Trận chiến cuối cùng của quân đội Israel ở Dải Gaza?

Trong khi ở Cairo, người ta đang đàm phán về việc ngừng bắn tạm thời tại Dải Gaza, Israel chuẩn bị tấn công thành trì cuối cùng của phiến quân HAMAS – thành phố Rafah.

Trái với dự báo, sự kháng cự của HAMAS đã bị dập tắt tương đối nhanh. Nhưng giờ đây, sau nửa năm chiến sự, chính hệ thống đường hầm mới là chướng ngại cho chiến thắng cuối cùng của người Israel. Ẩn nấp trong các đường hầm, những kẻ khủng bố hy vọng sẽ câu giờ cho đến khi phương Tây buộc IDF phải rời khỏi Dải Gaza.

Thế giới ngầm ở Dải Gaza

Trước khi Lực lượng Phòng vệ Israel – IDF bắt đầu chiến dịch trên bộ ở Dải Gaza, các chuyên gia lo ngại rằng hệ thống đường hầm được xây dựng ở đó sẽ cho phép HAMAS cùng với các băng nhóm Palestine khác tiến hành các trận đánh đẫm máu lâu dài trong thành phố và gây thiệt hại đáng kể cho quân đội Israel. Được biết, trước cuộc chiến tranh bắt đầu vào tháng 10 năm 2023 từ khi các phiến quân HAMAS tấn công vào các vùng lãnh thổ của Israel gần Dải Gaza, có tới 95% số xi măng cung cấp cho khu vực này được chuyển đến vùng “hạ Gaza” hoặc “tàu điện ngầm Gaza”, còn chiều dài của hệ thống đường hầm ước tính là 400-500 km.

Ngay trong khi giao chiến, người ta phát hiện ra rằng mạng lưới đường hầm rộng lớn hơn, được trang bị kỹ thuật tiên tiến và phức tạp hơn nhiều so với dự báo. Các đường hầm không chỉ là nơi trú ẩn của bộ chỉ huy HAMAS, các phiến quân, lối di chuyển bí mật của con người và hàng hóa mà ở đó còn có các sở chỉ huy, kho vũ khí, cơ sở sản xuất đạn dược; một số mặt bằng rộng đến mức ôtô có thể chạy thoải mái trên đó.

Các binh sĩ Israel ở Dải Gaza.

Ngoài ra, quân đội Israel đã tìm thấy một thiết bị khoan đường hầm chuyên dụng và các địa điểm dưới lòng đất được chuẩn bị tốt cho một cuộc bao vây lâu dài. Nói cách khác, thay cho những “cái hang” thô sơ với những trụ gỗ từ đầu những năm 2000 là các đường hầm và boongke chịu lực được quy hoạch và xây dựng bài bản. Trong các căn phòng nơi con tin bị giam giữ, các bức tường được ốp bằng gạch men sứ rất công phu.

Theo đánh giá của IDF, tính đến tháng 1/2024, tổng chiều dài của mạng lưới đường hầm dao động từ 560 km đến 725 km, với hơn 5.700 cửa vào riêng. Để xây dựng công trình này, người ta đã sử dụng 6.000 tấn xi măng và 1.800 tấn thép. Các đường hầm không chỉ được tìm thấy dưới các bệnh viện (kể cả bệnh viện lớn nhất – Al-Shifa), nhà thờ Hồi giáo và trường học mà còn dưới các cơ quan của Liên hợp quốc (đặc biệt là dưới trụ sở của Cơ quan Liên hợp quốc về cứu trợ người tị nạn Palestine -UNRWA), các khu đất nông nghiệp và thậm chí cả nghĩa trang. Hơn nữa, các công trình trên mặt đất và mạng lưới đường hầm được kết nối với nhau thành một chỉnh thể thống nhất bằng các mạng lưới điện, phương tiện liên lạc và hệ thống cấp thoát nước. Tuy nhiên, trên quan điểm sử dụng trực tiếp trong các trận chiến đấu, các đường hầm không mang lại lợi thế đáng kể.

Ông Gadi Eisenkot, cựu Tổng tham mưu trưởng IDF.

Mạng lưới đường hầm giúp ích gì cho HAMAS?

