Ung thư thực quản: Nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị
Việc tầm soát ung thư thực quản rất quan trọng để phòng ngừa và phát hiện sớm nhất là với những bệnh nhân có t.iền sử viêm thực quản, ung thư vùng họng miệng…
Ung thư thực quản là một trong những loại ung thư thường gặp ở Việt Nam. Ung thư thực quản được định nghĩa là những tổn thương ung thư xuất phát từ biểu mô niêm mạc của thực quản. Theo đó, thực quản được chia làm 3 phần: trên, giữa và dưới.
Ở thực quản cũng có 2 loại biểu mô: biểu mô vảy và biểu mô tuyến. Thông thường, ung thư thực quản ở phần trên và giữa sẽ thường gặp ung thư biểu mô vảy (chiếm đến 90% các trường hợp), còn ung thư thực quản phần dưới thường gặp ung thư biểu mô tuyến.
1. Nguyên nhân ung thư thực quản
Hiện chưa rõ nguyên nhân gây ung thư thực quản, tuy nhiên có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh như:
Hút thuốc: Ở những người hút t.huốc l.á mắc ung thư thực quản chủ yếu sẽ gặp ung thư biểu mô vảy thực quản. Thời gian hút thuốc càng lâu nguy cơ mắc ung thư thực quản càng cao.
T.uổi: Ung thư thực quản thường gặp ở những bệnh nhân lớn t.uổi, ngoài 50 t.uổi.
Giới tính: Ung thư thực quản thường gặp ở nam giới và ít khi gặp ở nữ giới.
Người uống nhiều rượu bia.
Người thừa cân, béo phì.
Người mắc các bệnh lý thực quản: co thắt tâm vị, loét thực quản kéo dài, trào ngược dạ dày, bệnh lý thực quản: Barrett…
Một số yếu tố di truyền như: Bệnh Barrett thực quản gia đình, hội chứng Peutz-Jeghers, hội chứng Bloom, thiếu m.áu Fanconi…
Người thường xuyên ăn đồ cay nóng, đồ ăn nhiều gia vị, đồ muối chua, thực phẩm nhiều dầu mỡ, thực phẩm có chứa chất nitrosamin…
Người có t.iền sử ung thư vùng hạ họng.
Ung thư thực quản có thể phát hiện sớm thông qua nội soi.
2. Triệu chứng ung thư thực quản
Ở giai đoạn đầu, ung thư thực quản chưa có biểu hiện rõ ràng. Lúc này, thường sẽ xuất hiện các tổn thương hoặc biến đổi nhỏ trên bề mặt thực quản đồng thời chưa gây ra ảnh hưởng rối loạn chức năng cơ thể hoặc bất thường về m.áu. Tuy nhiên người bệnh có thể phát hiện sớm ung thư thực quản thông qua nội soi đường tiêu hóa. Ung thư thực quản ở mỗi giai đoạn sẽ có những biểu hiện khác nhau.
Dưới đây là một số dấu hiệu có thể gặp khi mắc ung thư thực quản:
Nuốt nghẹn, nuốt vướng: Đây là triệu chứng thường gặp ở người mắc ung thư thực quản. Ban đầu người bệnh có thể cảm thấy khó nuốt nhưng không cảm thấy đau. Ban đầu người bệnh có thể cảm thấy nuốt nghẹn, nuốt vướng với đồ ăn rắn, sau đó với những đồ ăn dạng lỏng, mềm cũng sẽ thấy khó khăn.
Tiết nước bọt nhiều hơn, hơi thở có thể có mùi khó chịu
Ợ chua
Dễ sặc khi ăn uống
Nôn hoặc buồn nôn
Có thể xuất hiện đau rát họng, ho kéo dài hoặc ho ra m.áu
Khi xuất hiện khối u, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng như cảm giác vướng ở vùng họng, khó thở, khạc ra đờm, khàn giọng…
Một số trường hợp bị đau lưng, đau phía sau xương ức, xương bả vai
Ở giai đoạn muộn, người bệnh có thể xuất hiện hạch ở cổ, gặp tình trạng sụt cân không rõ lý do, thậm chí có thể bị suy kiệt do hạn chế về ăn uống.
