Vì sao Mỹ đang mất dần sự thống trị quân sự?

Trong bối cảnh chi tiêu quốc phòng eo hẹp, nước Mỹ ngày càng có khuynh hướng giữ lại các vũ khí cũ thay vì đầu tư cho các vũ khí mới và điều này đã góp phần khiến sự thống trị quân sự của Mỹ sụt giảm.

Các máy bay chiến đấu F-35 của Mỹ.

Người ta thường nói rằng quốc hội Mỹ ghét cắt giảm hoặc hủy các chương trình vũ khí, thường là vì các lý do liên quan tới việc làm và các cuộc bầu cử trong nước. Trên thực tế, các số liệu lại cho thấy quốc hội Mỹ thường có khuynh hướng giảm bớt việc mua sắm các thiết bị mới cho quân đội hơn là từ bỏ hoặc cho “về hưu” các thiết bị cũ.

Khuynh hướng đó đang ngày càng trở thành một vấn đề nan giải đối với quân đội Mỹ. Xét ở nhiều khía cạnh, các ưu thế truyền thống về sự vượt trội về kỹ thuật quân sự của Mỹ đang suy giảm trong mọi lĩnh vực. Các nhà hoạch định chính sách cho rằng đây là một thách thức đang hiện hữu cần được giải quyết trong những năm tới. Nhưng nhiều cấp cao của Lầu Năm Góc trong năm qua đã đồng tình rằng sự sụt giảm trong vị thế thống trị về quân sự của Mỹ giờ đây là một vấn đề rất cấp bách.

Thứ trưởng quốc phòng Mỹ Frank Kendall gần đây cho biết: “Tôi rất lo ngại về việc sự vượt trội về công nghệ của Mỹ đang giảm sút và vị thế của chúng ta trong tương lai. Đã 20 năm rồi kể từ cuối Chiến tranh Lạnh, khi Mỹ là siêu cường công nghệ quân sự. Tôi không nghĩ rằng đó là một quan điểm an toàn. Trên thực tế, tôi nghĩ chúng ta đã quá thỏa mãn với điều đó và bị sao nhãng suốt 10 năm qua khi chiến đấu với khủng bố”.

Tư lệnh Bộ chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ, Đô đốc Samuel Locklear, gần đây đã nhắc lại quan điểm trên. “Sự thống trị vốn có của chúng ta trong lĩnh vực này giờ đây đang suy giảm. Không còn nghi ngờ gì nữa”, ông Locklear nói.

Hiện nay, khi ngân sách quốc phòng của Mỹ giảm năm thứ 4 liên tiếp, nước Mỹ ngày càng có khuynh hướng ưu tiên cấp kinh phí cho các vũ khí cũ hơn là các vũ khí mới. Hóa đơn cho các vũ khí cũ không phải là hóa đơn cố định. Hóa đơn càng gia tăng khi các thiết bị nhiều tuổi và trở nên đắt đỏ trong việc bảo dưỡng. Những hạn chế này đang bắt đầu ảnh hưởng tới sự đầu tư sáng tạo và các lực lượng trong tương lai cũng như các lợi thế chiến đấu của quân đội Mỹ.

Trong thập niên qua, quốc hội Mỹ đã phê chuẩn việc cắt giảm hoặc cho về hưu sớm nhiều loại vũ khí – cả nhỏ lẫn lớn.

Lấy ví dụ về dự luật ngân sách quốc phòng cho năm 2015, vốn được hạ viện phê chuẩn. Máy bay chiến đấu F-35 là một phần quan trọng trong kế hoạch hiện đại hóa của không quân, thủy quân lục chiến và hải quân Mỹ. Tuy nhiên, do ngân sách tiếp tục bị cắt giảm, Lầu Năm Góc buộc phải giảm kế hoạch mua 42 chiếc F-35 trong năm 2015 xuống 34 chiếc trong ngân sách mới nhất.

F-35 là máy bay chiến đấu đa chức năng và dự kiến sẽ thay thế nhiều máy bay cũ hơn, trong đó có máy bay A-10 Warthog của không quân, vốn đã phục vụ gần 40 năm. Vì F-35, Lầu Năm Góc buộc phải đề xuất cắt giảm chi tiêu cho A-10 do ngân sách cắt giảm được quốc hội đề xuất. Tuy nhiên, không giống như F-35, các đề xuất cắt giảm đối với A-10 đã tạo ra một cuộc tranh luận khi các nghị sĩ phản đối kế hoạch cho “về hưu” dòng máy bay này. Và nếu quốc hội cấm Lầu Năm Góc cho về hưu A-10, trong khi ngân sách bị cắt giảm, không quân Mỹ sẽ phải buộc phải cắt giảm kinh phí cho những ưu tiên khác, trong đó có các phi đội máy bay khác và thậm chí là F-35.

