Tục lạ: Đi phá trinh mới mong… lấy được chồng

Theo dõi VGT trên

Có lẽ không nhiều người biết rằng ở Uganda, đàn ông lấy vợ còn trinh là một điều tủi nhục.

Tại một số quốc gia, người ta cho rằng lấy được vợ còn trinh trắng là điều tự hào và hãnh diện nhưng với người Uganda ở châu Phi lại hoàn toàn khác.

Trong quan niệm của người Uganda, trinh tiết là một thứ cực độc và đen đủi. Họ cho rằng những giọt máu trinh nữ rất độc và thường ‘ám’ người chồng.

Họ cũng cho rằng những cô gái còn trinh chính là những người còn thiếu sót và không hoàn thiện.

Chính vì thế, người Uganda thường duy trì tục lệ ‘nhờ’ một người lạ phá trinh cô dâu trước đêm động phòng với chú rể. Chỉ những cô dâu ‘mất trinh’ mới được xem là người hoàn hảo nhất.

Tục lạ: Đi phá trinh mới mong... lấy được chồng - Hình 1

Ảnh minh họa

Do quan niệm về sự đen đủi nên rất ít đàn ông Uganda ‘phá trinh hộ’ người khác. Theo đó, chú rể nào tìm phải cô dâu ‘còn trinh’ được xem là một điều tủi nhục đối với bộ tộc.

Tại một số bộ lạc khác ở Australia, trinh tiết cũng được xem là đại diện cho xấu xa và độc ác.

Họ cho rằng máu của cô gái còn trinh trong đêm tân hôn sẽ trở thành chất độc di hại đến con cháu sau này. Chính vì thế, để lấy được chồng, các cô gái buộc phải ‘phá trinh’ trước.

Video đang HOT

Tuy nhiên, tại các bộ lạc này, người phụ trách việc ‘phá trinh’ thường là cụ bà có kinh nghiệm tiến hành trong một nghi thức trang nghiêm.

Theo Datviet

Tục lạ: Ngủ 'chay' để thử thách tình cảm trai gái

Việc 'xa nhất' họ có thể làm là nắm tay nhau. Nếu xảy ra chuyện ân ái họ có thể bị phạt hàng chục con lợn, gà, phải mổ trâu, mổ bò để chuộc lỗi.

Từ xa xưa, trong cộng đồng người Raglai ở Tây Nguyên đã có tục ngủ cùng trong một giới hạn mong manh gọi là ngủ thảo. Đây là tục ngủ chỉ để đơn thuần là tìm hiểu lẫn nhau, chứ không được phép có quan hệ thân xác. Người Raglai có quan niệm cho rằng: "Điều quan trọng không kém là trong khi ngủ thảo nếu không có hành động gì quá giới hạn, tức là họ đã tôn trọng bản làng, tuân theo truyền thống tốt đẹp của dân tộc, có thể nhận được sự đồng ý của gia đình hai họ và bản làng để tiến hành hôn nhân, chung sống trọn đời".

Việc xa nhất mà họ có thể làm trong đêm ngủ thảo là nắm tay nhau. Nếu xảy ra chuyện ân ái họ có thể bị phạt hàng chục con lợn, gà, phải mổ trâu, mổ bò để chuộc lỗi với xóm làng.

Ông Phạm Văn Hợp (Trưởng phòng Văn hóa thông tin huyện Khánh Sơn, Khánh Hòa), nơi có 15.000 người Raglai sinh sống, cho biết: "Phải từ 20 tuổi trở lên mới được ngủ thảo. Việc ngủ thảo được thực hiện trong một nhà dài, là một dạng nhà truyền thống của người Raglai. Các đôi nam nữ vào đó ngủ chung, mỗi đôi một chỗ khác nhau".

Tục lạ: Ngủ chay để thử thách tình cảm trai gái - Hình 1

Điệu múa trong lễ hội của người Raglai.

Theo ông Mấu Quốc Tiến, chuyên gia nghiên cứu văn hóa, được mệnh danh là người giữ hồn Raglai với việc 25 năm nghiên cứu sưu tầm văn hóa và dân ca Raglai, cho biết: "Tục ngủ thảo quan trọng nhất là ở chỗ thử thách các nam thanh nữ tú đang tràn đầy sức sống. Cho họ ngủ thảo mà họ vẫn giữ được con người mình, vẫn làm chủ được mình, không đi quá giới hạn thì đáp ứng được thử thách về con người cũng như sự tôn trọng lẫn nhau của đôi bạn trẻ".