Trong Chiến dịch “Iron Swords” (Những thanh kiếm sắt), IDF đã đạt được kết quả ấn tượng trên bộ. Với tổn thất chưa đến 300 người và khoảng 1.500 người bị thương kể từ khi bắt đầu chiến dịch trên bộ (từ cuối tháng 10 năm 2023), người Israel tuyên bố đã tiêu diệt khoảng 13.000 tay súng thuộc nhiều băng nhóm Palestine khác nhau và loại khỏi vòng chiến đấu 18-20/ 24 cái gọi là “tiểu đoàn” của HAMAS. Quả thật, đồng thời, họ đã phá hủy phần lớn nhà cửa và cơ sở hạ tầng, ít nhất là ở phía bắc của Dải Gaza, do đó, những người Palestine sơ tán xuống phía nam về cơ bản không có nơi để trở về.

Trong cuộc chiến dưới lòng đất, kẻ thù của Israel hoàn toàn không xuất hiện trên chiến trường. Tác chiến dưới lòng đất xưa nay được coi là một trong những hoạt động khó khăn nhất – hỏa lực và trang bị kỹ thuật không quan trọng lắm, còn phe tấn công rõ ràng rơi vào thế dễ bị tổn thương, vì họ không có thông tin đầy đủ về chiến trường và chỉ có thể tiến hành trinh sát bằng cách có mặt tại chỗ.

Nhưng mạng lưới đường hầm cũng không mang lại những lợi thế chiến thuật hoặc tác chiến đặc biệt nào cho các tay súng Palestine – ngoại trừ một số trường hợp khi chúng được sử dụng để bí mật di chuyển lực lượng và tổ chức các cuộc phục kích. Ví dụ, Gal Aisenkot, con trai của ông Gadi Eisenkot, cựu Tổng tham mưu trưởng IDF đã thiệt mạng sau khi một quả bom phát nổ trong đường hầm ở trại tị nạn Jabaliya, phía bắc Dải Gaza. Hiện nay, việc theo dõi tình hình trên mặt đất và do thám liên tục từ trên không cho phép ngay lập tức phát hiện và tấn công các tay súng HAMAS trong các đường hầm.

Đồng thời, giá trị tác chiến thấp của các đường hầm không giúp Israel tiến gần hơn tới chiến thắng quyết định trong cuộc chiến. HAMAS cùng với các băng nhóm đồng minh đã thể hiện một sức chịu đựng dẻo dai chưa từng thấy trước kẻ thù vượt trội gấp nhiều lần về sức mạnh và trang bị kỹ thuật. Nhờ hệ thống đường hầm, HAMAS duy trì được tính độc lập, tiến hành các cuộc đàm phán về việc ngừng bắn và không có ý định đầu hàng. Hơn nữa, HAMAS đưa ra các điều kiện trao đổi con tin mà rõ ràng là rất khó chấp nhận đối với chính phủ Israel, chẳng hạn như ngừng bắn vĩnh viễn, rút toàn bộ lực lượng IDF khỏi Dải Gaza và cho phép dân thường trở về nơi định cư của họ.

Nói cách khác, ngay cả sau nửa năm bị không kích gần như liên tục, hủy diệt trên bộ và những tổn thất rất lớn về nhân lực và hỏa lực, phía Palestine vẫn không hề cảm thấy tuyệt vọng. Có thể nhận xét rằng độ sâu, thiết kế phân nhánh, kỹ thuật của các đường hầm cũng như nguồn cung cấp thực phẩm và nước uống ở đó cho phép các lực lượng Palestine “đóng đô” dưới lòng đất trong nhiều tháng, đồng thời duy trì liên lạc với ” thế giới bên ngoài”.

Một đường hầm của HAMAS ở Dải Gaza.

Đường hầm cho phép câu giờ

Các đường hầm không giúp HAMAS và các băng nhóm Palestine khác chống lại quân đội Israel, dù sao, vẫn như xưa, chúng gây ra rất nhiều khó khăn, vì chúng mang lại lợi thế chiến lược chính trị, cụ thể là chúng cho phép chờ đợi và câu giờ. Còn thời gian rõ ràng đang chống lại Israel, vì tình hình nhân đạo ở Dải Gaza càng ngày càng trở nên tồi tệ, còn thương vong của người dân ngày càng tăng. Nhân tiện xin nói, càng nhiều thương vong HAMAS càng có lợi.

Không có kịch bản đúng đắn nào có thể đồng thời cải thiện tình hình nhân đạo và giảm thiểu thương vong cho người dân Palestine (điều mà các đối tác quốc tế của Israel yêu cầu) và đạt được các mục tiêu chính của toàn bộ chiến dịch quân sự do chính phủ Israel phát động – giải phóng tất cả con tin bị bắt trong cuộc tấn công ngày 7/10/2023, đồng thời tiêu diệt HAMAS như một lực lượng quân sự-chính trị.

