Thủ phạm gây thiếu m.áu ở trẻ nhỏ
Tình trạng thiếu sắt kéo dài khiến trẻ chậm tăng cân và giảm sức đề kháng. Nhiều cha mẹ không biết rằng nguyên nhân gây thiếu sắt và thiếu m.áu lại đến từ bữa ăn hàng ngày của trẻ.
Trẻ uống sữa công thức dễ bị thiếu m.áu hơn trẻ bú mẹ. Ảnh: V.M.
Mặc dù hiếm khi được đề cập đến với các bậc cha mẹ, nhưng tình trạng c.hảy m.áu kín bên trong đường tiêu hóa do tiêu thụ sữa bò khá phổ biến ở trẻ sơ sinh. Nó được ghi lại trong các tạp chí y khoa có từ năm 1954. Tình trạng mất m.áu khá nghiêm trọng và có thể dẫn đến thiếu sắt. Tình trạng mất m.áu như vậy dường như do một loại protein có trong sữa bò có tên albumin huyết thanh bò (BSA) gây ra.
Tiến sĩ Y khoa Frank Oski, nguyên giám đốc khoa nhi tại Đại học Y khoa Johns Hopkins, đã cảnh báo rằng, mặc dù hiện tượng m.áu c.hảy đều đặn và khá đáng kể (khoảng 5 ml một ngày), nó lại xảy ra một cách chậm rãi, với số lượng quá nhỏ để có thể phát hiện được bằng quan sát thông thường. Vì vậy, nếu không thực hiện xét nghiệm hóa học bắt buộc, tình trạng mất m.áu như vậy thường không được chú ý.
Các ước tính thận trọng cho rằng 15% đến 20% t.rẻ e.m dưới hai t.uổi bị thiếu m.áu do thiếu sắt, phần lớn nguyên nhân có thể là do uống sữa bò. Trong một nghiên cứu, một trẻ sơ sinh bú sữa mẹ bị thiếu sắt chỉ sau 4 tuần chuyển sang nuôi bằng sữa bò.
Một nghiên cứu khác cho thấy tỷ lệ thiếu sắt có thể cao tới 62% ở trẻ sơ sinh được nuôi bằng sữa bò trước 6 tháng t.uổi; bằng cách so sánh, tỷ lệ thiếu sắt ở trẻ sơ sinh được nuôi bằng sữa bò sau 10 tháng chỉ là 6%.
Xuất huyết đường tiêu hóa không chỉ gây ra nguy cơ thiếu m.áu do thiếu sắt, mà đáng lo ngại hơn, nó dường như ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ. Mất sắt do xuất huyết đường tiêu hóa đủ để cản trở sự phát triển của não ở thời kỳ mang tính quyết định nhất, có nghĩa là nó có thể ảnh hưởng đến trí thông minh trong tương lai. Điều này dẫn đến việc não của trẻ có thể không bao giờ đạt được tiềm năng phát triển ở mức tối đa.
Một nghiên cứu quan trọng trên 300 t.rẻ e.m được báo cáo trên tạp chí Lancet (tạm dịch: Dao mổ) cho thấy, trung bình, những trẻ được bú sữa mẹ có chỉ số thông minh (IQ) cao hơn 10% so với những trẻ được nuôi bằng sữa bò, khi được kiểm tra ở độ t.uổi lên 8.
Vậy tại sao tiêu thụ sữa bò lại liên quan đến tình trạng thiếu sắt (tức có thể hạn chế sự phát triển của não)? Sữa bò chứa rất ít sắt (khoảng 0,5mg mỗi lít). Tiến sĩ Oski phát biểu “sữa thiếu sắt đến mức một trẻ sơ sinh sẽ phải uống một lượng bất khả thi là 31 quart (tương đương 35,34 lít) mỗi ngày để đạt mức bổ sung hàng ngày (RDA) được khuyến nghị của chính phủ Mỹ là 15mg”.
