Video tiêm kích tàng hình F-35 của Mỹ lao mũi xuống đường băng, phi công thoát hiểm trong gang tấc
Viên phi công đã buộc phải nhảy dù phóng vọt lên không trung khi chiếc máy bay chiến đấu F-35B Lightning II gặp nạn trên đường băng.
Chiếc máy bay F-35B chúi mũi xuống đường băng. Ảnh cắt từ video – NBC News
Vụ tai nạn xảy ra ngày 15/12 tại một căn cứ Căn cứ Dự bị Liên hợp Trạm Không Hải quân Fort Worthở bang Texas (Mỹ) ngay khi chiếc chiến đấu cơ trị giá 100 triệu USD vừa hạ cánh xuống đường băng.
Mặc dù hoàn cảnh chính xác của sự cố vẫn chưa rõ ràng, nhưng video xuất hiện trên các phương tiện truyền thông cho thấy chiếc F-35B đang lơ lửng hạ cánh thẳng đứng từ trên không trung, khi vừa chạm xuống đường băng thì nảy lên rồi bật chúi mũi, va mạnh xuống mặt đường.
Chiếc F-35B tiếp tục dúi đầu, miết trên đường băng và quay 180 độ, hướng đuôi về phía trước, rồi lại quay 180 độ ngược trở lại. Đúng lúc này phi công phóng vọt lên không trung, bung dù và hạ cánh xuống gần đó.
Điều đáng chú ý là đây là minh chứng cho khả năng “cứu nạn” của ghế phóng Martin-Baker US16E được lắp đặt trên chiếc F-35B, giúp nó hoạt động an toàn cả với máy bay hầu như đã dừng lại trên mặt đất.
Xem video ghi lại toàn cảnh vụ tai nạn tại căn cứ Fort Worth ngày 15/12 (Nguồn: The Drive)
Tại một cuộc họp báo thường kỳ ngày 15/12, Thư ký Báo chí Lầu Năm Góc Tướng Pat Ryder xác nhận về vụ tai nạn và cho biết phi công đã nhảy ra ngoài an toàn. Ông nói thêm rằng một phi công Mỹ đang điều khiển máy bay vào thời điểm đó và chiếc F-35B sẽ được giao cho chính phủ, nhưng không nói cụ thể khách hàng dự định cuối cùng có thể là ai.
Cơ sở sản xuất F-35 chính của Lockheed Martin ở Fort Worth dùng chung đường băng với Căn cứ Dự bị Liên hợp Trạm Không Hải quân Fort Worth.
Sự việc xảy ra sau một sự cố vừa cách đây hai tuần cũng liên quan đến một chiếc F-35B của lực lượng Thủy quân Lục chiến Mỹ, mặc dù không có dấu hiệu cho thấy hai vụ việc có liên quan với nhau. Chiếc F-35B của Thủy quân Lục chiến bị gãy bánh mũi sau khi hạ cánh khẩn cấp xuống Căn cứ Không quân Kadena trên đảo Okinawa, Nhật Bản.
Chiếc máy bay gặp nạn được bọc kín phần mũi. Ảnh: NBC News
Ngày 15/12 cũng là ngày kỷ niệm chuyến bay đầu tiên của F-35A, diễn ra vào ngày 15/12/2006. Lần đầu tiên một biến thể F-35B cất cánh là vào ngày 11/6/2008.
Đây không phải là lần đầu tiên một chiếc F-35B – với khả năng cất cánh và hạ cánh thẳng đứng giống như một chiếc trực thăng – bị rơi trong những năm gần đây. Năm ngoái, một chiếc F-35 đã lao khỏi sàn đáp của hàng không mẫu hạm và chìm xuống Địa Trung Hải. Đầu năm nay, hải quân Mỹ cũng mất một chiếc F-35C trong quá trình tham gia hoạt động tuần tra trên Biển Đông, máy bay không hạ cánh thành công xuống tàu sân bay và lao xuống biển.
Năm 2021, một chiếc F-35B của Hải quân Hoàng gia Anh cũng gặp sự cố tương tự khi máy bay đã lao xuống biển Địa Trung Hải trong quá trình cất cánh từ tàu sân bay. Năm 2020, một chiếc F-35B khác đã bị rơi gần căn cứ quân sự El Centro, bang California, sau khi va chạm với máy bay tiếp nhiên liệu trên không KC-130J. Vào năm 2014, một chiếc F-35A của Lực lượng không quân Mỹ cũng bị cháy rụi sau khi gặp sự cố về động cơ.
Máy bay F-35 của Mỹ đã gặp rất nhiều sự cố trong chương trình phát triển và hoạt động. Ảnh: Defencenews
F-35 Lightning II (Tia chớp) là tên gọi chung cho 3 biến thể máy bay khác nhau dựa trên thiết kế cơ sở X-35 của dự án phát triển máy bay tiêm kích phối hợp (JSF) một chỗ ngồi, có khả năng tàng hình và thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau như yểm trợ cận chiến, không chiến, ném bom chiến thuật…
Dự án F-35 là dự án nghiên cứu và chế tạo vũ khí lớn nhất của Mỹ và các nước đồng minh kể từ sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh, thể hiện qua số lượng máy bay dự tính chế tạo trong khoảng thời gian tới năm 2035 lên tới hàng nghìn chiếc, trung bình dự kiến chế tạo hơn 100 chiếc mỗi năm.