Tuy nhiên những biểu hiện trên có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác ở đường tiêu hóa như trào ngược dạ dày.
Việc chẩn đoán ung thư thực quản cần dựa vào chẩn đoán hình ảnh cùng các xét nghiệm lâm sàng khác. Người bệnh sẽ được nội soi, siêu âm, sinh thiết để phát hiện ra những bất thường hay tổn thương ở thực quản.
Video đang HOT
3. Ung thư thực quản có lây không?
Ung thư thực quản không phải bệnh lý truyền nhiễm nên không thể lây từ người này qua người khác. Ung thư thực quản cũng không có yếu tố di truyền nhưng nếu t.iền sử gia đình có người mắc ung thư thực quản bạn nên tầm soát sớm.
Ung thư thực quản có nhiều triệu chứng phức tạp, ở giai đoạn đầu bệnh không có biểu hiện rõ ràng.
4. Phòng ngừa ung thư thực quản
Không có cách nào để phòng ngừa hoàn toàn ung thư thực quản. Thay vào đó chúng ta nên giảm các yếu tố nguy cơ bằng cách:
Không hút t.huốc l.á: Hút t.huốc l.á là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ung thư thực quản. Việc hạn chế hút thuốc hoặc không hút t.huốc l.á có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh.
Hạn chế uống rượu bia: Uống rượu bia trong thời gian dài và với số lượng lớn có thể gây ra các ảnh hưởng cho sức khỏe trong đó có nguy cơ phá hủy niêm mạc ở thực quản, dạ dày và dẫn tới ung thư thực quản.
Có chế độ ăn uống khoa học, đảm bảo dinh dưỡng. Chế độ ăn uống được khuyến cáo là tăng cường các thực phẩm giàu chất xơ, vitamin, trái cây sẽ giúp hạn chế nguy cơ mắc ung thư thực quản. Bạn nên ưu tiên các thực phẩm như rau xanh, ngũ cốc, trà xanh, thực phẩm giàu protein… Đồng thời hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ăn cay/nóng, đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn muối chua/lên men…
Không làm việc quá sức, có thời gian nghỉ ngơi hợp lý. Stress, căng thẳng có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý dạ dày, thực quản.
Bên cạnh việc duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bạn nên có thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để tăng cường thể trạng cơ thể và hạn chế nguy cơ mắc ung thư.
Điều trị tốt các bệnh lý liên quan. Nếu bạn mắc các bệnh lý như viêm thực quản trào ngược, co thắt tâm vị… cần điều trị đúng theo phác đồ của bác sĩ, không được tự ý bỏ điều trị.
Tập thể dục để nâng cao thể trạng và hạn chế nguy cơ mắc các bệnh lý nói chung và ung thư thực quản nói riêng.
Ung thư thực quản có thể phát hiện sớm thông qua thăm khám sức khỏe, nội soi đường tiêu hóa. Do vậy việc tầm soát ung thư rất quan trọng để phòng ngừa và phát hiện sớm nhất là với những bệnh nhân có t.iền sử viêm thực quản, ung thư vùng họng miệng…
Phát hiện ung thư thực quản sớm thông qua nội soi.
5. Điều trị ung thư thực quản
Ung thư thực quản có thể phát hiện sớm thông qua nội soi. Nếu được phát hiện sớm, hiệu quả điều trị của bệnh sẽ tăng lên. Tuy nhiên người bệnh thường phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn. Tại Việt Nam, chưa đến 2% số người bệnh được chẩn đoán ung thư thực quản giai đoạn sớm.