Ngoài ra, trẻ sơ sinh chỉ hấp thụ được 5-10% lượng sắt này. Lượng protein và canxi quá lớn trong sữa bò lại cản trở hấp thụ sắt từ các thực phẩm khác.
Cùng với thực tế sữa bò có thể gây xuất huyết đường tiêu hóa, điều này dường như gây bất lợi cho sức khỏe toàn diện trước mắt và lâu dài của trẻ sơ sinh.
Mặc dù một số cha mẹ hy vọng có thể bù đắp sự thiếu hụt sắt tiềm ẩn bằng cách cho trẻ ăn thực phẩm tăng cường chất sắt, nhưng đây có thể không phải là một biện pháp khắc phục hiệu quả. Trẻ vẫn có thể bị thiếu m.áu do thiếu sắt nếu chúng được nuôi bằng sữa bò. Điều này cho thấy tình trạng mất m.áu do xuất huyết đường tiêu hóa nghiêm trọng đến mức làm mất đi cả lượng sắt bổ sung.
Mặt khác, sữa mẹ chứa nhiều chất sắt hơn sữa bò và được trẻ sơ sinh hấp thụ tốt hơn, bởi vì thiên nhiên đã tạo ra nó để làm việc đó. Nó cũng không gây kích ứng nghiêm trọng cho mô đường tiêu hóa (hoặc dẫn đến mất m.áu và thiếu sắt) như đã thấy ở t.rẻ e.m được cho uống sữa bò.
Điều chỉnh chế độ ăn cho người thiếu m.áu do thiếu sắt
Ngày càng có nhiều người bị ảnh hưởng bởi bệnh thiếu m.áu do thiếu sắt hơn so với sự thiếu hụt vi các chất dinh dưỡng khác.
Trong hầu hết các trường hợp, mức độ sắt có thể được tăng lên từ từ khi điều chỉnh chế độ ăn uống.
Video đang HOT
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh thiếu m.áu do thiếu sắt
Sắt là một khoáng chất quan trọng được cơ thể chúng ta sử dụng để hình thành các tế bào hồng cầu và cung cấp oxy đi khắp cơ thể. Thiếu sắt gây mệt mỏi, khó thở, đau đầu, chóng mặt, khó tập trung và dẫn đến bệnh thiếu m.áu do thiếu sắt.
Theo BSCKII. Nguyễn Thị Thảo, Viện Huyết học - Truyền m.áu Trung ương, thiếu m.áu do thiếu sắt không phải là một bệnh lý cấp tính, tuy nhiên nó ảnh hưởng rất lớn đến tình trạng sức khỏe cũng như năng suất lao động của người bệnh.
Khi bị thiếu m.áu, người bệnh thường có biểu hiện: Mệt mỏi, khó tập trung, da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt; Lông, tóc, móng khô dễ gãy; Chóng mặt, hoa mắt, nhức đầu; Đau ngực, khó thở, đặc biệt khi gắng sức; Tim đ.ập nhanh, nặng hơn có thể dẫn đến suy tim...
Tình trạng thiếu m.áu do thiếu sắt kéo dài có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của trẻ, đặc biệt có thể gây ra các rối loạn về tâm thần và vận động.
Thiếu m.áu do thiếu sắt ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe người bệnh. Ảnh minh họa.
Chế độ dinh dưỡng bổ sung thực phẩm giàu sắt có vai trò đặc biệt quan trọng trong dự phòng và điều trị thiếu m.áu do thiếu sắt. Theo TS.BS. Phan Bích Nga, Trưởng Khoa Khám tư vấn dinh dưỡng t.rẻ e.m, Viện Dinh dưỡng quốc gia, thiếu m.áu dinh dưỡng là kết quả của sự thiếu hụt một hoặc nhiều vi chất dinh dưỡng thiết yếu, đặc biệt là sắt.