Nhưng trong 20 năm nghiên cứu và phát triển F-35, dự án tiêm kích phối hợp này ngày càng tốn kém và bộc lộ nhiều vấn đề. Chi phí phát triển F-35 đã lên tới 1.700 tỷ USD, trở thành một trong những chương trình vũ khí đắt đỏ nhất thế giới. Bất chấp điều đó, F-35 liên tục gặp hàng loạt trục trặc, từ đơn giản đến nghiêm trọng, khiến dự án trở thành vấn đề “đau đầu” với Lầu Năm Góc.
Trong giai đoạn phát triển và bay thử F-35, chấm dứt vào tháng 4/2018, các kỹ sư của Bộ Quốc phòng Mỹ đã phát hiện 941 lỗi ở dòng tiêm kích tàng hình này.
Tính đến đầu năm 2021, nhà thầu Lockheed Martin đã bàn giao hoặc đang trong quá trình chuyển giao 970 chiếc F-35. Tổng cộng Mỹ và các đồng minh đặt hàng 3.200 chiếc tiêm kích này.
Vì sao chiến đấu cơ F-35 thắng lớn ở châu Âu
Bốn năm qua đã chứng tỏ hiệu quả lớn đối với "người khổng lồ" vũ khí Mỹ Lockheed Martin ở châu Âu, khi sáu quốc gia đã mua máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm F-35 do họ sản xuất.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz đi qua một chiếc F-35 trong ngày khai mạc triển lãm hàng không ILA Berlin 2022, vào 22/6 tại Schoenefeld, Đức. Ảnh: Getty Images
Mặc dù các nhà lãnh đạo Pháp nhiều lần kêu gọi các nước láng giềng mua "hàng châu Âu", máy bay F-35 của Mỹ đã liên tục đánh bại các ứng cử viên "địa phương" trong các cuộc cạnh tranh máy bay chiến đấu gần đây nhất, bao gồm Dassault Rafale, JAS 39 Gripen của Saab và Eurofighter Typhoon do Airbus, BAE Systems và Leonardo phát triển.
Phát biểu với trang Defense News, các nhà phân tích cho rằng làn sóng thành công này có được là nhờ khả năng tương tác cao của chiến đấu cơ tấn công hỗn hợp F-35 với các đồng minh và đối tác, đặc biệt là trong NATO, cộng với lộ trình nâng cấp được đảm bảo.
Nhưng họ cũng lưu ý rằng, hơn bất cứ điều gì, chiến đấu cơ tiên tiến này đã tới châu Âu đúng thời điểm, khi nhiều quốc gia đang muốn làm mới đội bay của họ vào cuối thập kỷ này.
Năm 2018, Bỉ đã trở thành khách hàng nước ngoài đầu tiên tại châu Âu mua F-35, với cam kết mua 34 chiếc F-35A. Hai năm sau, Ba Lan nối bước và hiện có kế hoạch mua 32 chiếc F-35A.
Vào năm 2021, Thụy Sĩ và Phần Lan từng chọn nền tảng F-35 để thay thế F-18 Hornet, lần lượt cam kết mua 36 và 64 chiếc.
Gần đây nhất, Đức chuẩn bị mua 35 máy bay F-35A để thay thế dòng P-200 Tornado có thể mang theo vũ khí hạt nhân, trong khi Cộng hòa Séc đã cam kết mua 24 chiếc F-35A khi nước này cho ngừng hoạt động phi đội Gripen.
Các phi công JAS 39 Gripen từ Căn cứ Không quân Caslav ở Cộng hòa Séc tham gia tập trận trong sự kiện Sky Avenger 2018. Ảnh: Vệ binh quốc gia Không quân Séc
Một quan chức Lockheed Martin cho biết, các quy trình mua sắm chính thức dành cho Thụy Sĩ, Phần Lan, Đức và Cộng hòa Séc hiện vẫn chưa bắt đầu. Nhưng cuối cùng, công ty dự kiến sẽ có hơn 550 chiếc F-35 đóng tại châu Âu vào năm 2030, bao gồm car phi đội của Không quân Mỹ căn cứ Không quân Hoàng gia Anh ở Lakenheath.
Những quốc gia khác tham gia chương trình F-35 tại châu Âu còn bao gồm Đan Mạch, Italy, Hà Lan, Na Uy và Anh.
Chương trình F-35 trải qua nhiều rắc rối, nhưng vẫn thu hút nhiều hợp đồng lớn từ châu Âu. Trong ảnh, hai chiếc F-35 Lightning II của Không quân Mỹ. Nguồn: Military.com
Thời điểm tuyệt vời
Douglas Barrie, chuyên gia cấp cao về hàng không vũ trụ quân sự tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, cho biết một lý do mang lại thành công của F-35 ở châu Âu là do thời điểm tuyệt vời, khi nhiều lực lượng không quân châu Âu chuẩn bị tái trang bị sức mạnh cho các phi đội thế hệ thứ tư của họ.
