Thủ phạm khiến nhiều bệnh nhân tiểu đường bị loét bàn chân
Bệnh lý bàn chân ở người mắc tiểu đường nếu không được điều trị có thể gây nhiều hậu quả nghiêm trọng như liệt, n.hiễm t.rùng, loét, hoại tử.
Tiểu đường là tình trạng rối loạn chuyển hóa carbonhydrat, có đặc điểm tăng glucose huyết do khiếm khuyết về tiết insulin, tác động của insulin, hoặc cả hai. Theo Liên đoàn Tiểu đường Quốc tế (International Diabetes Federation), ước tính năm 2020, thế giới có khoảng 462 triệu bệnh nhân bị tiểu đường. Dự kiến, năm 2030, con số này có thể đạt đến hơn 700 triệu người, tăng 51%.
Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, khoảng 50% bệnh nhân mắc tiểu đường gặp các vấn đề về tổn thương thần kinh. Trong đó, dây thần kinh ở bàn chân, cẳng chân bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Tại Việt Nam, 17% bệnh nhân nhập viện là do biến chứng ở bàn chân. Số liệu từ Bệnh viện Việt Đức cho thấy tỷ lệ phải cắt cụt chân do biến chứng tiểu đường còn cao hơn số bệnh nhân bị t.ai n.ạn giao thông, sinh hoạt.
Nguyên nhân
Biến chứng bàn chân ở bệnh nhân tiểu đường có nhiều cấp độ như rối loạn cảm giác, hình thành mảng chai sần, thiếu dinh dưỡng dẫn đến loét, hoại tử, biến dạng chân.
Nguồn gốc sinh ra biến chứng bàn chân đến từ 3 yếu tố. Trước hết, đường huyết tăng cao đi kèm các tổn thương mạch m.áu tới chân. Nó làm giảm m.áu nuôi bàn chân, khiến vết thương chậm lành và lan rộng. Trường hợp bị tắc mạch hoàn toàn, bàn chân hoặc vùng ngón chân có thể b.ị h.oại t.ử, buộc phải can thiệp ngoại khoa như cắt cụt chi, hay tháo khớp.
Ngoài ra, tổn thương thần kinh (cảm giác, vận động, thực vật) còn làm giảm khả năng nhận biết cơn đau, nóng, lạnh. Bệnh nhân khó cảm nhận vết thương, xước ở chân. Khi một vết xước nhỏ không được phát hiện để xử lý kịp thời sẽ dễ dẫn đến n.hiễm t.rùng và loét bàn chân bệnh tiểu đường.
Bệnh nhân tiểu đường dễ gặp biến chứng ở bàn chân như rối loạn cảm giác, hình thành mảng chai sần, thiếu dinh dưỡng dẫn đến loét, hoại tử, biến dạng… Ảnh: Getty.
Yếu tố thứ 3 là bệnh nhân tiểu đường dễ bị n.hiễm t.rùng do hệ miễn dịch bị suy giảm. Đường trong m.áu cao là môi trường thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn. Hệ miễn dịch suy giảm khiến cơ thể nếu bị vi khuẩn tấn công sẽ khó chống đỡ, dễ gây n.hiễm t.rùng, vết thương khó lành.
Các tổn thương ở bàn chân thường diễn biến chậm, mạn tính. Bệnh nhân sẽ trải qua giai đoạn không có triệu chứng đến dấu hiệu mơ hồ, kéo dài. Người bị bệnh lý bàn chân khi mắc tiểu đường không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến loét, n.hiễm t.rùng chân, thậm chí phải cắt cụt chi.
Triệu chứng và cách nhận biết
Video đang HOT
Biến chứng bàn chân ở bệnh nhân tiểu đường có thể nhận biết qua những triệu chứng như: Cảm giác ngứa ran hoặc kim châm (tê bì); đau rát hoặc âm ỉ; rụng lông chân; mất cảm giác ở bàn chân hoặc chân; sưng tấy; chân không đổ mồ hôi; vết thương, xước lâu lành; chuột rút ở bắp chân khi nghỉ ngơi hoặc đi bộ.
Ngoài ra, một số người khi bệnh diễn biến nặng còn gặp phải tình trạng thay đổi màu sắc, hình dạng bàn chân; bàn chân lạnh hoặc nóng; vết thương hở bốc mùi; da khô nứt; móng chân dày, vàng hoặc mọc ngược; vết phồng rộp xuất hiện nhưng người bệnh không thể cảm nhận.
Thứ tự kiểm tra cảm giác ở chân của người bị tiểu đường. Ảnh: Diabetes UK.
Biến chứng bàn chân ở người mắc tiểu đường có thể điều trị hay không phụ thuộc lớn vào giai đoạn phát hiện. Tổ chức Diabetes (Anh) đã chỉ ra một số cách phát hiện bệnh nhân gặp phải biến chứng ở bàn chân.
