Thịt xông khói nấu dọc mùng

Ai đã từng dừng chân bên các bản làng dọc dãy Trường Sơn, thưởng thức các món ăn truyền thống của đồng bào Cơ Tu thì hẳn sẽ nhớ mãi món thịt xông khói nấu với dọc mùng.

Thịt xông khói là món ăn bắt nguồn từ kinh nghiệm và cách ứng phó của người Cơ Tu trong cách dự trữ nguồn thực phẩm lâu dài cho mùa đông hay lúc mưa gió, đói kém hoặc chuẩn bị cho các dịp lễ tết. Thịt heo, thịt trâu bò, gà, thịt chuột rừng… được đồng bào cắt thành từng miếng bằng hai ngón tay người lớn, dài tầm một cây đũa, xâu vào sợi mây cám và treo trên giàn bếp. Lâu ngày, khói và hơi nóng từ những gian bếp sẽ làm khô và chín thịt. Càng để lâu, thịt càng ngon. Thịt xông khói có thể ăn ngay hoặc chế biến thành nhiều món như nướng, nấu với sắn, gạo, các loại rau rừng như cải tàu bay, búp chuối hoặc nấu với dọc mùng.

Dọc mùng (hay còn gọi là đọt bạc hà hoặc dóc mùng) là một loại rau giống như khoai nước nhưng có bẹ to, trắng, thân và lá cũng dài hơn. Dọc mùng có thể dùng để nấu canh chua, nấu bung ăn với bún. Nhưng các mẹ, các chị đã khéo léo phối hợp với thịt xông khói, tạo nên một món ăn vừa dân dã, vừa thơm ngon. Món này được nấu khá đơn giản. Trước khi nấu khoảng một tiếng đồng hồ, lấy những xâu thịt đã được xông khói (đồng bào thường dự trữ bằng cách treo trên bếp) ngâm với nước, để thịt mềm ra thì rửa sạch bồ hóng, xắt ra thành từng miếng tùy sở thích, rồi ướp cho thấm gia vị. Dọc mùng tước vỏ, cắt khúc dài khoảng ngón tay (có thể cắt lát chéo), sau đó xóc với muối, để khoảng 30 phút cho mềm ra, rửa sạch rồi vắt cho ráo nước. Sau khi phi thơm dầu ăn với hành tím thì cho thịt vào chảo đảo đều. Khi nào thấy thịt săn, chắc lại thì cho thêm nước vào, tiếp tục đun đến khi sôi. Sau đó cho dọc mùng vào, nấu chín, nêm nếm cho vừa ăn. Thêm hành lá và ngò gai vào là món ăn đã hoàn tất. Ngoài ra, trong các món ăn của người Cơ Tu không thể thiếu ớt hiểm (loại ớt rất nhỏ nhưng rất cay ở vùng cao) và một nắm tiêu rừng giã nhỏ để tạo nên mùi vị thơm nồng đặc trưng.

Ngày nay, thịt xông khói nấu dọc mùng không chỉ trở thành đặc sản mà còn là món ngon đãi khách của đồng bào Cơ Tu. Mùi thơm của thịt, vị cay nồng của tiêu rừng và vị chua chua, ngọt ngọt của nước dùng… hòa quyện với nhau, khiến những ai một lần ăn qua thì lòng cứ mãi vấn vương về món ăn mang đậm hương vị núi rừng này.