Khi bệnh ung thư thực quản tiến triển đến giai đoạn muộn, không những việc điều trị khó khăn mà tỷ lệ sống sau 5 năm chỉ đạt khoảng 5%. Tùy vào giai đoạn bệnh, thể trạng người bệnh và đáp ứng với điều trị các bác sĩ sẽ lựa chọn phương án cụ thể như:
Phẫu thuật: Người bệnh sẽ được phẫu thuật cắt thực quản, vét hạch và tạo hình. Một số trường hợp không thể ăn uống sẽ được phẫu thuật mở thông dạ dày. Tuy nhiên phẫu thuật thực quản phức tạp và hậu phẫu nặng nề, bệnh nhân thường đau rất lâu, có thể nhiều biến chứng như rò trung thất…
Xạ trị: Thường phối hợp với hóa trị. Phương pháp này được áp dụng khi khối u không thể phẫu thuật và chưa có di căn. Nếu khối u đã tiến triển thì có thể dùng xạ trị để giảm nhẹ các ảnh hưởng đến các cơ quan xung quanh. Phương pháp xạ trị có thể gây ra các tác dụng phụ như bỏng, loét, c.hảy m.áu…
Hóa trị: Phương pháp này có thể áp dụng trước phẫu thuật để giảm bớt kích thước khối u giúp bệnh nhân đủ điều kiện để phẫu thuật. Hoặc cũng có thể dùng sau phẫu thuật để t.iêu d.iệt các tế bào ung thư còn sót lại.
Chăm sóc giảm nhẹ: Đây là phương pháp giúp người bệnh giảm đau đơn cũng như các tác dụng phụ khi điều trị.
Nội soi: Nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm chưa di căn hoặc chưa có hạch người bệnh có thể được cắt bỏ tổn thương bằng nội soi (kỹ thuật cắt tách niêm mạc ESD) dựa trên chỉ định của bác sĩ.
Do vậy người bệnh nên tầm soát sớm ung thư để phát hiện bệnh sớm và can thiệp nội soi, bệnh có thể chữa khỏi hoàn toàn và không cần phải điều trị hóa trị, xạ trị.
Chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư thực quản
Dinh dưỡng trong và sau điều trị là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị cho bệnh nhân ung thư thực quản.
Ung thư thực quản là một trong những ung thư thường gặp nhất trên thế giới cũng như ở Việt Nam và ngày càng có xu hướng gia tăng. Theo thống kê, có tới 79% bệnh nhân ung thư thực quản bị suy dinh dưỡng và đây là một trong những nhóm bệnh nhân ung thư có biểu hiện nặng nề nhất về mặt dinh dưỡng, với triệu chứng chủ yếu là nuốt nghẹn và giảm hơn 10% trọng lượng cơ thể tại thời điểm được chẩn đoán xác định bệnh.
Các phương pháp điều trị ung thư cũng góp phần đáng kể vào sự gia tăng của suy dinh dưỡng. Ngược lại, thiếu hụt và rối loạn dinh dưỡng cũng gây ra những biến chứng và ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả của các phương pháp điều trị. Do đó việc hỗ trợ, chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản cần được tiến hành song song với các phương pháp điều trị và phải có chiến lược cụ thể.
I. Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản
Đối với những người mắc bệnh ung thư thực quản, dinh dưỡng hợp lý là rất quan trọng trong suốt quá trình điều trị, cả trước, trong và sau khi điều trị.
Ung thư thực quản là một trong những ung thư thường gặp.
Chế độ dinh dưỡng chuyên biệt và phù hợp sẽ giúp bệnh nhân ung thư thực quản:
1. Duy trì sức mạnh và chống n.hiễm t.rùng
Ung thư thực quản và phương pháp điều trị (phẫu thuật, xạ trị, hóa trị) có thể gây tổn hại cho cơ thể người bệnh. Ăn các thực phẩm bổ dưỡng cung cấp các khối xây dựng cần thiết để sửa chữa các mô, duy trì khối lượng cơ và chống n.hiễm t.rùng.
