Từ “sandwich” thành “sando”: hành trình tiến hoá của món bánh mì kẹp phương Tây trên đất Nhật

Dường như người Nhật có một loại tài năng lạ kì trong việc biến tấu các món ăn phương Tây và khiến chúng trở thành “của mình”.

Đối với những ai chưa quen thuộc văn hoá biến tấu các món phương Tây thành phiên bản đậm chất dân tộc của người Nhật, sẽ thật khó để hiểu được sự đặc sắc của nó. Bởi vì hẳn là quốc gia nào cũng có một vài món ăn được chế biến hoặc lấy cảm hứng từ ẩm thực ngoại quốc. Tuy nhiên ở Nhật, những món ăn ngoại quốc được “đồng bộ hoá” như vậy là cả một trường phái và có hẳn tên riêng để gọi chúng: Yoshoku.

Ẩm thực Yoshoku: khi văn hoá phương Tây và Nhật Bản hoà trộn.

Trong thực tế, những món Yoshoku này thường được xem là “món ăn Nhật lấy cảm hứng từ phương Tây”, chứ không chỉ là “món ăn phương Tây”. Yoshoku là cả một quá trình nghiên cứu và xây dựng, gắn liền với những thăng trầm của nước Nhật trong thời cận hiện đại. Nói cách khác, Yoshoku thuộc về ẩm thực Nhật Bản và là niềm tự hào của người dân xứ hoa anh đào. Có thể nói, người Nhật có một tài năng đặc biệt trong việc mượn các món phương Tây và thêm thắt vào những nét đặc trưng để khiến chúng thành “của mình”, và họ làm điều đó một cách thật tinh tế, trôi chảy đến mức Yoshoku cũng có thể sánh vai cùng Washoku (ẩm thực truyền thống) dù tuổi đời hiển nhiên không lâu dài bằng.

Một ví dụ điển hình của chuyện này là món “ sando” – rút ngắn từ “sandwich”.

Mo sando – một ví dụ điển hình của Yoshoku.

Dù sando về cơ bản cũng là một loại sandwich, nhưng nó mang nét đặc trưng Nhật Bản nhiều đến mức đủ để phân biệt nó với các món sandwich còn lại trên thế giới. Sando ở Nhật có cả một “gia phả” dài từ phiên bản cao cấp được chế tạo bởi những đầu bếp nổi tiếng như Oshima Manabu, đến những phiên bản bình dân trong cửa hàng tiện lợi konbini, những bếp bánh mì artisan, hoặc thực đơn ăn khuya của những khách sạn danh giá nhất.

Sando cửa hàng tiện lợi (trái) và Sando kẹp thịt Katsu đắt đỏ của nhà hàng lớn (phải).

Tưởng sando cũng chỉ là cách gọi khác của sandwich trên đất Nhật, nhưng nó tựa hồ như mang một “danh tính” rất khác, rất đặc trưng, thậm chí với cả người nước ngoài. Theo như trang Thrillist, tháng 10 năm 2018 vừa qua đã chứng kiến một sự “trỗi dậy” của các món sando trên khắp nước Mỹ. Trang này cho hay, sando bắt đầu xuất hiện trong thực đơn các nhà hàng cao cấp từ Los Angeles cho đến New York và thậm chí là cả London (nước Anh). Nguyên do cho xu hướng này là từ một chiếc sando Wagyu katsu được làm từ thịt bò cao cấp trong các nhà hàng Nhật Bản được người phương Tây săn đón.

Trong khi các loại sandwich trên thế giới như sandwich phô mai, sandwich thịt gà… đều đã “đi khắp thế giới” và gần như khó xác định được chúng thuộc về một nền văn hoá nhất định, thì vẫn có những món sando vô cùng đặc trưng ở Nhật không thấy ở nơi nào khác, tỷ như hai loại kinh điển là katsu sando (sandwich thịt chiên giòn) và furutsu sando (sandwich trái cây).

Katsu sando (trái) và furutsu sando (phải).

Bên cạnh những món này, văn hoá sando của người Nhật cũng phát triển đến mức có những Sandwich House chuyên phục vụ các loại sandwich được làm từ nguyên liệu thượng hạng nhất. Ví dụ như món ichigo sando (sandwich dâu tây) được làm từ dâu tây theo mùa, có thể tốn cả “gia tài” với giá đôi khi lên đến 10 USD một quả, tuỳ theo hương vị độ chín.

Có các cửa hàng chuyên phục vụ các loại sando chất lượng.

Những dấu chân đầu tiên của sando trong ẩm thực Nhật xuất hiện từ những thế kỷ 16, khi người Bồ Đào Nha và người Hà Lan bắt đầu cho thuyền buôn cập bến Nagasaki và theo đó, là những chiếc bánh mì (hiện tại ở Nhật, bánh mì được gọi là “pan”). Sau nhiều sóng gió chính trị cũng như chiến tranh, những ổ bánh mì bắt đầu phất lên vào thời Meiji, khi món bánh mì đậu đỏ anpan được phát minh – đánh dấu một trong những sự hoà quyện đầu tiên giữa hai nền ẩm thực truyền thống và phương Tây. Từ sau đó, nhiều loại bánh mì lên men bắt đầu được sáng tạo, bao gồm món melon pan rất được lòng người Nhật và giới học sinh, sinh viên hiện nay.

Sando xuất hiện đầu tiên dưới hình dáng một chiếc bánh sandwich mềm được phụ huynh làm cho học sinh tiểu học. Chiếc bánh mì hình vuông mềm thơm mùi sữa ấy được biết đến là “shokupan” – loại bánh mì thường được dùng để làm sando bây giờ. Thời đó, các loại nhân về cơ bản chỉ có trứng rán kiểu Nhật (tamagoyaki) nhưng dần dà, mọi thứ bắt đầu “vượt ngoài tầm kiểm soát”. Người Nhật bắt đầu sáng tạo không giới hạn, tạo nên cả một “dòng họ” sando lớn mạnh như ngày nay.

Source (Nguồn): Departures, Thrillist.