Người Raglai quan niệm hôn nhân mà không có tình yêu chắc chắn dẫn đến đau khổ. Việc ngủ thảo diễn ra theo ý người nam và người nữ, họ không cần phải hỏi gia đình, điều này thể hiện sự bình đẳng và tôn trọng quyền tự quyết trong hôn nhân của người Raglai. Các đôi nam nữ có thể đã quen biết nhau từ trước đó, việc ngủ thảo là để xem liệu có nên ở bên nhau trọn đời hay không. Nếu trước đó họ chưa thân thiết thì việc ngủ thảo là để hiểu về nhau hơn.

Hiện nay, ngủ thảo chỉ còn lại trong ký ức của người dân nơi đây, lớp trẻ đã không còn biết đến tục ngủ thảo nữa. Bà Mấu Thị Diên (91 tuổi, người Raglai sống tại Sơn Bình, Khánh Sơn) cho biết: "Tôi vẫn nhớ ngày xưa có tục ngủ thảo kén chồng, nhưng hiện nay đã không còn nữa, có luật pháp và xã hội mới rồi. Ngủ thảo là để tìm hiểu nhau, thử lòng nhau chứ không phải để làm chuyện bậy bạ. Nếu mà vi phạm sẽ bị phạt nặng lắm, có thể bị đuổi khỏi xứ".

Sau những đêm lễ hội, đắm chìm trong hương sắc núi rừng, trai gái Raglai có thể trở về nhà sàn để ngủ thảo. Việc ngủ thảo chỉ diễn ra vào ban đêm. Ban ngày ai về nhà nấy, có thể xem như chưa từng gặp nhau.

Nữ giới là người có quyền quyết định xem mình sẽ ngủ thảo với ai, thực hiện việc này trong bao lâu. Người dân nơi đây luôn tôn trọng phụ nữ. Với họ, người phụ nữ giữ vai trò phát triển nòi giống, tức là phát triển xã hội, làm xã hội đông đúc và giàu có hơn. Người phụ nữ luôn được tôn vinh và giữ quyền làm chủ trong mọi vấn đề đặc biệt là chuyện tình cảm.

Tục lạ: Ngủ chay để thử thách tình cảm trai gái - Hình 2

Mấu Thị Diên, người nắm rõ mọi câu chuyện của người Raglai.

Buổi đêm thanh vắng giữa núi đồi bao la, bên cạnh bếp lửa nồng ấm trong ngôi nhà sàn cao ráo, thoáng mát là lúc họ bên nhau, tìm hiểu lẫn nhau, từ tính cách, sở thích đến công việc hay gia đình. Nếu cảm thấy thích hợp thì tìm đến bên nhau, cô gái sẽ thưa chuyện với gia đình và thông qua già làng, trưởng bản xem như đã thông báo với chính quyền về mối quan hệ mới xác lập đã rõ ràng giữa đôi trẻ.

Họ chỉ được phép ngủ thảo với một người trong thời gian đó mà thôi. "Nếu trong thời gian ngủ thảo với người này, mà còn đi ngủ thảo với người khác, tức là người không đứng đắn, không rõ ràng chuyện tình cảm sẽ bị xã hội xa lánh, ruồng rẫy", ông Hợp, Trưởng phòng văn hóa thông tin Khánh Sơn cho biết. Ông Hợp cho biết thêm: "Có thể ngủ thảo với người khác nhưng là trong một lễ hội năm khác, chứ ngay trong năm đó thì tuyệt đối không được".

"Cái miệng nhà gái chịu ăn trầu, cái miệng nhà gái chịu ăn miếng cau, cái miệng nhà gái nó uống chén rượu" thì tức là nhà gái "đã ưng cái bụng" rồi. Ở đây, miếng trầu vẫn là đầu câu chuyện, tục nhai trầu vẫn phổ biến ở người Raglai sinh sống nơi này. Trầu cau dạm ngõ là không thể thiếu, nhà trai sẽ phải mang đến hỏi chuyện nhà gái sau khi cô gái ngỏ ý muốn tiến tới hôn nhân bền chặt.