Cần lưu ý rằng hiện tại IDF chỉ kiểm soát trực tiếp các lãnh thổ tương đối nhỏ ở Dải Gaza, tại các khu vực khác từ lâu đã không còn binh lính Israel nữa, và trong vài tháng gần đây, hình thức tác chiến đã chuyển sang các cuộc đột kích riêng lẻ. Nhưng căn cứ vào thực tế là các tay súng thỉnh thoảng xuất hiện ở những khu vực đổ nát, ví dụ như bệnh viện al-Shifa, còn IDF thường xuyên thông báo về các đường hầm mới được tìm thấy, hoạt động của các tuyến đường liên lạc ngầm vẫn được duy trì.

Nhưng điều quan trọng nhất là hệ thống đường hầm “tàu điện ngầm Gaza” là vấn đề chưa được giải đáp rõ ràng.

Thứ nhất, các thủ lĩnh HAMAS đang ẩn náu ở đâu đó dưới lòng đất và, rất có thể, chúng đang giữ những con tin còn sống sót làm “lá chắn sống”.

Thứ hai, trong tương lai, khi quân đội Israel hoàn toàn rút khỏi Dải Gaza, sẽ không ai ngăn cản việc khôi phục các đường hầm trên cơ sở các khu vực còn nguyên vẹn và bố trí ở đấy các doanh trại, nhà kho và bệ phóng tên lửa. Về phương diện này, việc phá hủy môi trường để tái tạo tiềm năng quân sự, nghĩa là không gian ngầm được bảo vệ, quan trọng hơn nhiều so với việc bắt giữ hoặc giết hại các thủ lĩnh HAMAS.

Thứ ba, vì các đường hầm không chỉ được xây dựng dưới các công trình nhà ở và dân sự mà còn được kết nối trực tiếp với chúng bằng các lối đi, mạng lưới điện và dịch vụ công cộng, nên việc vô hiệu hóa chúng là những thách thức không chỉ mang tính chất quân sự mà nhân đạo.

Một góc phố ở Dải Gaza bị bom đạn Israel tàn phá.

Làm gì tiếp theo?

Tự thân một công trình như đường hầm dưới lòng đất không dễ bị phát hiện, kiểm tra và phá hủy hoặc vô hiệu hóa. IDF sử dụng các phương tiện và phương pháp kỹ thuật cực kỳ phức tạp và đa dạng để làm điều đó: từ robot điều khiển từ xa đến những chú chó được huấn luyện đặc biệt. Ví dụ, để phá hủy chỉ một đoạn đường hầm dài 2,5 km giữa miền bắc và miền nam của Dải Gaza, cần có 30 tấn thuốc nổ.

Để giải quyết các nhiệm vụ này, người ta đã sử dụng đơn vị đặc nhiệm của lực lượng công binh “Yaalom” và đơn vị huấn luyện chó nghiệp vụ “Okets”. Được biết, trong chiến dịch “Atlantis”, Israel định làm ngập một phần đường hầm bằng việc bơm nước biển vào, nhưng kết quả không như mong đợi. Một số hầm bị đổ bê tông vì không đủ nguồn lực để phá hủy toàn bộ đường hầm.

Theo các nguồn tin tình báo của Israel và Mỹ, tính đến tháng 1/2024, khoảng 20% đến 40% mạng lưới các công trình ngầm ở Dải Gaza đã bị hư hỏng hoặc không thể sử dụng được. Số liệu chính thức về vấn đề này không được tiết lộ. Vì từ tháng 1 năm 2024, quân đội Israel đã chuyển từ giai đoạn chiến tranh vận động sang các hoạt động càn quét và đột kích riêng lẻ, nên con số này khó có thể tăng mạnh.

Có lẽ, IDF cần nhiều năm để vô hiệu hóa hệ thống đường hầm ở Dải Gaza, nhưng trước áp lực quốc tế ngày càng tăng, không ai biết họ thực sự có bao nhiêu thời gian. Một số chuyên gia không tin IDF có thể thực hiện được điều đó. Vì vậy, đối với HAMAS, chiến lược chờ đợi thời cơ, trong khi các chính trị gia ở phương Tây buộc người Israel ra đi, để sau đó chui lên mặt đất như những kẻ chiến thắng, xem ra hoàn toàn khả thi