Vì sao chúng ta thường thức dậy sớm hơn khi tuổi tác tăng lên?

Chuyên gia cho rằng thời điểm cơ thể tự nhiên buồn ngủ và tỉnh giấc không chỉ do yếu tố di truyền mà còn là kết quả của quá trình lão hóa .

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty Images)

Có không ít câu chuyện hài hước về việc người cao tuổi thức dậy trước cả bình minh, trong khi người trẻ lại ngủ nướng đến tận trưa.

Thực tế, điều này hoàn toàn có cơ sở khoa học : thời điểm cơ thể tự nhiên buồn ngủ và tỉnh giấc không chỉ do yếu tố di truyền mà còn là kết quả của quá trình lão hóa.

Khi chúng ta già đi, cơ thể thay đổi từ bên trong ra đến bên ngoài, tác động lớn đến giấc ngủ trong những năm về sau.

“Giống như hầu hết những điều thay đổi theo tuổi tác, không có một nguyên nhân duy nhất và tất cả đều liên kết với nhau,” giáo sư tâm lý học Cindy Lustig tại Đại học Michigan (Mỹ) cho biết.

Thức dậy sớm là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa

Cũng giống như nhiều khía cạnh sức khỏe thể chất và tinh thần khác, bộ não trở nên kém nhạy hơn khi chúng ta lớn tuổi.

“Bộ não lão hóa không còn cảm nhận và phản hồi các tín hiệu tốt như trước,” bác sỹ Sairam Parthasarathy, Giám đốc Trung tâm Khoa học Giấc ngủ và Nhịp sinh học thuộc Đại học Arizona (Mỹ), cho biết. Những tín hiệu này bao gồm hoàng hôn, ánh sáng Mặt Trời, bữa ăn, hoạt động xã hội và vận động. Tất cả đều giúp cơ thể xác định vị trí của mình trong chu kỳ 24 giờ.

“Chúng tôi gọi những yếu tố này là các bộ định thời,” ông nói. Chúng giúp bộ não biết mình đang ở đâu trong nhịp sinh học.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty Images)

Ở người trẻ, bữa tối có thể giúp bộ não hiểu rằng giờ đi ngủ còn cách vài tiếng. Với người cao tuổi, kết nối này có thể không còn rõ ràng. Các dây thần kinh truyền tín hiệu thời gian đến não cũng bị lão hóa tương tự.

Điều này khiến người lớn tuổi dễ buồn ngủ trước con cháu, và vì thế họ thức dậy sớm hơn thường là khi cơ thể đã đủ giấc trước phần còn lại của thế giới .

Ánh sáng mà mắt tiếp nhận cũng là nguyên nhân quan trọng

“Thú vị là một trong những lý do chính là sự thay đổi thị lực theo tuổi tác làm giảm lượng ánh sáng mà não nhận được, trong khi ánh sáng đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh đồng hồ sinh học,” giáo sư Lustig cho biết.

Bác sỹ Parthasarathy giải thích điều này đặc biệt đúng với những người bị đục thủy tinh thể, tình trạng ảnh hưởng đến hơn 50% người Mỹ từ 80 tuổi trở lên. Đục thủy tinh thể gây mờ mắt, nhìn đôi và giảm khả năng quan sát.

“Nếu mắt bị đục thủy tinh thể, ánh sáng buổi tối khó lọt vào mắt. Đối với não, điều đó giống như mặt trời lặn sớm hơn,” ông nói.

Vì sao điều này quan trọng? Khi ánh sáng vào mắt ít hơn, cơ thể sẽ giải phóng melatonin – hormone gây buồn ngủ – sớm hơn bình thường. Với người trẻ, melatonin thường tăng sau lúc hoàng hôn. Nhưng với người bị đục thủy tinh thể, não ‘tưởng’ rằng hoàng hôn đã đến sớm, khiến cơ thể buồn ngủ sớm và dẫn đến việc dậy sớm.

“Có một số bằng chứng cho thấy phẫu thuật thay thủy tinh thể giúp cải thiện chất lượng và thời lượng ngủ nhờ khôi phục các tín hiệu ánh sáng,” giáo sư Lustig nói.

Vài biện pháp để ngủ tốt hơn

Theo bác sỹ Parthasarathy, nếu bạn muốn ngủ muộn hơn, hãy tiếp xúc nhiều với ánh sáng mạnh vào buổi tối.

Điều này có thể bao gồm đi dạo ngoài trời trước khi Mặt Trời lặn, đọc sách trên máy tính bảng sáng, sử dụng đèn sáng trong nhà hoặc xem TV trên màn hình độ sáng cao.

Những nguồn sáng mạnh này giúp não hiểu rằng “Mặt Trời chưa lặn,” từ đó trì hoãn quá trình tiết melatonin. Bạn nên thực hiện các hoạt động này khoảng 30 đến 60 phút trước lúc Mặt Trời lặn – thời điểm thay đổi tùy theo mùa và khu vực.

Thời gian tiếp xúc ánh sáng cần thử nghiệm cá nhân, nhưng lý tưởng là khoảng hai giờ và nên duy trì ánh sáng mạnh ngay cả sau khi trời tối.

Giáo sư Lustig cho biết bạn cũng cần tránh uống rượu trước khi ngủ vì “nó khiến bạn buồn ngủ nhưng lại làm giấc ngủ kém chất lượng.” Ngoài ra, tập thể dục và tiếp xúc với ánh sáng Mặt Trời buổi sáng có thể giúp nhịp sinh học ổn định.

Nhìn chung, sự thay đổi trong thói quen ngủ là một phần tất yếu của cuộc sống. Dù có những yếu tố nằm ngoài kiểm soát, bạn hoàn toàn có thể cải thiện bằng thói quen lành mạnh để tận hưởng giấc ngủ chất lượng nhất./.