Dù theo chế độ mẫu hệ, nhưng vai trò của người đàn ông vẫn rất quan trọng trong xã hội Raglai. Những người có quyền lực trong cộng đồng người Raglai sẽ chịu trách nhiệm xét xử, thi hành, hoặc giám sát quá trình xử phạt người phạm tội.

Không ai biết rõ những hình phạt như vậy có từ bao giờ, chỉ biết rằng, khi có ngủ thảo là đã có những hình phạt ấy. Nó ám ảnh mọi thế hệ người Raglai dù ở độ tuổi nào đi chăng nữa đó là sự răn đe của xã hội xưa cho những ai vi phạm. Trong những câu ca dân gian, bên cạnh những lời hát về sự ngọt ngào, quý trọng của tình yêu thì kèm theo đó sự nhắc nhở về hình phạt nếu vi phạm luật tục ngủ thảo.

Thời gian chờ ngày cưới là thời khắc cực kỳ qua trọng, thử thách sự thủy chung, son sắt của chàng trai. Nếu anh ta bỏ đi tìm người khác, hoặc phụ tình từ chối cưới hỏi tức là đã vi phạm luật tục, chịu sự lên án gay gắt của cộng đồng.

Tục lạ: Ngủ chay để thử thách tình cảm trai gái - Hình 3

Trên nương rẫy hay trong các bản làng người Raglai, các chàng trai vẫn thường lưu truyền những câu dân ca: "Của cải đã trao tặng coi như đã ném xuống sông, nó còn phải chịu cúng tạ lỗi ông bà, làm góa bụa trầu cau lỡ làng duyên phận, nó phải chịu phạt cho dòng họ người ta, phải chịu lỗi với ông mai, bà mối". Văn hóa ngủ thảo đã đi vào trong thi ca dân gian, văn hóa truyền miệng của người Raglai.

Luật tục ngủ thảo nhằm tạo sự bình đẳng giới trong xã hội, hình phạt kèm theo để giữ gìn truyền thống tốt đẹp của tổ tiên, tránh xảy ra những chuyện không hay, làm đổ vỡ những cuộc hôn nhân đã định.

Bà Y Miên, người Raglai, sống tại Tô Hạp, Khánh Sơn, nói về những hình phạt: "Nó đã bắt người ta ở rể là đã thành người nhà nó, mà nó còn tráo trở thì nó phải chịu phạt trả lại của cải, của một phải trả thành hai. Phải chịu phạt tạ tội đến ông bà người ta". Đây cũng là câu hát dân gian mà một số thiếu nữ Raglai đến tuổi cập kê thường hát mỗi khi lên rừng hoặc làm rẫy.

Theo trí nhớ của những cụ cao niên trong cộng đồng người Raglai, đám cưới của những cặp đôi vi phạm luật tục sẽ không được xã hội đồng tình, do đó chỉ được phép tiến hành trong gia đình dưới hình thức là lễ tạ tội với ông bà, cha mẹ và Nhang Giàng để rửa sạch ô uế, dơ bẩn, thể hiện sự ăn năn hối lỗi.

Những đám cưới ấy, họ không cho phép cô dâu, chú rể đi cửa chính vào nhà. Đám cưới này sẽ không có sự chia vui của anh em, họ hàng, bạn bè và xóm làng. Đây là sự trừng phạt cực kỳ ghê gớm, ảnh hưởng lâu dài đến tình cảm vợ chồng với hàng xóm, thôn bản.

Hiện nay, ngủ thảo không còn nữa, nhưng trong những bài hát, và sâu thẳm tiềm thức người dân vẫn in hằn những hình phạt và sự kỳ thị của xóm làng về việc quan hệ thân xác trước hôn nhân.

