Thương mại toàn cầu đã thay đổi ra sao dưới thời ông Trump?

Theo nghiên cứu của tổ chức McKinsey, thương mại quốc tế đã dần chịu ảnh hưởng chính trị nhiều hơn kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (Ảnh: EPA).

Hệ thống thương mại toàn cầu đã thay đổi sâu sắc kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Quyết định của các quốc gia ngày càng bị chi phối bởi các cân nhắc về địa chính trị.

Báo cáo công bố vào ngày 27/1 của McKinsey cho thấy, chỉ số khoảng cách giữa quan điểm chính trị và kinh tế giữa các đối tác thương mại đã giảm khoảng 7% từ năm 2017 đến năm 2024.

Điều này có nghĩa là có sự chuyển hướng trong giao thương giữa các đối tác khi họ hướng tới sự tương đồng, gần gũi trong hệ thống chính trị hoặc hệ giá trị, chẳng hạn như Mỹ tăng cường quan hệ với các đồng minh cùng nền dân chủ.

Báo cáo cũng chỉ ra, Mỹ đã giảm dần nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc trên hầu hết các lĩnh vực kể từ năm 2017. Trong đó, các mặt hàng điện tử, máy móc và dệt may giảm mạnh nhất từ 14 đến 16 điểm phần trăm so với mức trước đó.

Tuy nhiên, trên thực tế, về khía cạnh giá trị gia tăng, việc Mỹ chuyển dịch chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc là không đáng kể vì Bắc Kinh vẫn là một nhân tố chủ chốt trong nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp.

Vào ngày 23/1, tại Hội nghị thường niên của Diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, ông Trump chỉ trích Trung Quốc về vấn đề thâm hụt thương mại khổng lồ và kêu gọi một mối quan hệ thương mại công bằng giữa 2 quốc gia.

Ông cũng kêu gọi các tập đoàn đa quốc gia chuyển sản xuất sang Mỹ, đồng thời cảnh báo họ có thể phải đối mặt với thuế quan nếu không làm như vậy.

Nhưng cùng ngày 23/1, trong một cuộc trả lời phỏng vấn hãng tin Fox News, ông lại bất ngờ có phát ngôn ôn hòa về chính sách thuế quan của Mỹ với Trung Quốc khi nói rằng ông “thà không phải sử dụng công cụ này”.

Theo báo cáo của tập đoàn McKinsey, Trung Quốc đã chuyển trọng tâm mở rộng thương mại với các nền kinh tế đang phát triển như ASEAN, Mỹ Latinh và Nga kể từ năm 2017.

Báo cáo chỉ ra: “Một động lực thương mại mới đang xuất hiện giữa Trung Quốc và Mỹ khi các nền kinh tế ASEAN ngày càng hội nhập sâu rộng hơn như những mắt xích trung gian trong chuỗi giá trị toàn cầu, giúp liên kết 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới”.

Đến năm 2024, Trung Quốc chiếm 25% thị trường nhập khẩu của ASEAN, tăng 5% so với năm 2017. Sự gia tăng này được thúc đẩy trong các lĩnh vực như điện tử, hóa chất, máy móc và dệt may. Các ngành công nghiệp này cũng ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu lớn nhất từ ASEAN sang Mỹ.

Các chuyên gia phân tích của McKinsey cho biết một phần đáng kể giá trị xuất khẩu của các nền kinh tế ASEAN bao gồm cả giá trị gia tăng của Trung Quốc.

Như vậy, mặc dù các mối liên hệ thương mại trực tiếp giữa Trung Quốc và Mỹ đã giảm, nhưng các mối liên hệ gián tiếp vẫn diễn ra mạnh mẽ.

Trong báo cáo công bố vào ngày 28/1, các nhà phân tích của Morgan Stanley cho biết triển vọng thương mại của châu Á trong năm nay sẽ trở nên khó khăn hơn. Nguyên nhân là do khả năng Mỹ áp dụng thuế quan theo từng giai đoạn đối với Trung Quốc và sự suy giảm trong chu kỳ xuất khẩu công nghệ, vốn đã góp phần lớn trong xuất khẩu trong năm 2024.

Tác động của thuế quan trong năm nay dự kiến không nghiêm trọng bằng năm 2018-2019 nhờ việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm tiếp xúc thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo châu Á vẫn phải đối mặt với tình trạng leo thang căng thẳng thương mại hoặc sự suy giảm trong thương mại toàn cầu do sự tăng trưởng yếu của Mỹ. Vì vậy, giới chuyên gia kêu gọi các nền kinh tế châu Á cần tăng cường nhu cầu nội địa để giảm thiểu rủi ro.