Với bài kiểm tra này, người nhà sẽ chạm vào 6 ngón chân (3 ngón trên mỗi bàn chân) và bệnh nhân viết ra giấy vị trí mà họ cảm nhận được. Mỗi lần chạm sẽ nhẹ và không quá một giây. Chúng ta cũng không nên chạm nhiều hơn một lần với từng ngón chân.
Để thực hiện, bệnh nhân cởi tất, giày và thư giãn bằng cách nằm trên sofa hoặc giường. Bạn sẽ giúp bệnh nhân phân biệt trước đâu là chân bên phải, đâu là chân bên trái. Sau đó, người bệnh nhắm mắt. Khi kiểm tra, bạn chạm vào các ngón chân theo thứ tự: Ngón cái chân phải, ngón út chân phải, ngón cái chân trái, ngón út chân trái, ngón giữa chân phải, ngón giữa chân trái.
Bệnh nhân bị mất cảm giác bàn chân sẽ không thể trả lời chính xác các vị trí trên. Khi đó, chúng ta nên tới gặp bác sĩ để được thăm khám và có biện pháp điều trị phù hợp.
Phát hiện sớm bệnh lý ở bàn chân giúp người mắc tiểu đường hạn chế các biến chứng đáng tiếc. Ảnh: Freepik.
Các phòng ngừa
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, để phòng ngừa và phát hiện sớm các biến chứng ở bàn chân, bệnh nhân tiểu đường nên kiểm tra bộ phận này mỗi ngày, xem có vết xước, mẩn đỏ, sưng tấy hoặc bất kỳ thay đổi bất thường hay không.
Mỗi ngày, chúng ta nên rửa chân bằng nước ấm. Tuy nhiên, tuyệt đối bạn không nên ngâm chân. Sau khi rửa, chân cần được lau khô hoàn toàn, thoa kem dưỡng, trừ phần kẽ các ngón chân.
Bệnh nhân tiểu đường không nên đi chân đất, luôn mang giày, vớ, dép đi trong nhà để tránh bị thương. Giày nên được chọn vừa chân. Móng chân cũng cần được cắt gọn gàng, thẳng hàng để tránh tình trạng móng mọc ngược và đ.âm vào thịt. Khi bị các vết thương, vết chai trên chân, bệnh nhân không được tự lý cắt bỏ vì có thể làm bỏng da, n.hiễm t.rùng…
Điều quan trọng cuối cùng là luôn giữ cho m.áu lưu thông tới chân tốt nhất, nên tập massage, hoạt động các ngón chân vài phút/lần, vài lần/ngày hoặc bơi lộ, đi bộ.
Suy tim, suy thận ở người bệnh đái tháo đường
Theo thống kê của Liên đoàn Đái tháo đường thế giới (IDF), năm 2019 toàn thế giới có 463 triệu người bị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ). Đây là bệnh lý tiến triển mạn tính dẫn đến rối loạn và suy yếu chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể.
Đo đường huyết - ẢNH: SHUTTERSTOCK
Tại sao người bệnh ĐTĐ dễ bị suy tim, suy thận?
Trong các biến chứng ở người bệnh ĐTĐ, biến chứng thận được xem là nguy hiểm và tốn kém chi phí điều trị nhất. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy thận giai đoạn cuối cần phải chạy thận nhân tạo định kỳ hoặc ghép thận. Bên cạnh đó, biến chứng tim mạch cũng là nguyên nhân tàn phế và t.ử v.ong hàng đầu ở người bệnh ĐTĐ.
BSCKI. Lê Hoàng Bảo (Khoa Nội tiết, BV ĐHYD TP.HCM) cho biết: "ĐTĐ dẫn đến tăng lượng đường trong m.áu, từ đó làm tăng áp lực trong cầu thận và tổn thương các mạch m.áu trong thận. Nguy hiểm hơn, bệnh thận do ĐTĐ thường diễn tiến âm thầm và không có biểu hiện triệu chứng gì trong giai đoạn đầu.
Vì vậy, để phát hiện, bác sĩ phải dựa vào xét nghiệm m.áu và nước tiểu định kỳ. Việc xuất hiện đạm trong nước tiểu, dù nhiều hay ít cũng là dấu hiệu của tổn thương thận. Khi độ lọc của thận suy giảm, thận không thể đào thải hết chất chuyển hóa dư thừa ra khỏi cơ thể, dần dần tiến triển đến suy thận giai đoạn cuối".
Chia sẻ về biến chứng tim mạch ở người bệnh ĐTĐ, BS. Nguyễn Xuân Vinh (Khoa Tim mạch can thiệp, BV ĐHYD TP.HCM) cho biết: cơ chế gây biến chứng tim mạch ở người bệnh ĐTĐ khá phức tạp. Đây là hậu quả của các tổn thương mạch m.áu do ĐTĐ gây ra. Lượng đường huyết tăng cao kéo theo hàng loạt các rối loạn khác như rối loạn mỡ m.áu, rối loạn nội mô khiến mạch m.áu bị tổn thương.