2. Giảm tác dụng phụ lâu dài của điều trị
Các phương pháp điều trị ung thư thực quản có thể gây ra các tác dụng phụ như đau họng, buồn nôn, nôn và tiêu chảy, khiến việc ăn uống trở nên khó khăn. Một chế độ ăn uống được lên kế hoạch tốt sẽ giúp người bệnh ung thư thực quản kiểm soát những tác dụng phụ này và đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng.
3. Giảm nguy cơ biến chứng
Dinh dưỡng hợp lý sẽ tăng cường hệ thống miễn dịch của người bệnh, giúp giảm nguy cơ biến chứng như n.hiễm t.rùng và vết thương chậm lành.
4. Giúp người bệnh ung thư thực quản duy trì cân nặng
Ung thư thực quản gây chít hẹp thực quản khiến người bệnh khó nuốt, thường dẫn đến giảm cân. Một chế độ ăn uống bổ dưỡng với đủ lượng calo và protein giúp người bệnh duy trì cân nặng hợp lý, hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
5. Cải thiện chất lượng cuộc sống
Người bệnh ung thư thực quản được nuôi dưỡng tốt cải thiện mức năng lượng, tâm trạng và chất lượng cuộc sống nói chung trong quá trình điều trị, phục hồi.
Theo ThS.BS. Nguyễn Thị Hà - Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Viện Ung thư, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, liệu pháp dinh dưỡng là một phần trong chiến lược điều trị ung thư thực quản. Quá trình này được bắt đầu kể từ khi bệnh nhân được chẩn đoán và kéo dài trong suốt thời gian điều trị và theo dõi bệnh. Việc xây dựng liệu pháp dinh dưỡng phụ thuộc vào tình trạng dinh dưỡng và trạng thái chuyển hóa của từng bệnh nhân cụ thể. Tuy nhiên mục tiêu chính là bệnh nhân giữ được khối lượng cơ, đảm bảo hệ miễn dịch khỏe mạnh và chức năng các cơ quan trong trạng thái tốt.
II. Các dưỡng chất cần thiết cho người bệnh ung thư thực quản
Những người bị ung thư thực quản cần một chế độ ăn uống cân bằng, cung cấp tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết để hỗ trợ cơ thể trong suốt quá trình điều trị và phục hồi. Dưới đây là một số chất dinh dưỡng quan trọng trong chăm sóc người bệnh ung thư thực quản.
1. Protein
Protein rất cần thiết cho việc xây dựng và sửa chữa các mô, bao gồm cả những mô bị tổn thương do ung thư hoặc điều trị. Protein cũng giúp duy trì khối lượng cơ bắp, điều này rất quan trọng đối với sức mạnh tổng thể và chức năng miễn dịch.
Nguồn protein từ thực phẩm: Thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng, các sản phẩm từ sữa, đậu, đậu lăng, đậu phụ.
2. Tiêu thụ đủ lượng calo
Ung thư thực quản gây khó nuốt khiến người bệnh ăn uống kém, có thể dẫn đến giảm cân.
Hầu hết những người bị ung thư thực quản đều gặp khó khăn trong việc nhận được dinh dưỡng cần thiết và giữ cân nặng bình thường. Tiêu thụ đủ lượng calo đảm bảo cơ thể có năng lượng để chống lại bệnh tật và phục hồi sau điều trị.
Các lựa chọn giàu calo: Chất béo lành mạnh như bơ, các loại hạt và hạt; carbohydrate phức hợp như ngũ cốc nguyên hạt và rau có tinh bột như khoai tây.
3. Vitamin và khoáng chất
Vitamin và khoáng chất đóng một vai trò quan trọng trong các chức năng cơ thể khác nhau, bao gồm khả năng miễn dịch, chữa lành vết thương, sản xuất năng lượng. Khó nuốt khiến người bệnh không nhận đủ vitamin và khoáng chất từ thực phẩm.
Các vitamin và khoáng chất quan trọng: Vitamin A, B phức hợp (đặc biệt là B12), C và E; các khoáng chất như sắt, canxi và kẽm. Lưu ý việc bổ sung phải theo chỉ định của bác sĩ điều trị.