Ở giai đoạn sớm khi mới thiếu sắt chưa thiếu m.áu, người bệnh cần bổ sung sắt qua thức ăn và uống các chế phẩm chứa sắt. Nên tiếp tục bổ sung sắt thêm 3 tháng sau khi lượng huyết sắc tố đã trở về bình thường. Ngoài ra cần phối hợp điều trị nguyên nhân, tìm được nguyên nhân gây thiếu sắt để điều trị đồng thời với điều trị thiếu m.áu do thiếu sắt.
2. Các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể người bệnh thiếu m.áu do thiếu sắt
Ăn đủ chất
Biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa thiếu m.áu do thiếu sắt là cần có chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng. Cụ thể: Ăn đa dạng và đảm bảo ăn đủ 4 nhóm thực phẩm, bao gồm chất bột, chất đạm, chất béo, vitamin và chất khoáng.
Nên sử dụng đa dạng các loại thực phẩm khác nhau làm cho bữa ăn cân đối hơn về giá trị và vi chất dinh dưỡng, đồng thời làm tăng hấp thụ các chất dinh dưỡng, trong đó có sắt.
Thực phẩm giàu sắt
Trong bữa ăn hàng ngày cần bổ sung các loại thực phẩm giàu sắt. Thực phẩm có nguồn gốc động vật có hàm lượng sắt cao nhất như: thịt bò, thịt gà, gan động vật, trứng, ngao, sò, hàu, sữa...
Thực phẩm thực vật chứa sắt bao gồm: các loại đậu, đậu lăng, đậu phụ, khoai tây, hạt điều, các loại rau có lá màu xanh đậm, ngũ cốc nhiều cám, trái cây khô...
Tuy nhiên, chất sắt trong thực phẩm có nguồn gốc động vật (thường được gọi là sắt heme) là dạng sắt tốt nhất, vì nó được cơ thể dễ dàng hấp thụ. Còn sắt chủ yếu có trong thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như ngũ cốc và rau (sắt không phải heme) được hấp thụ kém hiệu quả hơn nhiều so với sắt heme.
Ngoài ra cần tăng cường ăn rau xanh và các loại quả tươi giàu vitamin C để giúp cơ thể hấp thụ sắt tốt hơn. Lưu ý không nên uống nước trà đặc quá gần bữa ăn, chỉ nên uống cách sau bữa ăn từ 2 giờ trở đi vì chất tanin trong trà sẽ hạn chế việc hấp thụ sắt.
Thực phẩm giàu vitamin C
Không chỉ giúp tăng cường miễn dịch, vitamin C còn được chứng minh là giúp tăng cường hấp thụ sắt. Nó thu giữ sắt không phải heme và lưu trữ ở dạng cơ thể bạn dễ hấp thụ hơn. Nghiên cứu cũng cho thấy, uống vitamin C trong bữa ăn làm tăng khả năng hấp thụ sắt lên 67%.
Do đó, khi uống viên sắt hoặc ăn các thực phẩm giàu sắt, bạn nên ăn các thực phẩm giàu vitamin C để giúp tăng cường hấp thu sắt như: trái cây họ cam quýt, rau lá xanh đậm, ớt chuông, dưa, dâu tây, chuối, xoài...
Đối với người ăn chay (một trong những đối tượng có nguy cơ cao thiếu sắt), việc hấp thụ sắt có thể được tối ưu hóa bằng cách cách tăng cường các loại rau quả chứa nhiều vitamin C trong bữa ăn hàng ngày.
Thực phẩm giàu kẽm
Những nghiên cứu gần đây đã chứng minh thiếu m.áu dinh dưỡng không đơn thuần là thiếu sắt mà thường thiếu cùng các vi chất khác, điển hình là kẽm. Chính vì vậy, để giúp giúp dự phòng nguy cơ thiếu m.áu, ngoài đảm bảo đủ lượng sắt nên bổ sung đủ kẽm trong bữa ăn hằng ngày, đặc biệt là ở em.
