Thương vụ bán cảng Quy Nhơn: Bao giờ mới sáng tỏ?

Việc thanh tra cổ phần hóa (CPH) tại Công ty CP Cảng Quy Nhơn (QNP; trụ sở TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) được triển khai hơn một năm qua nhưng đến giờ vẫn chưa có kết quả, khiến dư luận bức xúc.

Mỏi mòn chờ… kết luận thanh tra

Những ngày giữa tháng 8, dư luận tại tỉnh Bình Định quan tâm khi có thông tin về việc Thanh tra Chính phủ sắp công bố kết luận thanh tra về những sai phạm trong việc cổ phần hóa (CPH) tại QNP.

Ông Nguyễn Văn Hùng, cán bộ hưu trí phường Quang Trung (TP Quy Nhơn), cho biết thời gian qua, báo chí, dư luận phản ánh về việc QNP được bán cho tư nhân với giá rẻ là có cơ sở. Thế nhưng, hơn 1 năm qua kể từ ngày tiến hành cuộc thanh tra, đến giờ Thanh tra Chính phủ vẫn chưa công bố về kết luận về việc CPH tại QNP, khiến nhiều người chờ đợi.

“Mấy ngày qua, dư luận đồn thổi Thanh tra Chính phủ sắp công bố kết luận thanh tra về việc CPH tại QNP nên tôi cũng mừng vì sự việc sắp được đưa ra ánh sáng. Trong khi đó, các cơ quan chức năng thì im ru, chưa có thông tin gì. Tôi đề nghị sự việc này cần sớm có kết luận để cho dân biết”, ông Hùng nói.

Tại cảng Quy Nhơn, hầu hết cán bộ, nhân viên và công nhân cũng đang mong đợi kết luận thanh tra về việc CPH ở nơi họ đang làm việc. “Làm việc ở cảng Quy Nhơn hơn 20 năm nên ít nhiều gì tôi cũng biết được việc CPH tại nơi này có nhiều khuất tất. Trong đó, thể hiện rõ nhất là việc định giá thiết bị, tài sản… với giá rất thấp so với thực tế. Đây cũng là cơ sở để cảng bị bán cho tư nhân với giá bèo. Bởi vậy, tôi cũng như nhiều người đang làm việc ở đây đang nôn nóng mong chờ sớm có kết luận thanh tra về việc này” – ông Trần Minh T., một nhân viên lâu năm ở QNP, chia sẻ.

Nhiều nhân viên QNP cho biết họ đang mong chờ Thanh tra Chính phủ sớm có kết luận về việc CPH để quyết định “tương lai” của mình. “Sau kết luận thanh tra, nếu QNP được nhà nước lấy lại, tôi sẽ tiếp tục làm việc. Còn QNP vẫn thuộc tư nhân, tôi sẽ nghỉ vì không thể chấp nhận kiểu làm việc như lâu nay được”, một nhân viên QNP bức xúc.

Không riêng gì người dân, những người đang làm việc tại QNP, các lãnh đạo đương chức tỉnh Bình Định cũng mong sớm có kết luận thanh tra về việc CPH tại QNP. Theo ông Hồ Quốc Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định, cảng Quy Nhơn là cảng tổng hợp quốc gia, rất có ý nghĩa chiến lược an ninh quốc phòng. Trong kháng chiến chống Mỹ, cảng có vai trò rất lớn an ninh quốc phòng. Cảng luôn đóng vai trò quan trọng đối với quốc phòng – an ninh, là hành lang Đông – Tây (nối từ Myanma ra biển Đông) trong giao thương quốc tế.

“Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện CPH tại QNP đã nảy sinh nhiều vấn đề”, ông Dũng cho hay.

Tại buổi làm việc với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào đầu năm nay, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định Nguyễn Thanh Tùng đề nghị đưa cảng Quy Nhơn về cho nhà nước quản lý.

Trước đó, tại buổi làm việc với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào đầu năm nay, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định Nguyễn Thanh Tùng cũng đề nghị Thủ tướng, lãnh đạo các bộ, ngành làm sao để cảng Quy Nhơn trở lại là cảng của Nhà nước.

“Tôi xin thay mặt cho cán bộ, nhân dân tỉnh Bình Định đề nghị Thủ tướng làm sao cho cảng Quy Nhơn trở lại là cảng của tỉnh, của nhà nước. Nếu được như thế, cán bộ, nhân dân Bình Định sẽ rất mừng”, ông Tùng đề nghị.