4. Chất lỏng và chất điện giải
Mất nước làm trầm trọng thêm tình trạng khó nuốt. Uống đủ chất lỏng giúp giữ ẩm cho miệng, hỗ trợ tiêu hóa và giúp ngăn ngừa táo bón. Người bệnh ung thư thực quản nên cố gắng uống ít nhất 2 lít (8 cốc) chất lỏng mỗi ngày, bao gồm nước, nước canh, nước trái cây và đồ uống không đường.
Tiêu chảy, nôn và buồn nôn là tác dụng phụ thường gặp do một số loại hóa chất điều trị gây nên. Nếu không kiểm soát tốt, tiêu chảy gây mất dịch, điện giải, suy dinh dưỡng và kéo dài thời gian nằm viện. Người bệnh nên cân nhắc bổ sung các chất điện giải như natri, kali rất quan trọng để duy trì sự cân bằng chất lỏng và chức năng cơ thích hợp. Nói chuyện với bác sĩ để có cách bổ sung thay thế chất điện giải nếu cần.
III. Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản
Dinh dưỡng rất quan trọng trước, trong và sau khi điều trị ung thư thực quản. Người bệnh cần nhận đủ lượng calo, chất dinh dưỡng và protein để hỗ trợ cơ thể chống n.hiễm t.rùng và có đủ năng lượng phục hồi. Bệnh nhân vẫn ăn uống bình thường với một số thay đổi trong chế độ ăn uống như lựa chọn các thực phẩm có tính chất mềm.
Dưới đây là hướng dẫn chung cho chế độ ăn kiêng dành cho bệnh nhân ung thư thực quản:
1. Tập trung vào thực phẩm mềm, giàu năng lượng
- Ung thư thực quản thường gây khó nuốt, vì vậy phần quan trọng trong chế độ ăn uống của bệnh nhân tập trung vào việc ăn những thực phẩm mềm, dễ nuốt, dễ tiêu hóa:
Thịt nấu chín, làm mềm: Thịt gà, cá, thịt bò xay, gà tây.
Rau củ nấu mềm: Khoai tây nghiền, bông cải xanh hấp, cà rốt, đậu xanh.
Trái cây mềm: Chuối, lê chín, sốt táo, dưa hấu, bơ.
Ngũ cốc tinh chế: Gạo trắng, bột yến mạch, mì ống nấu chín (mềm và cắt thành từng miếng nhỏ).
Trứng nấu chín: Trứng bác, trứng tráng.
Sữa chua và phô mai mềm: Phô mai tươi, phô mai ricotta.
Súp và nước dùng: Súp kem, súp rau củ xay nhuyễn.
Sinh tố và sữa lắc: Được làm từ trái cây, sữa chua, sữa và bột protein (nếu cần).
Người bệnh ung thư thực quản cần ăn thức ăn mềm, đủ dinh dưỡng, dễ nuốt và dễ tiêu hóa. (Ảnh minh họa)
- Trong một số trường hợp thực quản chít hẹp gây nuốt khó, thay đổi cách chế biến cho bệnh nhân giúp việc nuốt dễ dàng hơn. Nấu thức ăn cho đến khi thật mềm, cắt thức ăn thành từng miếng nhỏ; xay, nghiền, ép hoặc trộn thức ăn cho đến khi mịn, nếu cần. Người bệnh nên ăn từng miếng nhỏ, nhai kỹ và nuốt hoàn toàn trước khi ăn tiếp. Làm ẩm thực phẩm bằng nước thịt, nước sốt, bơ hoặc nước dùng.
- Người bệnh cần uống nhiều nước mỗi ngày, nên dùng kèm thêm nước trái cây, súp, sữa, kem và có thể dùng ống hút. Nhấm nháp chất lỏng trong khi ăn để giúp thức ăn di chuyển xuống thực quản. Lựa chọn thực phẩm giàu protein và nhiều calo, ngồi thẳng lưng khi ăn. Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì chỉ ăn 3 bữa như trước. Vệ sinh răng miệng thường xuyên.