Thực phẩm giàu kẽm bao gồm: thịt đỏ, thịt lợn nạc, thịt gia cầm, lòng đỏ trứng, hàu, sò, cua, cà rốt, đậu nành, giá đỗ, đậu Hà Lan...
3. Gợi ý một số thực phẩm tốt cho người bệnh thiếu m.áu do thiếu sắt
Các loại thịt
Các loại thịt như: Thịt bò, thịt gà, thịt lợn, thịt cừu... rất giàu chất sắt cơ thể dễ hấp thụ. Lưu ý, mặc dù thịt đỏ là một nguồn cung cấp chất sắt dồi dào nhưng nó chứa hàm lượng chất béo bão hòa cao không tốt cho sức khỏe. Vì vậy, chúng ta không nên ăn quá nhiều mà nên kết hợp với các thực phẩm giàu sắt khác.
Thịt bò rất giàu chất sắt.
Hải sản
Nhiều loại hải sản rất giàu chất sắt như: cá ngừ, cá mòi, tôm, hàu, sò... giàu chất sắt tương tự như thịt.
Gan động vật
Gan động vật là thực phẩm chứa nhiều sắt, đặc biệt là gan lợn, gan bò. Tuy nhiên, do chúng chứa hàm lượng cholesterol cao, chúng ta nên ăn lượng vừa phải kết hợp thực phẩm giàu sắt khác.
Đậu phụ
Đậu phụ là một loại thực phẩm thực vật giàu dinh dưỡng, đặc biệt là canxi, magie, phốt pho, vitamin B, sắt. Trong 126g đậu phụ có thể cung cấp 3,4mg sắt. Đây là món ăn lý tưởng rất phù hợp để cung cấp sắt và các vi chất khác cho những người ăn chay.
Hạt dẻ cười
Các loại hạt cũng là nguồn cung cấp folate dồi dào giúp cải thiện sự hấp thụ sắt. Đặc biệt, hạt dẻ cười là một món ăn nhẹ giàu chất sắt nhưng không chứa nhiều calo như các loại hạt khác.
Hạt dẻ cười rất giàu các chất dinh dưỡng có lợi như: protein, chất xơ, chất béo lành mạnh, vitamin A, vitamin C, canxi, sắt. Nó cũng là một trong những loại hạt giàu chất chống oxy hóa có lợi cho sức khỏe.
Hạt bí ngô
Hạt bí ngô sống rất giàu chất sắt, với hơn 2mg sắt trong một chén hạt bí ngô nguyên chất. Khi rang hạt bí ngô, bạn nên rang ở nhiệt độ thấp để tránh làm giảm lượng sắt.
Hạt bí ngô giàu chất sắt.
Rau có lá màu xanh đậm
Nhóm rau tươi có màu xanh đậm là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất quan trọng cho cơ thể như: chất xơ, vitamin A, C, K, canxi, sắt. Bạn nên chọn các loại rau như: bông cải xanh, cải ngọt, cải xoăn... Những loại rau này cũng chứa vitamin C, giúp cơ thể hấp thụ chất sắt từ chế độ ăn uống.
Trái cây họ cam quýt
Người bệnh thiếu m.áu do thiếu sắt nên ăn các loại trái cây giàu vitamin C để giúp hấp thụ sắt tốt hơn. Trái cây có hàm lượng vitamin C cao nhất bao gồm trái cây họ cam quýt, chanh, bưởi...
Việt Nam có một đặc sản đang vào mùa, là thuốc quý vừa bổ m.áu vừa ngừa ung thư Quả na, hay còn gọi là mãng cầu ta, là loại quả nhiệt đới thơm ngon và bổ dưỡng đang vào mùa ở Việt Nam. Nhưng ít ai biết rằng, bên trong những múi na trắng muốt ấy chứa đựng vô vàn dưỡng chất có lợi cho sức khỏe. Quả na tốt cho người thiếu m.áu Na là nguồn cung cấp chất sắt...