Hành trình tư nhân hóa cảng Quy Nhơn

Cảng Quy Nhơn được hình thành năm 1976, do Cục Đường biển (Bộ Giao thông Vận tải – GTVT) quản lý. Đến năm 1993, Bộ GTVT quyết định thành lập doanh nghiệp nhà nước Cảng Quy Nhơn. Năm 2009, cảng trực thuộc Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines), đổi tên thành Công ty TNHH MTV Cảng Quy Nhơn. Tháng 7-2013, Vinalines phê duyệt phương án CPH, chuyển Công ty TNHH MTV Cảng Quy Nhơn thành QNP.

Trên cơ sở đó, tháng 9-2013, QNP tổ chức bán đấu giá thành công, bán ra 10% vốn điều lệ cho cổ đông tự do, tương đương 4,04 triệu CP với mức giá bình quân 12.792 đồng/CP. Thời điểm này, QNP cũng bán 4,04 triệu CP khác cho “nhà đầu tư chiến lược” là Công ty CP Đầu tư và Khoảng sản Hợp Thành (gọi tắt là Công ty Hợp Thành, trụ sở TP Hà Nội) với mức giá tương tự.

Trước đó, tại công văn số 747/TTg-ĐMDN ngày 27-5-2013, Thủ tưởng Chính phủ đã có ý kiến về việc CPH tại QNP. Theo đó, Vinalines nắm giữ 49% vốn điều lệ, các nhà đầu tư trong nước nắm giữ 51% vốn điều lệ tại QNP.

Trên cơ sở đó, ngày 22-7-2013, Vinalines ban hành Quyết định số 336/QĐ-HHVN về quá trình CPH và thoái vốn nhà nước tại QNP. Theo đó, giai đoạn 1, phát hành lần đầu 40.409.950 cổ phần (CP), trong đó nhà nước chiếm 75% vốn điều lệ; người lao động và tổ chức công đoàn chiếm 5%; nhà đầu tư chiến lược 10% và phát hành ra bên ngoài 10%. Giai đoạn 2, nhà nước giảm tỷ lệ nắm giữ xuống còn 49%, thực hiện trong khoảng thời gian 2014 – 2015.

Cảng Quy Nhơn sau khi bán hết phần vốn nhà nước.

Kế hoạch thực hiện công văn chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ như vậy nhưng sau đó Vinalines lại “bán tháo” hết phần vốn của nhà nước tại QNP. Cụ thể, ngày 12-5-2014, Vinalines bất ngờ gửi văn bản đề nghị QNP đánh giá và nêu rõ quan điểm đối với vấn đề bán hết phần vốn nhà nước tại QNP, sự ảnh hưởng và tác động của vấn đề này đối với cảng Quy Nhơn trong giai đoạn hiện nay cũng như trong giai đoạn tương lai.

Ngay sau khi nhận được văn bản trên, ngày 13-5-2014, Ban Thường vụ Đảng ủy, người đại diện phần vốn góp của Vinalines, Ban Tổng Giám đốc và đại diện Công đoàn QNP khẩn trương tiến hành cuộc họp để lấy ý kiến về vấn đề bán hết CP nhà nước tại QNP. Qua đó, ngày 14-5-2014, QNP đã có văn bản nêu rõ những bất cập trong việc bán hết phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp này, đồng thời đề nghị Vinalines kiến nghị các cấp, ngành tiếp tục duy trì sở hữu của Vinalines tại QNP là 49% vốn điều lệ.

Theo ông Nguyễn Hữu Phúc – nguyên Tổng Giám đốc QNP, người ký văn bản trên, việc thoái toàn bộ phần vốn nhà nước tại QNP không nằm trong phương án CPH và thông tin đã công bố, gây ảnh hưởng đến tâm lý các tổ chức, cá nhân đã đầu tư vào công ty và đặc biệt ảnh hưởng đến tâm lý, tình cảm của các thế hệ CNVCLĐ đã góp sức xây dựng và phát triển cảng Quy Nhơn. Bên cạnh đó, vai trò, vị trí và tầm quan trọn của cảng Quy Nhơn đối với sự phát triển kinh tế – xã hội tỉnh Bình Định nói riêng và khu vực miền Trung – Tây Nguyên nói chung đã và đang được khẳng định ngày càng nhiều hơn. Do đó, khi nhà nước tiếp tục duy trì sở hữu để tham gia quản lý điều hành doanh nghiệp là hết sức cần thiết.