Theo TNO

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Phát hiện hóa thạch 'ngoài hành tinh' gần thị trấn 'ma' ở MỹPhát hiện hóa thạch 'ngoài hành tinh' gần thị trấn 'ma' ở Mỹ
06:51:34 23/12/2024
Người đàn ông thông minh nhất thế giới với chỉ số IQ 210 tuyên bố không ngờ về những gì xảy ra sau khi con người chếtNgười đàn ông thông minh nhất thế giới với chỉ số IQ 210 tuyên bố không ngờ về những gì xảy ra sau khi con người chết
00:53:48 24/12/2024
Vẻ ngoài đáng yêu của hai chú hổ vàng ở Thái Lan gây 'sốt xình xịch'Vẻ ngoài đáng yêu của hai chú hổ vàng ở Thái Lan gây 'sốt xình xịch'
10:58:41 24/12/2024
Bí ẩn xác ướp "người ngoài hành tinh" tiếp tục gây chấn động với phát hiện mới chứng minh "không thể là con người"Bí ẩn xác ướp "người ngoài hành tinh" tiếp tục gây chấn động với phát hiện mới chứng minh "không thể là con người"
18:13:26 24/12/2024
Ảnh gây sửng sốt về Trung Quốc trong năm 2024Ảnh gây sửng sốt về Trung Quốc trong năm 2024
10:43:26 23/12/2024
Thứ gì đó trong lòng Trái Đất đang 'kéo giãn' độ dài ngàyThứ gì đó trong lòng Trái Đất đang 'kéo giãn' độ dài ngày
10:57:34 23/12/2024
Loài hoa lan độc nhất vô nhị trên thế giới, chỉ có ở Việt NamLoài hoa lan độc nhất vô nhị trên thế giới, chỉ có ở Việt Nam
00:54:02 24/12/2024
Xác ướp "mỹ nhân" hơn 4.000 năm tuổi giữa sa mạc còn nguyên vẹnXác ướp "mỹ nhân" hơn 4.000 năm tuổi giữa sa mạc còn nguyên vẹn
09:50:57 24/12/2024

Tin đang nóng

Tâm thư của người mẹ mất con trong vụ tài xế tránh xe máy, đâm bé gái tử vongTâm thư của người mẹ mất con trong vụ tài xế tránh xe máy, đâm bé gái tử vong
20:13:33 24/12/2024
Một rapper nổi tiếng cùng vợ cũ lừa đảo chạy án 1,8 tỷ đồng ở TPHCMMột rapper nổi tiếng cùng vợ cũ lừa đảo chạy án 1,8 tỷ đồng ở TPHCM
20:25:54 24/12/2024
Hỏa hoạn tại Tháp Eiffel ngay trước thềm Giáng sinhHỏa hoạn tại Tháp Eiffel ngay trước thềm Giáng sinh
19:33:55 24/12/2024
Nữ sinh 'cuồng ghen' đâm chết bạn trai ở Hà Nội chỉ vì 1 tin nhắnNữ sinh 'cuồng ghen' đâm chết bạn trai ở Hà Nội chỉ vì 1 tin nhắn
20:29:05 24/12/2024
Sao Việt 24/12: Bảo Thy hội ngộ Vương Khang, tiết lộ điều bất ngờSao Việt 24/12: Bảo Thy hội ngộ Vương Khang, tiết lộ điều bất ngờ
16:55:14 24/12/2024
Midu và hội bạn thân mở tiệc riêng tư, thiếu gia Minh Đạt để lộ 1 hành động lạ ngay khi không ai chú ýMidu và hội bạn thân mở tiệc riêng tư, thiếu gia Minh Đạt để lộ 1 hành động lạ ngay khi không ai chú ý
21:14:51 24/12/2024
Gia đình đoàn tụ ở TPHCM sau 64 năm, 3 anh em nói 3 thứ tiếngGia đình đoàn tụ ở TPHCM sau 64 năm, 3 anh em nói 3 thứ tiếng
21:36:01 24/12/2024
Showbiz Việt tưng bừng đón Giáng sinh: Thanh Hằng tình tứ bên ông xã, 2 sao nữ để lộ bụng bầu to vượt mặtShowbiz Việt tưng bừng đón Giáng sinh: Thanh Hằng tình tứ bên ông xã, 2 sao nữ để lộ bụng bầu to vượt mặt
23:14:45 24/12/2024

Tin mới nhất

Những khoáng vật trong suốt quý hiếm trên thế giới

Những khoáng vật trong suốt quý hiếm trên thế giới

09:58:20 24/12/2024
Tinh khiết như nước nhưng cứng như đá, đó là điều làm nên sức hút của các khoáng vật trong suốt. Trong số này, có những khoáng vật quen thuộc cũng như quý giá nhất với con người.
Vụ giếng khoan thứ 2 phun ra cột khí, nước cao gần 10m: Áp suất đã giảm

