Vật thể phát xung sóng kỳ lạ trong Dải Ngân hà thách thức hiểu biết của giới khoa học

Một vật thể lặp lại xung vô tuyến và tia X đều đặn mỗi 44 phút được phát hiện cách Trái Đất 15.000 năm ánh sáng, gây sửng sốt cho giới thiên văn .

Một nhóm các nhà khoa học quốc tế vừa phát hiện một vật thể vũ trụ bí ẩn trong Dải Ngân hà, phát ra các xung sóng vô tuyến và tia X mạnh mẽ theo chu kỳ hai phút, lặp lại đều đặn mỗi 44 phút. Vật thể có tên ASKAP J1832-0911, nằm cách Trái Đất khoảng 15.000 năm ánh sáng.

Đây là lần đầu tiên một vật thể thuộc nhóm “period transients” (vật thể phát xung chu kỳ dài) lại phát ra cả tia X – một loại bức xạ năng lượng cao thường chỉ bắt gặp trong môi trường cực nóng hoặc cực mạnh. Phát hiện này được xem là có thể mở ra một hướng nghiên cứu hoàn toàn mới trong vật lý thiên văn.

ASKAP J1832-0911 được phát hiện vào tháng 12/2023 nhờ kính thiên văn ASKAP ở Australia. Tháng 2/2024, vật thể tiếp tục phát ra những xung sóng vô tuyến cực sáng – nằm trong số chưa tới 30 vật thể từng đạt mức độ này. Tình cờ, kính thiên văn không gian Chandra X-ray Observatory của NASA đang quan sát cùng vùng trời và ghi nhận được các xung tia X đồng thời. Tuy nhiên, sáu tháng sau, khi Chandra quan sát lại, tia X đã không còn xuất hiện.

Vùng trời quanh ASKAP J1832-0911 với dữ liệu từ Chandra, MeerKAT và kính thiên văn Spitzer.

Điều này cho thấy ASKAP J1832-0911 không chỉ phát xung định kỳ mà còn có mức độ phát xạ biến đổi theo thời gian. Đội nghiên cứu cũng sử dụng thiết bị CRACO để xác nhận chu kỳ xung và liên kết tín hiệu giữa sóng vô tuyến và tia X. Dữ liệu thu thập từ nhiều kính thiên văn tại Mỹ, Nam Phi, Ấn Độ… cho thấy đây là một nỗ lực hợp tác toàn cầu.

Về bản chất, giới khoa học vẫn chưa xác định chính xác vật thể này là gì. Một số giả thuyết cho rằng đây có thể là magnetar ( sao neutron có từ trường cực mạnh) hoặc sao lùn trắng trong một hệ sao đôi. Tuy nhiên, theo tiến sĩ Andy Wang – người dẫn đầu nhóm nghiên cứu – không giả thuyết nào giải thích trọn vẹn hiện tượng phát xung đặc biệt này.

“Khả năng đây là một dạng vật thể hoàn toàn mới hoặc liên quan đến cơ chế vật lý chưa từng biết tới”, ông Wang nhận định. Nhóm nghiên cứu hy vọng các quan sát tia X trong tương lai sẽ giúp xác định thêm các đặc điểm như nhiệt độ, kích thước và nguồn gốc của vật thể.