Thế nhưng, tháng 6-2015, Vinalines bất ngờ chuyển nhượng đợt 2 với 10,5 triệu CP, tương đương 26,01% tỷ lệ sở hữu QNP cho Công ty Hợp Thành. Đến đầu tháng 9-2015, Vinalines tiếp tục bán toàn bộ phần vốn góp còn lại trong QNP (19,8 triệu cổ phần với tỉ lệ 49%) cho Công ty Hợp Thành, giúp doanh nghiệp này gia tăng tỷ lệ nắm giữ trong QNP lên 86,23%, với số tiền mua CP khoảng 440 tỉ đồng.

Hợp Thành thâu tóm cảng?

Trước khi CPH, cảng Quy Nhơn là một trong những cảng tổng hợp quốc gia, đầu mối khu vực loại 1 của nhóm cảng biển Nam Trung bộ với hệ thống 20.960m2 kho, 12.000 m2 bãi, 48.000 m2 bãi chứa container. Ngoài ra, cảng còn có trụ sở làm việc 3 tầng rộng hàng nghìn m2, hàng chục gian nhà ở và hơn 300.000 m2 đất các loại ngay trong nội thành Quy Nhơn dưới hình thức thuê đất 50 năm hoặc giao đất không thu tiền sử dụng đất…

Dư luận quan tâm việc cổ phần hóa tại cảng Quy Nhơn.

Chưa kể giá trị diện tích đất bạt ngàn, với tài sản đồ sộ như vậy nhưng trước khi CPH, QNP chỉ được định giá hơn 404 tỉ đồng. Trong khi đó, thời điểm này QNP có lượng tiền mặt gần 53 tỉ và chỉ nợ ngắn hạn hơn 100 tỉ đồng.

Nhiều cựu cán bộ QNP cho biết trong quá trình CPH, một số doanh nghiệp đến đặt vấn đề mua toàn bộ QNP với giá khoảng 2.000 tỉ đồng nhưng không được. Trong khi đó, chỉ trong 2 năm (2013-2015), Công ty Hợp Thành đã mua được 86,23% của QNP với số tiền chỉ khoảng 440 tỉ đồng.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, trước khi được xác định là “nhà đầu tư chiến lược” để chỉ định mua CP tại QNP không qua đấu giá, Công ty Hợp Thành chưa một ngày kinh doanh trên lĩnh vực cảng biển. Cụ thể, tháng 3-2013, sau khi có chủ trương CPH QNP, tháng 5-2013, Công ty Hợp Thành mới đăng ký bổ sung ngành nghề kinh doanh trên lĩnh vực khai thác cảng biển. Sau đó, tháng 9-2013, QNP bán cho Công ty Hợp Thành đợt đầu tiên với 4,04 triệu CP.

Bên cạnh đó, theo phương án CPH QNP, nhà đầu tư chiến lược phải cam kết không chuyển nhượng số CP được mua trong thời hạn tối thiểu 5 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu (năm 2013). Thế nhưng giữa năm 2017, sau khi Ủy ban Kiểm tra Trung ương đề nghị thanh tra lại toàn bộ quá trình CPH, nhà đầu tư chiến lược của QNP là Công ty Hợp Thành đã chuyển nhượng toàn bộ 78,03% cho bà Trần Thị Quỳnh Yên trước thời hạn quy định (sớm nhất là năm 2018 theo phương án được phê duyệt).

Mặt khác, sau CPH, doanh thu tại QNP liên tục tăng. Cụ thể, năm 2017, QNP đạt doanh thu gần 552 tỉ đồng, tăng 14%; lợi nhuận sau thế đạt 74 tỉ đồng, tăng 11% so với cùng kỳ năm trước. Giai đoạn từ năm 2014-2016, doanh thu mỗi năm tại QNP đạt khoảng 500 tỉ đồng, lãi sau thuế từ 35,1 tỉ đồng được nâng lên 66,5 tỉ đồng.

Doanh thu tăng nhưng ngược lại, thu nhập của cán bộ, nhân viên tại QNP lại giảm so với trước khi thoái hết phần vốn nhà nước.

Theo Trí thức trẻ/Đức Anh