Các phản ứng rất khác nhau của quốc hội đối với việc cắt giảm ngân sách đối với A-10 và F-35 đã cho thấy việc cắt bớt, hủy hoặc trì hoãn các vũ khí đang phát triển hoặc đang sản xuất dễ dàng và nhanh hơn nhiều so với việc loại bỏ các vũ khí đang sử dụng. Điều đó góp phần gây ra sự trì hoãn hoặc loại bỏ các chương trình vũ khí mới để nhường tiền cho các vũ khí cũ hơn.

Quốc hội có vai trò giám sát quan trọng trong việc phân bổ ngân sách cho an ninh quốc gia. Nhưng trên thực tế, các thành viên quốc hội thường ngoài nghi về các chương trình vũ khí mới và có khuynh hướng bảo vệ các hệ thống cũ hơn mà Lầu Năm Góc đề xuất loại bỏ.

Mặc dù các đề xuất ngân sách quốc phòng mới nhất đã gây chú ý vì cản trở một loạt các kế hoạch quân sự như cho “về vườn” các máy bay chiến đấu A-10 và máy bay trinh sát U-2, cũng như việc cho nghỉ tạm thời 11 tàu và 3 máy bay đổ bộ, sự phản đối của quốc hội đối với các kế hoạch cho “về vườn” các vũ khí cũ không phải là một hiện tượng mới mẻ.

Hồi năm 2001, quốc hội Mỹ đã cấm cho về hưu các tàu ngầm lớp Ohio và Los Angeles. Vào năm 2005, quốc hội cũng cấm cho về hưu tất cả các máy bay tàng hình F-117 và máy bay tiếp liệu KC-135.

Năm 2011, quốc hội Mỹ đã cấm hải quân cho về hưu các máy bay do thám EP-3E. Đến năm 2013 và 2014, quốc hội cũng từ chối các kế hoạch của Lầu Năm Góc nhằm cho về hưu các tàu hải quân và tàu đổ bộ.

Việc trì hoãn hoặc giới hạn các vũ khí đáng lẽ nên được “về hưu” đã gây ảnh hưởng lớn. Lầu Năm Góc đã buộc phải tiết kiệm chi tiêu trong các lĩnh vực khác và điều này làm giảm các khả năng của quân đội cũng như gây gián đoạn các kế hoạch của Bộ quốc phòng Mỹ.

Quốc hội cũng thường cho phép các lãnh đạo Lầu Năm Góc tự quyết về việc cắt bớt hoặc loại bỏ các chương trình vũ khí mới hơn. Một ví dụ đáng chú ý là vào năm 2010 và 2011, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Robert Gates khi đó đã đề xuất hủy hoặc ngừng sản các vũ khí hiện đại như máy bay chiến đấu F-22, máy bay vận tải C-17, trực thăng cứu hộ và tìm kiếm chiến đấu của không quân, trực thăng tổng thống VH-71, các hệ thống chiến đấu tương lai của quân đội.

Nhiều chương trình lớn cũng bị hủy bỏ hoặc giảm bớt trong những năm gần đây như trực thăng Comanche, máy bay trinh sát EP-X… Các hệ thống phòng thủ tên lửa cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, như việc hủy hoặc kết thúc sớm hệ thống Phương tiện sát thủ đa năng, tên lửa đánh chặn động năng, vũ khí laser trên máy bay…

Không chỉ các hệ thống lớn bị Lầu Năm Góc và quốc hội cản trở mà các hệ thống nhỏ hơn cũng bị loại bỏ.

Thực tế cho thấy quốc hội Mỹ thường đấu tranh rất mạnh mẽ với tư cách là một khối để bảo vệ các vũ khí vốn đã được sử dụng trong nhiều năm hơn là chi tiền đầu tư cho các vũ khí mới sắp ra mắt.

Khuynh hướng phản đối hầu hết các kế hoạch nhằm thải hồi các vũ khí cũ đã đe dọa cản trở các kế hoạch hiện đại hóa quân đội của Mỹ. Tệ hại hơn, khuynh hướng này đang khiến quân đội Mỹ ngày càng tiêu tốn nhiều tiền cho các hệ thống ít có khả năng tồn tại hơn.

Về lâu về dài, sự thất bại của quốc hội trong việc thay đổi hiện trạng đang làm hủy hoại sự sẵn sàng của quân đội cho các xung đột trong tương lai. Rút cuộc, các nhà hoạch định chính sách cần phục hồi thế cân bằng trong danh mục vốn đầu tư của Bộ quốc phòng Mỹ để đảm bảo rằng các lực lượng trong tương lai sẽ có các vũ khí tốt nhất.

An Bình

Theo Dantri/NI