Ủy ban bí mật của Trung Quốc chuyên chọn lọc ứng viên thay thế công nghệ Mỹ

Trung Quốc được cho là đang âm thầm trao quyền cho một tổ chức bí mật thực hiện xem xét và phê duyệt các nhà cung cấp địa phương trong những lĩnh vực công nghệ nhạy cảm, nhằm thay thế nguồn cung từ Mỹ và nước ngoài.

Công nhân kiểm tra linh kiện chip điện thoại thông minh tại một nhà máy ở Đông Quản, Quảng Đông, Trung Quốc. Ảnh: AFP/Getty Images

Bloomberg dẫn những nguồn tin thạo chuyện cho biết Trung Quốc đang đẩy nhanh kế hoạch thay thế công nghệ của Mỹ và nước ngoài, âm thầm trao quyền cho một cơ quan bí mật được chính phủ hậu thuẫn để kiểm tra và phê duyệt các nhà cung cấp địa phương trong các lĩnh vực nhạy cảm, từ dữ liệu đám mây đến chip bán dẫn.

Được thành lập từ năm 2016 để cố vấn cho chính phủ, Ủy ban Công tác Đổi mới Ứng dụng Công nghệ Thông tin nay được Bắc Kinh giao phó để giúp thiết lập các tiêu chuẩn ngành và đào tạo nhân sự vận hành những phần mềm đáng tin cậy. Cơ quan bán chính phủ này sẽ đề ra và thực hiện cái gọi là kế hoạch “Đổi mới Ứng dụng IT”, còn được biết đến với cái tên “Xinchuang” trong tiếng Trung. Họ có nhiệm vụ chọn lọc từ một “rổ” các nhà cung cấp, theo kế hoạch cung cấp công nghệ cho các ngành nhạy cảm, từ ngân hàng cho đến trung tâm lưu trữ dữ liệu chính phủ – một thị trường có thể trị giá tới 125 tỉ USD vào năm 2025.

Nguồn tin trên cho biết, tới nay 1.800 nhà cung cấp máy tính cá nhân (PC), vi mạch bán dẫn, mạng và phần mềm đã được mời tham gia “Ủy ban Xichuang”. Trong năm nay, Ủy ban đã chứng nhận cho hàng trăm công ty địa phương trở thành thành viên – một bước đi mở rộng mạnh nhất trong nhiều năm qua.

Giới phân tích cho rằng sự tồn tại của “danh sách trắng Xinchuang”, mà các thành viên và mục tiêu hoạt động chưa từng được biết đến trước đây, có khả năng làm bùng phát căng thẳng sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kết thúc cuộc gặp thượng đỉnh trực tuyến song phương đầu tiên. Kế hoạch “Đổi mới Ứng dụng IT” mang lại cho Bắc Kinh thêm đòn bẩy để thay thế vai trò cung cấp của các công ty công nghệ nước ngoài trong những lĩnh vực nhạy cảm, và thúc đẩy nhanh chóng hỗ trợ các nhà cung cấp địa phương đạt được tự chủ công nghệ, cũng như vượt qua các lệnh trừng phạt được áp đặt từ thời chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump trong các lĩnh vực như mạng và chất bán dẫn.

Người Trung Quốc dùng bữa tại nhà hàng có màn hình lớn đưa tin về cuộc gặp trực tuyến đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình. Ảnh: FT

Dan Wang, nhà phân tích công nghệ tại Gavekal Dragonomics, cho biết: “Trung Quốc đang cố gắng phát triển các công nghệ cây nhà lá vườn. Nỗ lực này ngày càng nghiêm túc hơn khi nhiều công ty trong nước hiện chia sẻ mục tiêu chính trị đó, vì không ai có thể chắc chắn rằng các công nghệ của Mỹ có thể tránh được các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Washington”.

Việc thúc đẩy thay thế các nhà cung cấp là một phần trong nỗ lực lớn hơn từ Bắc Kinh nhằm đẩy mạnh kiểm soát ngành công nghiệp công nghệ khổng lồ của nước này, bao gồm cả an ninh dữ liệu. Chính phủ hiện đã buộc các nhà cung cấp đám mây dữ liệu nước ngoài như Amazon Web Service và Microsoft thành lập các liên doanh để hoạt động tại đại lục. Apple cũng đã nhượng lại mảng kinh doanh dữ liệu người dùng cho một nhà điều hành được chính phủ hậu thuẫn ở Quý Châu. Bắc Kinh cũng đề xuất các quy định mới yêu cầu dữ liệu quan trọng phải được lưu trữ trong nước.

Mặc dù có rất ít thông tin được tiết lộ về “Ủy ban Xinchuang” hay các thành viên của ủy ban này, bất cứ công ty nào có trên 25% vốn nước ngoài sẽ bị loại khỏi ủy ban; các nhà cung cấp ở nước ngoài bao gồm Intel và Microsoft cũng bị loại.

Công nhân kiểm tra vi mạch bán dẫn tại một công ty của Trung Quốc.

Cũng theo nguồn tin, các công ty khởi nghiệp công nghệ Trung Quốc chủ yếu được tài trợ bởi đầu tư nước ngoài cũng sẽ gặp phải rào cản cao hơn, mặc dù Alibaba và Tencent, hai nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn nhất của đất nước, đã tìm cách phá vỡ các quy tắc đó bằng cách đăng ký trở thành thành viên Ủy ban thông qua những công ty con ở địa phương.

Công ty nghiên cứu iResearch có trụ sở tại Thượng Hải cho biết trong một báo cáo vào tháng 7: “Danh sách đen [của Mỹ] nhấn mạnh sự cấp thiết đối với Trung Quốc phải đầu tư nhiều hơn vào đổi mới công nghệ và có những công nghệ quan trọng được sản xuất trong nước.”

Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc cũng như Hiệp hội Tiêu chuẩn hóa Điện tử Trung Quốc, cơ quan giám sát ủy ban nói trên, đã không trả lời yêu cầu bình luận từ Bloomberg. Đại diện của Alibaba cũng không trả lời yêu cầu bình luận bằng văn bản trong khi người phát ngôn của Tencent từ chối bình luận.

Trung Quốc đang đẩy mạnh chiến lược tự chủ công nghệ. Ảnh: Bloomberg

Tính đến tháng 7/2020, Ủy ban Xinchuang đã có 1.160 thành viên tính, theo Netis, một công ty điện toán đám mây tuyên bố rằng họ đã vượt qua một quy trình xem xét phức tạp. Các công ty nổi bật khác bao gồm nhà sản xuất CPU Loongson có trụ sở tại Bắc Kinh, nhà sản xuất máy chủ Inspur và nhà phát triển hệ điều hành Standard Software. Westone, một công ty bảo mật thông tin có khả năng được Bắc Kinh giao nhiệm vụ tiếp quản việc quản lý dữ liệu của Didi Global, cũng là một thành viên.

Quy chế thành viên ủy ban có thể cho phép các nhà cung cấp địa phương lợi thế quan trọng để công nghệ của họ được phê chuẩn theo kế hoạch Xinchuang, nhằm mở khóa thị trường hàng tỉ USD. Các hoạt động kinh doanh liên quan đến doanh nghiệp trong danh sách Xinchuang đã thu về 162 tỉ nhân dân tệ (25 tỉ USD) doanh thu trong năm ngoái và đang trên đường đạt 800 tỉ nhân dân tệ vào năm 2025 – theo một báo cáo mà Hiệp hội Công nghiệp Phần mềm Trung Quốc là đồng tác giả.