau đó về 17 trường hợp bị oan, bà Nga nói theo Luật bồi thường nhà nước nêu rõ nếu đình chỉ điều tra khi không có sự việc phạm tội, hành vi không cấu thành tội phạm, hết thời hạn điều tra không chứng minh được bị can đã thực hiện hành vi tội phạm thì theo luật xác định đó là các trường hợp bị oan, phải bồi thường.

“Cho nên xác định oan hay không không phải Ủy ban Tư pháp thích thì nói, mà phải theo Luật bồi thường nhà nước”, bà Nga nói.