Vấn nạn người già phạm tội ở Nhật

Giới chuyên gia và các cấp chính quyền Nhật Bản tỏ ra lo ngại khi dữ liệu của cảnh sát cho thấy sự gia tăng đột biến về các vụ trộm cắp do người già thực hiện, mà chủ yếu là phụ nữ và tái phạm nhiều lần.

Làn sóng tội phạm xám

Nhiều người già Nhật Bản vẫn miệt mài làm việc dù đã qua tuổi hưu. Ảnh: AFP

Trong Sách trắng thường niên về số liệu thống kê và xu hướng tội phạm được công bố mới đây, Bộ Tư pháp Nhật Bản cho biết số tội phạm bị bắt giữ tại nước này liên tục giảm trong 17 năm qua nhưng số vụ người già phạm tội lại tăng đáng kể. Theo đó, số phạm nhân bị bắt giữ trong năm ngoái là 192.607 người, mức thấp nhất kể từ năm 1945. Tuy nhiên, đáng lo ngại là 70% các vụ trộm cắp là do những người trên 70 tuổi thực hiện. Và trong số 42.463 phạm nhân cao tuổi bị bắt, 33,7% là phụ nữ từ 65 tuổi trở nên, đặc biệt là 9/10 phụ nữ bị bắt giữ vì tội trộm vặt ở siêu thị, cửa hàng.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến số tội phạm bị bắt sụt giảm, Shinichi Ishizuka, giáo sư luật kiêm giám đốc Trung tâm nghiên cứu tội phạm học tại Đại học Ryukoku, cho rằng trong nỗ lực giảm tỷ lệ bắt giữ vì phạm những tội danh nhỏ, Nhật Bản hồi năm 2005 đã sửa đổi luật trộm cắp, cho phép cảnh sát địa phương tạm giam những người phạm tội từ 1-3 lần. Chỉ khi phạm tội trộm cắp từ 5-6 lần thì tội danh mới được thành lập và người phạm tội thường phải đối mặt mức án 2 năm tù.

Ông Ishizuka cho rằng có nhiều yếu tố góp phần làm gia tăng vấn nạn người già phạm tội. “Nhiều trường hợp là người già có vợ hoặc chồng mất nên họ sống một mình, con cái lại dọn ra ở riêng, lập gia đình, sinh con và xây dựng cuộc sống nên họ ít gặp. Họ từng có cuộc sống bận rộn và viên mãn nhưng đột nhiên không còn gì để khiến họ bận rộn nữa. Họ bị cô đơn, thường bị trầm cảm và đối với một số người, trộm cắp là một cách để thu hút sự chú ý” – ông Ishizuka nói.

Vào tù tốt hơn ở nhà

Đối với một số người già, động cơ của hành vi trộm cắp chỉ đơn giản là họ muốn có thức ăn hoặc có tiền để sống qua ngày, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 khiến những người nghỉ hưu làm việc bán thời gian kiếm thêm chút tiền tiêu vặt vốn khó khăn lại càng khó khăn hơn. Đơn cử như trường hợp của cụ ông 77 tuổi bị cảnh sát thành phố Yokohama bắt giữ hồi cuối tháng 9. Ông bị tình nghi trộm 1.500 yen (14,35USD) từ thùng quyên góp tại một ngôi đền ở địa phương. Cụ ông không có địa chỉ cố định và thất nghiệp này được cho là đã nhiều lần lấy đồ từ thùng quyên góp.

Đáng chú ý, một số người già cố tình phạm những tội danh nhỏ để có thể được sống phần đời còn lại… trong tù, bởi cuộc sống trong tù được cho là tốt hơn cuộc sống bên ngoài. Hiện tượng bất thường này xuất phát từ những khó khăn trong việc chăm sóc người cao tuổi ở Nhật.

Được biết, chi phí giam giữ một phạm nhân ở Nhật là trên 20.000 USD/năm. Chi phí đối với các phạm nhân cao tuổi thậm chí cao hơn, bởi bao gồm chi phí chăm sóc đặc biệt và y tế. Tuy nhiên, một số phạm nhân cao tuổi nói rằng họ cảm thấy không khí cộng đồng trong nhà tù, điều mà họ chưa bao giờ cảm nhận được ở bên ngoài. “Tôi thích sống trong tù hơn, bởi có nhiều người xung quanh và tôi không hề cảm thấy cô đơn ở đây. Khi ra tù lần thứ 2, tôi hứa sẽ không quay lại nhưng khi ra tù rồi, tôi lại thấy nhớ” – một nữ phạm nhân bày tỏ.

Trước đây, tội trộm cắp ở Nhật có thể bị kết án đến 10 năm tù và chịu mức phạt 500.000 yen (4.785USD). Ngày nay, án phạt dành cho loại tội phạm này giảm mạnh nên một số người cao tuổi quanh năm cô quạnh có thể muốn chọn cách “thà vào tù tốt hơn ở nhà”!

Nhật Bản là quốc gia có dân số già nhất thế giới, với hơn 1/4 số công dân nước này là những người từ 65 tuổi trở lên. Năm 2050, số người già được dự báo sẽ chiếm 1/3 tổng dân số Nhật Bản.