Vụ giếng khoan thứ 2 phun ra cột khí, nước cao gần 10m: Áp suất đã giảm

09:43:15 24/12/2024
Liên quan đến giếng khoan thứ 2 phun ra cột khí, nước cao gần 10m ở Gia Lai, gia đình chủ nhân cho biết, sau gần nửa tháng, hiện tượng giếng khoan phun ra khí và nước đã giảm.
Chiếc máy tính 42 năm tuổi vẫn được sử dụng hàng ngày tại một cửa hàng

Chiếc máy tính 42 năm tuổi vẫn được sử dụng hàng ngày tại một cửa hàng

09:14:17 24/12/2024
Có những công việc đòi hỏi chiếc máy tính với cấu hình mạnh mẽ, hiện đại nhất để xử lý nhanh chóng, nhưng có công việc chỉ cần sử dụng chiếc máy tính hàng chục năm tuổi với cấu hình khiêm tốn là đủ.
Chế tạo thành công "chìa khóa" để tìm kiếm người ngoài hành tinh

Chế tạo thành công "chìa khóa" để tìm kiếm người ngoài hành tinh

08:26:34 24/12/2024
Sự kết hợp giữa vật liệu quý hiếm và công nghệ tiên tiến đang dần biến những ý tưởng khoa học viễn tưởng thành hiện thực.
Khám phá những loài vẹt độc đáo trên thế giới

Khám phá những loài vẹt độc đáo trên thế giới

00:54:37 24/12/2024
Họ vẹt (Psittacidae) gồm những loài chim rừng có màu sắc sặc sỡ, mỏ ngắn và quặp, sống ở các khu vực nhiệt đới. Với đặc tính thú vị, nhiều loài vẹt đã trở thành vật nuôi phổ biến trên thế giới.
Phát hiện mới nhất về "Đội quân đất nung" của Tần Thủy Hoàng

Phát hiện mới nhất về "Đội quân đất nung" của Tần Thủy Hoàng

22:51:56 23/12/2024
Các nhà khảo cổ học đang nghiên cứu Đội quân đất nung nổi tiếng của Trung Quốc đã phát hiện ra thứ mà họ tin là bức tượng hiếm có.
Người đàn ông biến mình thành chuyên gia nghiên cứu bệnh của mẹ

Người đàn ông biến mình thành chuyên gia nghiên cứu bệnh của mẹ

10:51:38 23/12/2024
Một năm biến thành hai, và hai năm biến thành ba, khi mà việc tập trung tìm hiểu chuyện gì đang xảy ra với mẹ đã vắt kiệt tôi.
Vợ sinh con có "làn da đen" khiến chồng sốc nặng, không thể tin nổi

Vợ sinh con có "làn da đen" khiến chồng sốc nặng, không thể tin nổi

17:00:44 22/12/2024
Khi nhìn thấy đứa con vừa chào đời, người chồng vô cùng sốc. Tuy nhiên, người vợ đã kiên quyết phủ nhận mọi hành vi qua lại với người thứ ba.
Địa Trung Hải suýt biến mất vì lý do khó tin

Địa Trung Hải suýt biến mất vì lý do khó tin

12:31:28 22/12/2024
Một cây cầu đất nối liền châu Âu và châu Phi vẫn còn tồn tại nếu như không có thảm họa giúp tái sinh Địa Trung Hải.
Loài hoa lan độc nhất vô nhị trên thế giới, sở hữu 'núi tiền' cũng không mua nổi, chỉ Việt Nam mới có

Loài hoa lan độc nhất vô nhị trên thế giới, sở hữu 'núi tiền' cũng không mua nổi, chỉ Việt Nam mới có

12:29:38 22/12/2024
Lan Hài Việt Nam (Paphiopedilum vietnamense), một loài hoa lan sở hữu vẻ đẹp tinh tế và hiếm có, đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên.
Từ trường tiết lộ tòa nhà gấp đôi Nhà Trắng dưới lòng đất Iraq

