Tổng thống Joe Biden: Bảo vệ thỏa thuận ‘Ngày thứ Sáu tốt lành’ là ưu tiên của Mỹ

Theo phóng viên TTXVN tại London, Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 12/4 đã hội đàm với Thủ tướng Anh Rishi Sunak tại thành phố Belfast ở Bắc Ireland trong chuyến thăm chưa đầy 24 giờ để kỷ niệm 25 năm ngày ký thỏa thuận hòa bình “ Ngày thứ Sáu tốt lành”.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và Thủ tướng Anh Rishi Sunak (phải) tại cuộc gặp ở Belfast, Bắc Ireland, ngày 12/4/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Người phát ngôn của Văn phòng Thủ tướng Anh cho biết tại cuộc hội đàm, hai nhà lãnh đạo đã bày tỏ hy vọng các thể chế ở Bắc Ireland sẽ được khôi phục càng sớm càng tốt. Hai bên cho rằng lễ kỷ niệm thỏa thuận “Ngày thứ Sáu tốt lành” là thời điểm để đánh giá những tiến bộ mà Bắc Ireland đã đạt được trong 25 năm qua và “cam kết xây dựng một tương lai tươi sáng hơn”. Thủ tướng Sunak cảm ơn Tổng thống Biden về vai trò của Mỹ trong việc thúc đẩy sự thịnh vượng của Bắc Ireland và đánh giá cao mối quan hệ thương mại phát triển tốt đẹp giữa Anh và Mỹ.

Trong khi đó, theo tờ Telegraph, sau cuộc hội đàm, Thủ tướng Sunak cho biết hai bên đã thảo luận về đầu tư kinh tế ở Bắc Ireland cũng như các vấn đề về chính sách đối ngoại. Ông khẳng định mối quan hệ song phương đang tốt đẹp, Anh và Mỹ là “đối tác và đồng minh gần gũi”, hợp tác trong nhiều lĩnh vực từ hỗ trợ Ukraine đến an ninh kinh tế.

Ngay sau cuộc hội đàm, Tổng thống Biden đã gặp lãnh đạo của 5 chính đảng lớn nhất Bắc Ireland trước khi có bài phát biểu tại Đại học Ulster ở Belfast để kỷ niệm 25 năm ngày ký thỏa thuận hòa bình.

Phát biểu trước các doanh nhân trẻ, lãnh đạo doanh nghiệp và đại diện của Chính phủ Vương quốc Anh tại Đại học Ulster, Tổng thống Biden khẳng định gìn giữ hòa bình và bảo vệ thỏa thuận “Ngày thứ Sáu tốt lành” là một ưu tiên đối với cả đảng Dân chủ và Cộng hòa ở Mỹ. Ông cũng bày tỏ hy vọng mô hình chia sẻ quyền lực ở Bắc Ireland sẽ sớm được khôi phục.

Tổng thống Mỹ cho biết 25 năm sau khi thỏa thuận hòa bình được ký, kinh tế Bắc Ireland đã tăng gấp đôi, bày tỏ tin tưởng nền kinh tế khu vực có thể tăng gấp ba trong những năm tới nếu đi đúng hướng. Ông Biden khẳng định có rất nhiều công ty Mỹ muốn đầu tư vào Bắc Ireland, tuy nhiên chỉ ra rằng khu vực khó có khả năng thu hút đầu tư nước ngoài nếu không có một chính quyền ổn định.

Ông Biden cho rằng Brexit (Anh rời Liên minh châu Âu-EU) đã gây ra những thách thức tại Bắc Ireland, song tin rằng Khuôn khổ Windsor – thỏa thuận hậu Brexit mới giữa Anh và EU – là “bước quan trọng” giúp “duy trì và củng cố” thỏa thuận “Ngày thứ Sáu tốt lành”.

Được ký vào ngày 10/4/1998, thỏa thuận “Ngày thứ Sáu tốt lành” đã chấm dứt 3 thập kỷ xung đội tại Bắc Ireland và thiết lập chính quyền chia sẻ quyền lực tại Stormont bao gồm đại diện của hai cộng đồng theo chủ nghĩa hợp nhất ủng hộ Bắc Ireland nằm trong Vương quốc Anh và theo chủ nghĩa dân tộc ủng hộ Bắc Ireland sáp nhập với Cộng hòa Ireland. Chính quyền Mỹ tại thời điểm đó đóng vai trò then chốt trong các cuộc đàm phán dẫn tới việc ký kết thỏa thuận.

Kể từ tháng 5 năm ngoái, Bắc Ireland đã không có chính quyền chia sẻ quyền lực sau khi đảng Hợp nhất dân chủ (DUP), chính đảng lớn nhất tại khu vực, tẩy chay việc chia sẻ quyền lực để phản đối thỏa thuận hậu Brexit áp dụng cho khu vực. Thủ tướng Sunak khẳng định thỏa thuận Khuôn khổ Windsor đã giải quyết nhiều vấn đề, song DUP cho biết vẫn cần những thay đổi để bảo vệ vị trí của Bắc Ireland trong Vương quốc Anh.

Sau khi phát biểu tại Đại học Ulster, Tổng thống Mỹ sẽ rời Belfast đến Dublin trong chuyến thăm 4 ngày tới Cộng hòa Ireland.