Điều này tạo cơ hội cho các mảng xơ vữa hình thành, làm giảm lượng m.áu nuôi dưỡng tim, tạo ra các cục m.áu đông gây nhồi m.áu cơ tim, đột quỵ. Tuỳ theo vị trí của mạch m.áu bị tổn thương mà các biểu hiện lâm sàng sẽ khác nhau. Chẳng hạn tổn thương động mạch vành sẽ dẫn đến cơn đau thắt ngực, nhồi m.áu cơ tim, đột tử...Tổn thương mạch m.áu não sẽ dẫn đến tai biến mạch m.áu não...
Đây đều là những biến chứng tim mạch nguy hiểm, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Biến chứng nguy hiểm, diễn tiến âm thầm
Ở người bệnh ĐTĐ có biến cố tim mạch như nhồi m.áu cơ tim cấp, thiếu m.áu cơ tim kéo dài khiến tế bào cơ tim suy yếu. Từ đó, tim không còn đảm bảo chức năng bơm m.áu đi nuôi cơ thể. Người bệnh bị suy tim sẽ giảm khả năng hoạt động, giảm chất lượng cuộc sống.
Hiện có khoảng 2/3 số trường hợp t.ử v.ong ở người bệnh ĐTĐ là do bệnh tim mạch, trong đó 40% là do bệnh động mạch vành, 15% do các bệnh tim mạch khác (chủ yếu là suy tim) và khoảng 10% do đột quỵ.
Nguy hiểm hơn, ở người bệnh ĐTĐ, triệu chứng của các bệnh tim mạch thường không rõ rệt và dễ bị bỏ qua. Nhiều trường hợp người bệnh ĐTĐ nhập viện điều trị các biến chứng tim mạch khi đã ở giai đoạn nặng, gây khó khăn trong việc điều trị.
"Đặc biệt, người bị suy tim nặng nếu không điều trị kịp thời sẽ đứng trước nguy cơ t.ử v.ong cao do rối loạn nhịp tim, dẫn đến đột tử" - BS. Nguyễn Xuân Vinh nhấn mạnh.
Về mức độ nguy hiểm của suy thận ở người bệnh ĐTĐ, BSCKI. Lê Hoàng Bảo cho biết: "Tình trạng suy thận diễn tiến nặng nhất là giai đoạn thận ngưng làm việc hoàn toàn, khi đó nếu muốn sống sót, người bệnh phải ghép thận hoặc chạy thận nhân tạo định kỳ. Ở giai đoạn này, chi phí điều trị rất cao, đồng thời ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh".
Để phòng ngừa biến chứng suy tim, suy thận hiệu quả
Theo các bác sĩ, biến chứng suy tim, suy thận ở người ĐTĐ dù nặng hay nhẹ đều là những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe của người bệnh. Để tránh các biến chứng này, người bệnh cần nắm vững các phương pháp phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả. Trong đó, việc duy trì lối sống lành mạnh là biện pháp ưu tiên hàng đầu. Nên sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, uống đủ nước, theo dõi đường huyết và huyết áp, đồng thời kiểm tra định kỳ chức năng tim và thận. Việc giữ cân nặng hợp lý kết hợp với chế độ tập luyện thể thao vừa sức cũng là những điều người bệnh ĐTĐ nên thực hiện.
Để có thể phát hiện sớm các biến chứng, người bệnh cần khám bệnh định kỳ để được làm các xét nghiệm cần thiết.
Ngoài ra, người bệnh cũng cần nắm rõ các triệu chứng, đặc biệt là các triệu chứng sớm của bệnh để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Nhằm nâng cao kiến thức của cộng đồng về các biến chứng nguy hiểm trên tim và thận của người bệnh ĐTĐ, Trung tâm Truyền thông Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (BV ĐHYD TP.HCM) thực hiện chương trình tư vấn Hiểu đúng - Sống khoẻ với chủ đề "Suy tim - Suy thận ở người bệnh ĐTĐ" trên trang Fanpage và Youtube của Bệnh viện, theo dõi tại link: https://youtu.be/BqU85AdnybA.
Chương trình cung cấp thông tin về về dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân, phương pháp chẩn đoán tình trạng suy tim, suy thận ở người bệnh ĐTĐ.
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng hướng dẫn chế độ ăn uống, sinh hoạt và tập luyện giúp người bệnh ĐTĐ kiểm soát bệnh hiệu quả, hạn chế các biến chứng nguy hiểm do ĐTĐ gây ra.
Bị tiểu đường, cô gái "nghiện" trà sữa bị biến chứng nguy kịch Do sở thích hàng ngày uống trà sữa khi bị tiểu đường, một cô giáo 22 t.uổi ở Trung Quốc đã đã nhiễm toan ceton do đái tháo đường - biến chứng cấp tính của tiểu đường, có thể đe dọa mạng sống nếu bị nặng. Qiao Mou (năm nay 22 t.uổi), là giáo viên trẻ đang giảng dạy tại một trường trung...