Từ trường tiết lộ tòa nhà gấp đôi Nhà Trắng dưới lòng đất Iraq

11:05:43 22/12/2024
Dấu tích thủ đô tráng lệ 2.700 tuổi của Vương quốc Assyria đã được tìm thấy bởi một nhóm khảo cổ quốc tế, nhờ máy đo từ trường.
Phát hiện hóa thạch sinh vật ngoại lai đáng kinh ngạc tại Mỹ

Phát hiện hóa thạch sinh vật ngoại lai đáng kinh ngạc tại Mỹ

11:00:41 22/12/2024
Các nhà khoa học vô cùng bối rối với phát hiện chấn động gần đây - một loại thực vật ngoại lai lần đầu tiên được tìm thấy gần một thị trấn ma ở Utah, Mỹ,

Có thể bạn quan tâm

Nóng: Thu Trang - Tiến Luật lên tiếng gấp khi bị lôi vào ồn ào chia tay của vợ chồng Phương Lan

Nóng: Thu Trang - Tiến Luật lên tiếng gấp khi bị lôi vào ồn ào chia tay của vợ chồng Phương Lan

Sao việt

23:59:02 24/12/2024
Thu Trang vội lên tiếng, đề nghị nói thẳng tên ra để tránh khiến những người không liên quan dính vào thị phi. Tiến Luật trực tiếp nhắn tin cho Phan Đạt để hỏi cho rõ ràng
Cuỗm cả tỷ đồng sau mỗi vụ môi giới bán 1 quả thận

Cuỗm cả tỷ đồng sau mỗi vụ môi giới bán 1 quả thận

Pháp luật

22:23:04 24/12/2024
Chiều 24/12, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, vừa ra quyết định tạm giữ hình sự đối với Nguyễn Trọng Luận (SN 1990, trú TP Vinh, tỉnh Nghệ An) về hành vi Mua bán bộ phận cơ thể người .
Dồn tiền tiết kiệm 10 năm để xây nhà báo hiếu bố mẹ, thành quả khiến chính chủ phải gật gù: Không gian gần gũi, thích hợp để dưỡng già

Dồn tiền tiết kiệm 10 năm để xây nhà báo hiếu bố mẹ, thành quả khiến chính chủ phải gật gù: Không gian gần gũi, thích hợp để dưỡng già

Netizen

21:40:24 24/12/2024
Thiết kế đơn giản, gần gũi với thiên nhiên là những tiêu chí hàng đầu mà cô nàng này đặt ra khi xây nhà cho bố mẹ. Sau khi tốt nghiệp đại học, Tử Du chuyển đến thành phố Côn Minh để làm việc
Toàn cảnh xung đột Nga-Ukraine khi kết thúc năm 2024: Các mặt trận rực lửa

Toàn cảnh xung đột Nga-Ukraine khi kết thúc năm 2024: Các mặt trận rực lửa

Thế giới

21:09:14 24/12/2024
Ở mặt trận phía bắc, tại Kharkiv, thành phố lớn thứ hai của Ukraine, Nga đã phát động một cuộc tấn công bất ngờ vào tháng 5, khiến quân đội Ukraine vốn đã chật vật giữ vững các tuyến phòng thủ càng thêm căng thẳng.
Hoà Minzy sốc khi Văn Toàn chấn thương nặng, phản ứng đàng trai trước tình cảm của "bạn thân" mới gây chú ý

Hoà Minzy sốc khi Văn Toàn chấn thương nặng, phản ứng đàng trai trước tình cảm của "bạn thân" mới gây chú ý

Sao thể thao

21:04:32 24/12/2024
Tiền đạo Nguyễn Văn Toàn của đội tuyển Việt Nam có mối quan hệ cực thân thiết với ca sĩ Hoà Minzy. Mới đây khi cô nàng tổ chức fanmeeting, dù không xuất hiện nhưng Văn Toàn đã gửi hoa chúc mừng.
Dừng xe đạp nghe điện thoại, nữ công nhân bị ô tô khách lùi trúng tử vong

Dừng xe đạp nghe điện thoại, nữ công nhân bị ô tô khách lùi trúng tử vong

Tin nổi bật

20:08:55 24/12/2024
Đang dừng xe đạp nghe điện thoại, nữ công nhân ở Khu công nghiệp Tân Hương, tỉnh Tiền Giang bị xe khách lùi trúng và cán chết thương tâm.