"Một phần là do thiết kế và một phần là do may mắn, F-35 đã xuất hiện vào đúng thời điểm", ông Barrie nói với Defense News.
Theo Richard Aboulafia, giám đốc điều hành công ty tư vấn AeroDynamic Advisory, các nhà sản xuất khung máy bay châu Âu thường thành công hơn ở ngoài lục địa. "Họ biết rõ 'sân cỏ' của mình, và 'sân cỏ' của họ phần lớn không phải là châu Âu", ông Aboulafia nói.
Đặc biệt, công ty Pháp Dassault gần đây đã ghi được những chiến thắng đáng chú ý bên ngoài châu Âu khi giành được hợp đồng bán Rafale cho Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Ai Cập, Indonesia và nhiều quốc gia khác. Trong khi ngay tại châu Âu, Pháp vào năm 2021 chỉ ký hợp đồng cung cấp cho Croatia 12 máy bay phản lực Rafale đã qua sử dụng.
Lợi thế bán hàng chính khi bán máy bay chiến đấu cho các đồng minh và đối tác ngoài châu Âu - đồng nghĩa về một mối quan hệ chiến lược lâu dài - lại "không áp dụng cho NATO châu Âu" - ông Aboulafia nhận xét.
Lợi ích tương thích và lộ trình nâng cấp
Trong khi đó, F-35 thu hút các khách hàng châu Âu nhờ mang lại cho họ nhiều lợi ích. Loại máy bay này được sử dụng trong các sứ mạng của NATO như Baltic Air Policing, và Mỹ hồi đầu năm đã triển khai một số máy bay tới các biên giới phía đông của liên minh để hỗ trợ các nhiệm vụ tình báo, giám sát và trinh sát ngay sau khi bùng phát xung đột tại Ukraine.
Dan Darling, một nhà phân tích cấp cao tại Forecast International, cho biết khi có nhiều quốc gia lựa chọn F-35 hơn, các lực lượng vũ trang của các nước đó sẽ trở nên tương thích hơn bao giờ hết giữa các nhóm mặt đất, nỗ lực đào tạo và hậu cần.
Hơn nữa, F-35 đi kèm với một lộ trình nâng cấp mạnh mẽ, với "một loạt các cải tiến sản phẩm ổn định" đảm bảo máy bay sẽ vẫn phù hợp trong nhiều thập kỷ tới - chuyên gia Aboulafia lưu ý.
Ông cho rằng, sức mạnh của Nga tại châu Âu, nhất là sau cuộc xung đột tại Ukraine càng thúc đẩy các đồng minh châu Âu ưu tiên hơn cho các công nghệ tàng hình, đặc biệt là đối với Đức và Phần Lan.
Những rào cản
Nhưng các lựa chọn F-35 gần đây không phải là không có rào cản. Các thành viên Đảng Xanh của Thụy Sĩ đã phát động một nỗ lực có tên "Ngăn chặn F-35", đòi thực hiện một cuộc trưng cầu dân ý về quyết định mua sắm trước khi thời hạn đề nghị hết hạn vào tháng 3 năm tới.
Những người phản đối việc Thụy Sĩ mua F-35 giơ biểu ngữ "Không chi tiền tỷ cho F-35!" và "STOP F-35" tại Bern vào 16/8/2022. Ảnh: AFP/Getty Images
Cách tiếp cận này đã thành công vào năm 2014, khi người Thụy Sĩ bỏ phiếu với tỉ lệ 52% - 48% để chặn việc mua máy bay Saab Gripen nhằm thay thế máy bay Northrop F-5 của Thụy Sĩ. Nhưng nó có thể không hiệu quả lần này.
Mặc dù "Stop F-35" thu thập được 100.000 chữ ký để khởi động chiến dịch trưng cầu dân ý, chính phủ Thụy Sĩ đã tuyên bố hôm 24/8 rằng không thể lên lịch bỏ phiếu trước khi thời hạn đề nghị kết thú. Lý do là rủi ro đàm phán lại với Lockheed và mất cơ hội giao hàng về tay các quốc gia khác. Chính phủ vẫn thúc giục xúc tiến thương vụ.
Về phía Đức, quyết định mua F-35 đi ngược lại kế hoạch mua máy bay F-18 do Boeing sản xuất trong nhiều năm, và đã gây ra căng thẳng hơn nữa giữa Berlin và Paris, vì hai quốc gia đang tham gia nỗ lực liên minh chế tạo một máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo.
Toàn bộ phi đội F-35 Mỹ hoạt động trở lại sau sự cố lỗi ghế phóng Phi đội máy bay chiến đấu F-35A của Không quân Mỹ đã nối lại hoạt động bay bình thường sau khi các cuộc kiểm tra hàng trăm thiết bị đẩy ghế phóng không phát hiện lỗi. Phi đội F-35 của Mỹ đã nối lại hoạt động bay bình thường sau khi cuộc kiểm tra hàng trăm thiết bị đẩy ghế phóng không xác...