- Người bệnh nên ăn thực phẩm giàu calo và protein, bao gồm các sản phẩm từ sữa nguyên chất, đầy đủ chất béo, các sản phẩm từ hạt, thịt. Ví dụ bao gồm sữa lắc, sinh tố với bột protein, bơ đậu phộng, đậu, trứng, pho mát, sữa chua.
- Người bệnh cũng cần bổ sung nhiều thực phẩm giàu vitamin, protein như: thịt lợn, thịt bò, cá, tôm và nước ép hoa quả; nên ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi nhằm giảm triệu chứng bệnh
2 . Tính toán nhu cầu năng lượng cho từng bệnh nhân
Người bệnh ung thư thực quản nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xác định nhu cầu dinh dưỡng cụ thể. Tính toán nhu cầu protein thường dựa trên trọng lượng cơ thể lý tưởng hoặc cân nặng mong muốn, ước tính theo mức độ cạn kiệt protein và các yếu tố stress chuyển hóa. Trên cơ sở các tính toán thực tế, chuyên gia dinh dưỡng sẽ lên một kế hoạch cá nhân hóa có tính đến kế hoạch điều trị, cân nặng của bệnh nhân và bất kỳ sự thiếu hụt dinh dưỡng nào hiện có.
Nhu cầu năng lượng của mỗi bệnh nhân là khác nhau phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, toàn trạng và mức độ stress. Các nghiên cứu đã chứng minh có sự gia tăng 31% tỷ lệ trao đổi chất khi nghỉ ngơi sau khi cắt và tạo hình thực quản so với trước phẫu thuật. Có nhiều phương pháp để tính nhu cầu năng lượng tuy nhiên đó chỉ là các ước tính và không dựa trên các phép đo thực tế về calo tiêu thụ nên việc cần thiết là phải theo dõi đáp ứng của bệnh nhân với các chế độ dinh dưỡng và điều chỉnh thường xuyên cho phù hợp.
3 . Các thực phẩm người bệnh ung thư thực quản cần tránh
Trong quá trình điều trị ung thư thực quản, mặc dù việc ăn uống rất quan trọng để bổ sung dinh dưỡng nhưng người bệnh cần lựa chọn những thực phẩm đảm bảo, tốt cho sức khỏe. Cần tránh những thực phẩm khiến cho tình trạng bệnh nặng hơn hoặc gây kích ứng tiêu hóa, ví dụ:
Những thực phẩm chứa nhiều chất béo như thực phẩm chiên rán sẽ khiến dạ dày khó tiêu hóa hơn, cơ thể không hấp thụ được hết dinh dưỡng.
Các thực phẩm cứng, giòn hoặc khô gây khó khăn khi nuốt: khoai tây chiên, bánh quy giòn, các loại hạt.
Thực phẩm cay hoặc có tính kích thích có thể gây kích ứng thực quản.
Tránh các thực phẩm chế biến sẵn như thịt xông khói, xúc xích, thịt đông lạnh, đồ đóng hộp chứa nhiều chất bảo quản và chất béo chuyển hóa thúc đẩy viêm và ảnh hưởng nặng nề tới hệ tiêu hóa.
Tránh những thực phẩm quá lạnh hoặc quá nóng có thể gây khó chịu khi nuốt.
Không sử dụng đồ uống có gas, đồ uống có cồn như rượu, bia, nước đóng chai có gas chứa nhiều đường bổ sung.
Nhiều trường hợp bị dị ứng với sữa nên người bệnh cần tránh sử dụng sữa hoặc các sản phẩm nhiều đường vì dễ gây buồn nôn và tiêu chảy.
Thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản Điều trị nội khoa là phương pháp phổ biến nhất chữa trào ngược dạ dày thực quản. Vậy những loại thuốc nào có thể được sử dụng? 1. Các phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) đề cập đến tình trạng trào ngược các chất trong dạ dày và tá tràng lên...